Αποχαιρετώντας τον Χάουαρντ Ζιν

Σ τις 27 Γενάρη, πέθανε σε ηλικία 88 ετών, μετά από καρδιακή προσβολή, ο Χάουαρντ Ζιν.

Ήταν ένας από τους κορυφαίους ιστορικούς και συγγραφείς της Αμερικανικής Αριστεράς. Ίσως το πιο εμβληματικό έργο του ήταν «Η ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών», μια προσπάθεια να «ξαναγραφτεί» η αμερικάνικη ιστορία από τη σκοπιά των καταπιεσμένων. Γι’ αυτή του τη «μεροληψία» ήταν περήφανος και αυτή του χάρισε τον τίτλο του «ιστορικού των από κάτω».
Δικό του έργο είναι επίσης το θεατρικό «Ο Μαρξ στο Σόχο», ένα κείμενο υπεράσπισης του μαρξισμού απέναντι τόσο στις φωνές του «τέλους της ιστορίας» όσο και στις σταλινικές στρεβλώσεις, που παίζεται με επιτυχία σε όλο τον κόσμο και που η κρίση του καπιταλισμού έδειξε εμφατικά την επικαιρότητά του.

Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι ο Χάουαρντ Ζιν δεν περιοριζόταν στο συγγραφικό του έργο. Από τη δεκαετία του ’50 μέχρι σήμερα ήταν στην πρώτη γραμμή κάθε κινήματος στις ΗΠΑ. Ως καθηγητής τη δεκαετία του ’50, σε ένα πανεπιστήμιο μαύρων στο ρατσιστικό Νότο, συμμετείχε και στήριξε τον αγώνα του Κινήματος για τα Πολιτικά Δικαιώματα και απολύθηκε γι’ αυτή του τη δράση. Στη δεκαετία του ’60 δίδαξε στο πανεπιστήμιο της Βοστόνης και αφοσιώθηκε στο κίνημα ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ. Μέχρι τα τελευταία του και παρά την προχωρημένη ηλικία του, έδειξε την ίδια ενεργητικότητα και αφοσίωση που είχε στους αγώνες του αμερικάνικου «1968». Ενάντια στους πολέμους στη Μέση Ανατολή, στις διακρίσεις, τη θανατική ποινή, την κατοχή της Παλαιστίνης (κάτι που τον έκανε έναν από τους μισητούς Εβραίους στο Ισραήλ), υπέρ των δικαιωμάτων των εργατών. Οι προσκλήσεις που δεχόταν, για να στηρίξει με την παρουσία του αγώνες και κινήματα στις ΗΠΑ, ήταν αμέτρητες και δεν αρνιόταν καμία.

Μέσα στο κλίμα της «Ομπαμανίας», που κατέλαβε την αριστερή διανόηση στις ΗΠΑ, ο Ζιν προειδοποιούσε ότι δεν έχει σημασία ποιος βρίσκεται στο Λευκό Οίκο, αλλά πόσοι διαδηλώνουν απέξω.  

Η αφοσίωσή του στον αγώνα για έναν καλύτερο κόσμο και η αισιοδοξία του ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές ότι η δράση των απλών ανθρώπων έχει τη δύναμη να αλλάξει τον κόσμο είναι η πιο σημαντική κληρονομιά του. Περίπου ένα χρόνο πριν η Φιλοσοφική Σχολή πλημμύρισε από κόσμο που πήγε για να δει το έργο του «Ο Μαρξ στο Σόχο» και τον ίδιο τον Ζιν, που έδωσε το παρών. Είχαμε την ευκαιρία τότε να μιλήσουμε μαζί του. Καθώς ξετυλιγόταν η οικονομική κρίση, δήλωνε αισιόδοξος και επέμενε στην αναγκαιότητα του σοσιαλισμού ως «απάντηση»:

«Όλες οι κρίσεις στην ιστορία είναι ταυτόχρονα ευκαιρίες για να πάρουμε πολύτιμα μαθήματα. Η σημερινή οικονομική κρίση είναι ήδη ένα πολύ μεγάλο μάθημα. Για χρόνια μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ ακούγαμε ότι ο μαρξισμός πέθανε, ο καπιταλισμός θριάμβευσε. (...) Και σήμερα βλέπουμε τι απέγινε ο «θρίαμβός» τους και πού οδήγησε. Πλέον πολλοί άνθρωποι, ακόμα και συντηρητικοί, αντιμετωπίζουν τη σκληρή πραγματικότητα, αγωνιούν για το μέλλον και καταλαβαίνουν ότι ο καπιταλισμός δεν είναι η απάντηση. (...) Πλέον ο κόσμος συζητά με μαζικούς όρους για πράγματα όπως τον καπιταλισμό και το σοσιαλισμό, για  το πώς πρέπει να οργανωθεί η κοινωνία, οπότε είμαι αισιόδοξος. (...) Ελπίζω, και αυτό είναι και το ζητούμενο, η ιδέα του σοσιαλισμού να κερδίσει αυτούς τους ανθρώπους».

Ο Ζιν τόσο ως συγγραφέας, όσο και ως ακτιβιστής, αφιέρωσε πολύ χρόνο και ενέργεια για να κρατήσει ζωντανή την παράδοση των μεγάλων αγώνων του παρελθόντος και την ελπίδα για την αλλαγή του κόσμου στις νεότερες γενιές αγωνιστών. Η απώλειά του προστίθεται σε αυτές των Κρις Χάρμαν και Ντανιέλ Μπενσαΐντ, που είχαν αφοσιωθεί στην ίδια προσπάθεια. Ο καλύτερος τρόπος να τους τιμήσουμε είναι να κρατήσουμε αυτό το «νήμα» ζωντανό. Να συνεχίσουμε τον αγώνα για την αλλαγή του κόσμου.

(Στη φωτό: Ο Χάουαρντ Ζιν στην κατάμεστη AULA στη Φιλοσοφική.  Η υποδοχή ήταν τόσο θερμή, που συγκινημένος είχε δηλώσει πως σκέφτεται να μείνει στην Αθήνα...)