«Ό,τι είναι καλό για την Goldman Sachs είναι καλό και για τις ΗΠΑ - Οι ρίζες της σημερινής κρίσης»
Του Ρόμπερτ Μπρέννερ, Εκδόσεις «Εργατική Πάλη»
Το βιβλίο αυτό το έγραψε ο Μπρέννερ ως πρόλογο στην ισπανική έκδοση του βιβλίου «Οικονομικά της παγκόσμιας αναστάτωσης», το Μάιο του 2009. Στα ελληνικά εκδόθηκε από την Εργατική Πάλη τον Ιούλιο του 2010.
Ο Ρόμπερτ Μπρέννερ είναι καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας UCLA, αρχισυντάκτης του περιοδικού «Against the Current» (Ενάντια στο Ρεύμα) και μέλος της συντακτικής επιτροπής του «New Left Review». Ο Μπρέννερ είναι ένας από τους μαρξιστές διανοούμενους που αντιστάθηκε, τη δεκαετία του ’90, στην κυρίαρχη άποψη των οικονομολόγων του συστήματος και των κυβερνήσεων, ότι ο καπιταλισμός έχει ξεπεράσει την περίοδο των κρίσεων.
Στο βιβλίο του ο Μπρέννερ εξετάζει, με βάση την Αμερική, την κρίση της
παγκόσμιας καπιταλιστικής οικονομίας. Αναζητά τις ρίζες της σημερινής
κρίσης. Εξηγεί γιατί τις τελευταίες δεκαετίες υπήρξε η έκρηξη των
χρηματοπιστωτικών παραγώγων και της κερδοσκοπίας, καθώς και το πώς
συνδέεται η κρίση με το «μακρύ κύμα της ύφεσης», όπως αποκαλεί την
περίοδο ανάμεσα στις αρχές τις δεκαετίας του ’70 μέχρι και το 2007.
Εξετάζει τη συσσώρευση και την εξάρτησή της από την κερδοσκοπία. Τις
αντιφάσεις της οικονομίας, καθώς και την αχίλλειο φτέρνα της: το
ποσοστό κέρδους. Και καταλήγει με το βάθεμα της κρίσης. Χαρακτηριστικό
είναι το σχετικό απόσπασμα: «Με μια βυθιζόμενη πραγματική οικονομία που
επιδείνωνε την πρωτοφανή χρηματοπιστωτική κατάρρευση και το αντίστροφο,
πώς ήταν δυνατόν οι νέες (κεϊνσιανές όπως τις αποκαλούσαν) κυβερνητικές
παρεμβάσεις, όσο γιγάντιες κι αν ήταν, να έχουν οποιαδήποτε ελπίδα να
ανακόψουν την άμπωτη. Το πού, πότε και πώς θα τελείωναν όλα, μπορούσε ο
καθένας να το μαντέψει.»
Αξίζει να αναφέρουμε την ενδιαφέρουσα προσπάθεια του μεταφραστή στο
παράρτημα να παρουσιάσει με εκλαϊκευμένο τρόπο τη διαδικασία
τιτλοποίησης των δανείων και των άλλων χρηματοπιστωτικών προϊόντων.
Ο Μπρέννερ στο βιβλίο του αυτό βοηθά στην κατανόηση της παγκόσμιας
κρίσης του καπιταλιστικού συστήματος. Με αυτή την έννοια είναι
ιδιαίτερα χρήσιμο, γιατί δίνει συγκεκριμένες απαντήσεις στους αγωνιστές
του κινήματος.
Σωτήρης Μάρταλης
«Η τελευταία μάχη του Λένιν»
Του Μοσέ Λεβίν
Εκδόσεις «Παρουσία»
O ιστορικός Μοσέ Λεβίν πέθανε στις 14 Αυγούστου 2010, σε ηλικία 89
ετών. Ο Λεβίν ανέπτυξε πλούσιο συγγραφικό έργο, με αντικείμενο κυρίως
την ιστορία της ΕΣΣΔ, τη δομή αυτής της κοινωνίας και τη σχέση του
σταλινισμού με το επαναστατικό κόμμα των Μπολσεβίκων και τον Λένιν. Το
έργο αυτό δίνει πολύτιμες απαντήσεις και σήμερα. Ειδικά το βιβλίο του
«Η τελευταία μάχη του Λένιν» (εκδόσεις Παρουσία, 1983) θα αποτελεί
πάντα λόγο για να θυμόμαστε τον Μοσέ Λεβίν.
Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας παρουσιάζει με λεπτομερή τρόπο όλα τα
ιστορικά ντοκουμέντα και τα γεγονότα που αφορούν την περίοδο κατά την
οποία ο Λένιν ήταν βαριά άρρωστος και τελικά πέθανε το 1924. Τα
τελευταία κείμενά του –στο τέλος του 1922 με αρχές του 1923– ο Λένιν τα
υπαγόρευσε με μεγάλη δυσκολία στη γραμματέα του, ενώ ο ίδιος ήταν
κατάκοιτος μετά από απανωτά εγκεφαλικά επεισόδια. Τα κείμενα αυτά έχουν
ιστορικά καταγραφεί σαν η «πολιτική διαθήκη» του και αποδεικνύουν ότι ο
Λένιν όχι μόνο δεν επεδίωξε την εγκαθίδρυση του σταλινικού καθεστώτος,
αλλά αντίθετα πολέμησε εναντίον του Στάλιν και της διαφαινόμενης
ισχυροποίησής του.
Το σημαντικότερο ίσως τέτοιο ντοκουμέντο είναι το «γράμμα προς το
συνέδριο» που υπαγόρευσε στη γραμματέα του, με στόχο τη δημοσιοποίησή
του στην «Πράβδα», την επίσημη εφημερίδα του κομουνιστικού κόμματος,
ενόψει του επικείμενου συνεδρίου του. Με το κείμενο αυτό ζητούσε την
απομάκρυνση του Στάλιν από τη θέση του Γενικού Γραμματέα του κόμματος,
ενώ αντίθετα περιείχε θετικές κρίσεις για άλλα μέλη της ηγεσίας των
μπολσεβίκων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την κρίση «ο πιο ικανός
μέσα στη σημερινή Κεντρική Επιτροπή» που εξέφραζε ο Λένιν για τον
Τρότσκι.
Το γράμμα αυτό δεν δημοσιοποιήθηκε ποτέ και αποκρύφτηκε από τα μέλη του
κόμματος με απόφαση του Στάλιν (με την εγκληματική συναίνεση του
Ζηνόβιεφ και του Κάμενεφ). Θάφτηκε για δεκαετίες και δημοσιοποιήθηκε
πρώτη φορά το 1956.
Το βιβλίο αυτό του Λεβίν είναι πολύτιμο από ιστορική άποψη. Είναι
αναγκαίο να διαβαστεί από κάθε αγωνιστή που ζητά απαντήσεις για την
ήττα της ρώσικης επανάστασης και για το πραγματικό νόημα του
σοσιαλισμού σήμερα.
Μήτσος Γκορίτσας
«Οι πειρατές της Καραϊβικής - Άξονας ελπίδας»
Συγγραφέας: Tariq Ali
Μετάφραση: Δημήτρης Φύσσας
Εκδόσεις: Άγρα
Σ’ αυτό το βιβλίο πειρατές της Καραϊβικής δεν είναι πια οι ηθοποιοί της
ομώνυμης χολιγουντιανής υπερπαραγωγής, αλλά τέσσερεις πολιτικοί ηγέτες
που ανέδειξαν οι ταξικές συγκρούσεις και τα ριζοσπαστικά κινήματα της
Λατινικής Αμερικής. Οι σύγχρονοι πειρατές του βιβλίου είναι ο Ούγκο
Τσάβες (Βενεζουέλα), ο Έβο Μοράλες (Βολιβία), ο Ραφαέλ Κορέα (Εκουαδόρ)
και ο «γέρος» Φιντέλ Κάστρο (Κούβα). Για τον Τάρικ Άλι[1] οι τέσσερεις
πειρατές αποτελούν τον άξονα της ελπίδας απέναντι στον καπιταλιστικό
μονόδρομο που ο συγγραφέας, με μια δόση ειρωνείας, αποκαλεί Συναίνεση
της Ουάσινγκτον[2].
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο Άλι διατρέχει την ιστορία της
Λατινικής Αμερικής, μια ταραγμένη ιστορία όπου οι κοινωνικές εξεγέρσεις
συναντούν απέναντί τους στρατιωτικά πραξικοπήματα. Πρόκειται όμως και
για την ιστορία μιας ηπείρου, όπου η άγρια καταστολή και οι σφαγές, που
εξαπολύει η άρχουσα τάξη για να τσακίσει τους εξεγερμένους λαούς, δεν
έχουν καταφέρει να ξεριζώσουν τις επαναστατικές διεργασίες από τα
σπλάχνα της. Οι λυσσασμένες προσπάθειες των «από πάνω» φέρνουν τα
αντίθετα αποτελέσματα και η Λατινική Αμερική βρίσκεται για μια ακόμη
φορά σε αναβρασμό.
Ο Άλι επιχειρεί να εξηγήσει το γιατί, αναλύοντας με συναρπαστικό τρόπο
τις ιδιαίτερες κοινωνικές συνθήκες που ανέδειξαν τους τέσσερεις
προέδρους σε επιφανείς αντιπάλους του νεοφιλελευθερισμού. Διερευνά την
επίδραση των ιδεών του Μπολιβάρ[3] και του Κάστρο στην πολιτική
αντίληψη και πρακτική των τριών νεότερων «πειρατών» και υποστηρίζει
σθεναρά τις ριζοσπαστικές σοσιαλδημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Τσάβες,
που συνάντησαν την υποστήριξη των φτωχών στη Βενεζουέλα, αλλά και σε
ολόκληρο τον κόσμο.
Είναι αλήθεια πως ο συγγραφέας, στην προσπάθεια του να υπερασπιστεί
τις δραστικές, φιλολαϊκές πολιτικές που εφαρμόζονται σε αυτές τις
χώρες της Λατινικής Αμερικής, δεν αναφέρεται στις σοβαρές αδυναμίες και
τα προβλήματα των κυβερνήσεων των τεσσάρων «πειρατών» του[4]. Σε κάθε
περίπτωση όμως, η αξία του βιβλίου βρίσκεται στην περιγραφή της
δυναμικής των κοινωνικοπολιτικών κινημάτων που τους ανέδειξαν. Μέσα από
ορατά και ρεαλιστικά παραδείγματα γίνεται συνειδητό ότι η πάλη για το
σοσιαλισμό όχι μόνο είναι εφικτή, αλλά είναι περισσότερο επίκαιρη και
αναγκαία από ποτέ. Εξάλλου, το βιβλίο είναι ιδιαίτερα χρήσιμο και για
την πάλη του κινήματος στη χώρα μας, τώρα που η κρίση βαθαίνει ολοένα
και περισσότερο και οι κήρυκες του νεοφιλελευθερισμού πασχίζουν (και
πάλι) να μας πείσουν ότι ο εφιάλτης του καπιταλισμού είναι μονόδρομος.
Σημειώσεις
1. Ο Τάρικ Άλι είναι ο άνθρωπος για τον οποίο οι Rolling Stones το
1968 γράψανε το τραγούδι «Street fighting man». Ριζοσπάστης ακτιβιστής,
συγγραφέας, σκηνοθέτης, εκδότης του περιοδικού «New Left Review»,
υπήρξε στο παρελθόν στέλεχος του τροτσκιστικού κινήματος στη Βρετανία.
2. Μετάφραση του όρου «Washington Consensus» ή αλλιώς WC.
3. Ο Σιμόν Μπολιβάρ (1783-1830) ήταν ηγέτης του εθνικοαπελευθερωτικού
κινήματος της Βενεζουέλας και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο νικηφόρο
αγώνα της Λατινικής Αμερικής για ανεξαρτησία από την ισπανική κυριαρχία
4. Για παράδειγμα δεν σχολιάζεται η αυταρχικότητα και η γραφειοκρατία
του καθεστώτος στην Κούβα ή ο περιορισμένος χαρακτήρας των
μεταρρυθμίσεων του Τσάβες. Για μια αναλυτική περιγραφή της κατάστασης
στην Κούβα και τη Βενεζουέλα βλ. Τσάγκαρης Πέτρος, «Η Κούβα μετά τον
Κάστρο», περιοδικό «Διεθνιστική Αριστερά», τ. 10 (2006) και Lee Sustar,
«Γιατί έχασε η πρόταση μεταρρυθμίσεων στη Βενεζουέλα». περιοδικό
«Διεθνιστική Αριστερά», τ. 14 (2008).
Πέτρος Γιαννούλης
«Η πάλη ενάντια στο ρατσισμό»
Συλλογικό
Εκδόσεις ΔΕΑ
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις της ΔΕΑ μια μπροσούρα με τίτλο:
«Η πάλη ενάντια στο ρατσισμό». Το μέγεθος του βιβλίου (88 σελίδες) το
κάνει ευκολοδιάβαστο. Όμως ταυτόχρονα το μέγεθος είναι αντιστρόφως
ανάλογο με τη χρησιμότητά του, η οποία είναι καίριας σημασίας στη
σημερινή εποχή.
Ο επίσημος κρατικός ρατσισμός ενάντια στους μετανάστες συνεχίζεται
αμείωτος. Την ίδια στιγμή πληθαίνουν οι ρατσιστικές επιθέσεις και η
προσπάθεια φασιστικών ομάδων να αξιοποιήσουν το ρατσισμό σαν όπλο για
την πολιτική τους ισχυροποίηση, μια ισχυροποίηση που αποτελεί κίνδυνο
όχι μόνο για τους μετανάστες, αλλά για όλους τους εργαζόμενους.
Το βιβλίο αυτό αποτελείται από μια συλλογή κειμένων και δίνει τις
απαραίτητες απαντήσεις για το φαινόμενο του ρατσισμού και τον τρόπο να
τον παλεύουμε. Εξηγεί ότι η αιτία του ρατσισμού με βάση το χρώμα, το
έθνος, τη θρησκεία των ανθρώπων, δεν βρίσκεται στην «ανθρώπινη φύση»,
αλλά αποτελεί πολιτικό φαινόμενο δεμένο με την ανάπτυξη του
καπιταλισμού, από την εποχή του δουλεμπορίου και της αποικιοκρατίας,
μέχρι τη σημερινή εποχή της πολιτικής του «διαίρει και βασίλευε» και
της διάσπασης του μετώπου των εργαζομένων.
Εξηγεί ότι η Αριστερά και το αντιρατσιστικό κίνημα δεν μπορούν να
παλέψουν ενάντια στο ρατσισμό υποκύπτοντας στα διλλήματα του συστήματος
(«η χώρα δεν χωράει άλλους» κ.λπ.), αλλά ούτε αντιμετωπίζοντας την
αντιρατσιστική πάλη σαν ζήτημα ανθρωπισμού ή σαν ένα «αυτόνομο» κίνημα.
Αντιρατσιστική πάλη αποτελεσματική μπορεί να γίνει μόνο πάνω σε ταξική
βάση, πάνω στην υλική ενότητα των κοινών συμφερόντων που έχουν ντόπιοι
και μετανάστες εργαζόμενοι. Και αντίστροφα, ταξική πάλη αποτελεσματική
δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την πάλη ενάντια στο ρατσισμό και στη
διαίρεση των εργαζομένων.
Προϋπόθεση για να μπορεί η Αριστερά να πρωτοστατήσει στους ταξικούς
αγώνες, είναι να πρωτοστατεί ταυτόχρονα στην πάλη ενάντια στο ρατσισμό,
τόσο στο δρόμο όσο και στη μάχη των ιδεών.
Σε τόσο λίγες σελίδες υπάρχει ένας πλούτος απαντήσεων.
Διαβάστε το!