Στην τελική ευθεία, ο υποψήφιος των Δημοκρατικών Μπάρακ Ομπάμα πηγαίνει προς τις προεδρικές εκλογές με την ώθηση ενός κύματος αγανάκτησης ενάντια στους Ρεπουμπλικάνους που αναμένεται να τον οδηγήσει στο Λευκό Οίκο.
Ο ι φετινές εκλογές στις ΗΠΑ θεωρούνται σταθμός. Αφενός, η χώρα που «χτίστηκε» πάνω στα 400 χρόνια σκλαβιάς των μαύρων, θα αποκτήσει για πρώτη φορά στην ιστορία της Αφροαμερικανό πρόεδρο. Αφετέρου, μια νίκη του Ομπάμα, μετά την κατάκτηση της πλειοψηφίας στο Κογκρέσο και στη Βουλή των Αντιπροσώπων από τους Δημοκρατικούς, θα σηματοδοτήσει μια σημαντική μεταστροφή στην κεντρική πολιτική σκηνή. Μετά τις εκλογικές επιτυχίες των Ρεπουμπλικάνων και του Ρίγκαν, τη λεγόμενη «επανάσταση των Ρεπουμπλικάνων» το 1980, σήμερα η Αμερική ζει την αντίστοιχη «επανάσταση των Δημοκρατικών».
Οι Ρεπουμπλικάνοι
Έπειτα από μια καταστροφική οκταετή θητεία, η κυβέρνηση Μπους είναι η πιο μισητή στην ιστορία των ΗΠΑ μετά την κυβέρνηση Χούβερ τη δεκαετία του ’30, γι’ αυτό και η αμερικανική Δεξιά βρίσκεται σε άτακτη υποχώρηση. Η σκληρή πραγματικότητα του νεοφιλελευθερισμού, των πολέμων και των ρατσιστικών πολιτικών έχει αντιστρέψει το κλίμα συντηρητισμού που επιχειρήθηκε να επιβληθεί μετά την 11η Σεπτεμβρίου από τα «γεράκια». Η συζήτηση στη βάση της αμερικάνικης κοινωνίας έχει μετατοπιστεί από το ποιος είναι ο καλύτερος «αρχιστράτηγος», στο ποιος θα τερματίσει τον πόλεμο ή θα εφαρμόσει ένα καθολικό σύστημα υγείας.
Σε αυτό το κλίμα, ο Μακέιν, που υποστηρίζει τη συνέχεια της κατοχής του Ιράκ για «100 χρόνια αν χρειαστεί» και έχει ανασύρει όλη τη ψυχροπολεμική φρασεολογία δεν είχε καμία τύχη. Η επιλογή της Σάρα Πέιλιν για την αντιπροεδρία, το μόνο που πέτυχε ήταν να αποδείξει ότι η συντηρητική χριστιανική Δεξιά στο εσωτερικό των Ρεπουμπλικάνων εξακολουθεί να ελέγχει σε μεγάλο βαθμό το κόμμα. Αλλά για τη μεγάλη πλειονότητα των Αμερικανών ψηφοφόρων, η προοπτική της Πέιλιν στην αντιπροεδρία προκαλεί ανατριχίλα.
Οι προσπάθειες να εμφανιστεί ως μια υποψήφια που είναι η «καθημερινή γυναίκα», ως «φεμινιστική υποψηφιότητα» έπεσαν στο κενό. Και ήταν αναμενόμενο. Η Πέιλιν είναι «παιδί» της άκρας Δεξιάς των ΗΠΑ και υπερασπίζεται φανατικά τις πιο αντιδραστικές θέσεις σε όλα τα ζητήματα. Σε μια εποχή που όλες οι έρευνες δείχνουν τη μεγάλη μάζα του πληθυσμού –και ιδιαίτερα τη νέα γενιά που μεγάλωσε στην οκταετία Μπους– να δηλώνει «προοδευτική» και τις «ηθικές αξίες» της χριστιανικής Δεξιάς να χάνουν διαρκώς έδαφος, το «χαρτί» Πέιλιν κάηκε γρήγορα.
Οι όποιες ελπίδες είχαν απομείνει για το ρεπουμπλικανικό κόμμα τινάχτηκαν στον αέρα από τη θύελλα της οικονομικής κρίσης. Η κυβέρνηση Μπους θεωρείται υπαίτια από εκατομμύρια εργαζόμενους, και οι όποιες προσπάθειες του Μακέιν να διαχωρίσει τη θέση του πέφτουν στο κενό. Ο ίδιος άλλωστε δήλωνε περήφανα λίγο καιρό πριν ότι είναι «ο πιο φανατικός υποστηρικτής της απορύθμισης της αγοράς»…
Η νεοφιλελεύθερη «ορθοδοξία» καταρρέει μέσα στην κρίση. Οι σύμβουλοι του Μακέιν παραδέχονται πως «αν μιλήσουμε για την οικονομία είμαστε χαμένοι»... Οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν χάσει πλέον την εμπιστοσύνη και μεγάλης μερίδας των καπιταλιστών. Οι εφημερίδες της άρχουσας τάξης κατηγορούν τους Ρεπουμπλικάνους για την κρίση, για την αποτυχία στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» και για την «ανευθυνότητα» που έδειξαν στη διαχείριση της κρίσης.
Οι Δημοκρατικοί
Οι Δημοκρατικοί σε αυτήν τη συγκυρία είναι οι εκλεκτοί των καπιταλιστών για να αναλάβουν την έξοδο από την κρίση. Έδωσαν ήδη τα «διαπιστευτήριά» τους εξασφαλίζοντας περισσότερες ψήφους υπέρ του πακέτου σωτηρίας των τραπεζών απ’ ό,τι οι Ρεπουμπλικάνοι.
Μπροστά στα αδιέξοδά της η Δεξιά, με μπροστάρη την Πέιλιν, έχει εξαπολύσει μια ρατσιστική και μακαρθική επίθεση στον Ομπάμα. Επιθέσεις όπως «ο γερουσιαστής Ομπάμα νομίζει ότι δεν πρέπει να απολογείται για τίποτα» παραπέμπουν στη ρατσιστική προπαγάνδα για την «προστασία» που απολαμβάνουν, τάχα, οι μαύροι στις ΗΠΑ. «Δεν είναι ένας από μας. Δεν βλέπει την Αμερική όπως εγώ και εσείς», ήταν μια άλλη συγκαλυμμένη ρατσιστική επίθεση. Οι δηλώσεις αυτές δίνουν στο σκληροπυρηνικό ακροατήριο των Ρεπουμπλικάνων το «έδαφος» να εκδηλωθεί ανοιχτά. Στις προεκλογικές συγκεντρώσεις του Μακέιν, κάθε αναφορά στον Ομπάμα συνοδεύεται από κραυγές «τρομοκράτης!» και «σκοτώστε τον!». Η φιλική σχέση του Ομπάμα με έναν αγωνιστή της δεκαετίας του ’60, εμπλεκόμενο σε συμβολικές βομβιστικές επιθέσεις στο Πεντάγωνο (γνωρίστηκε βέβαια με τον Ομπάμα ως μέλος πια μιας ΜΚΟ που συνεργάζεται με το δήμο του Σικάγο) χρησιμοποιείται για να κατηγορηθεί ο Ομπάμα ως «φίλος των τρομοκρατών».
Στην πραγματικότητα οι επιθέσεις δεν στρέφονται ενάντια στον Ομπάμα. Πρόκειται για το πρόσωπο που αναμένεται να φορέσει η Δεξιά στη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Επιστρέφει ο πιο σκληρός ρατσιστικός λόγος και μια χυδαία ιδεολογική επίθεση, όπως στη δεκαετία του ’60, όταν οι αγώνες κατηγορούνταν συλλήβδην ως «τρομοκρατία».
Ο σκληροπυρηνικός δεξιός λόγος είναι η «γραμμή άμυνας» των συντηρητικών απέναντι στην αριστερή στροφή που εξελίσσεται στην αμερικανική κοινωνία.
Αυτή η αριστερή στροφή στο πολιτικό εκκρεμές δίνει στην καμπάνια του Ομπάμα μια κοινωνική δυναμική και έναν ενθουσιασμό που είχε χρόνια να εμφανιστεί. Φέτος υπάρχει μια μεγάλη διαφορά σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Οι ψηφοφόροι των Δημοκρατικών δεν ψηφίζουν «οποιονδήποτε εκτός από τον Μπους» (το μόνο πλεονέκτημα που μπορούσαν να εντοπίσουν στον Τζον Κέρι για παράδειγμα), αλλά ψηφίζουν ελπίζοντας στην «αλλαγή», την οποία ο Ομπάμα έχει αναδείξει σε κεντρικό προεκλογικό του σύνθημα.
Δεξιά στροφή
Όμως –ιδιαίτερα μετά την εξασφάλιση του χρίσματος από το κόμμα του– ο Ομπάμα επιδόθηκε σε μια συστηματική προσπάθεια να αποδείξει στην άρχουσα τάξη ότι είναι ο «άνθρωπός της», ότι οι καπιταλιστές δεν έχουν να φοβούνται τίποτα από τον ίδιο και το κόμμα του στην εξουσία.
Έχει αναθεωρήσει τη θέση του για πλήρη αποχώρηση από το Ιράκ μέσα σε 16 μήνες, μιλώντας για «υπεύθυνη» (βλ. αργή) αποχώρηση «σε συνεννόηση με τους στρατηγούς». Επιμένει στην ανάγκη να σταλεί περισσότερος στρατός στο Αφγανιστάν, ενώ πρόσφατα δήλωσε πως θα προχωρούσε σε στρατιωτικές επιχειρήσεις μέσα στο Πακιστάν χωρίς την έγκριση της πακιστανικής κυβέρνησης, προκειμένου να νικήσει τους Ταλιμπάν. Η φρασεολογία του για «ευκαιρία» στην περίθαλψη για όλους, ξεκαθαρίζει ότι δεν πρόκειται να τα βάλει με τις ιδιωτικές ασφαλιστικές και να προωθήσει ένα εθνικό καθολικό σύστημα υγείας. Το πολυδιαφημισμένο «πράσινο» πρόγραμμά του περιλαμβάνει την ανάπτυξη πυρηνικής ενέργειας.
Το ζήτημα της οικονομικής κρίσης είναι αυτό που υποτίθεται ότι αναδεικνύει χοντρά τις διαχωριστικές ανάμεσα στους Ρεπουμπλικάνους και τους Δημοκρατικούς. Όμως οι Δημοκρατικοί είναι αυτοί που ενέκριναν τη ληστεία των 700 δισ. δολαρίων προκειμένου να σωθούν οι τραπεζίτες. Την ίδια στιγμή, το πολυδιαφημισμένο «πακέτο διάσωσης της μεσαίας τάξης» θα κοστίσει 50 δισ. δολάρια, ούτε στο ελάχιστο αυτά που δαπανήθηκαν για τους τραπεζίτες και μόλις το 1/3 του ανάλογου πακέτου που προώθησε ο... Μπους νωρίτερα φέτος. Μπορεί ο Ομπάμα να καταγγέλλει το «νεοφιλελεύθερο δόγμα που επικράτησε», αλλά οι προτάσεις του για την οικονομία δεν έχουν ως κέντρο ούτε εθνικοποιήσεις, ούτε φιλεργατικές κρατικές παρεμβάσεις, αλλά… φοροαπαλλαγές στις επιχειρήσεις.
Τα όποια κοινωνικά προγράμματα είχε εξαγγείλει ο Ομπάμα, «αναθεωρούνται» τώρα λόγω της κρίσης. «Κάποια μέτρα που περιλάμβανε το πρόγραμμά μου δεν θα είναι δυνατό να εφαρμοστούν. Όμως είναι σίγουρο ότι οι κρίσιμες για τη χώρα επενδύσεις θα προχωρήσουν», είπε πρόσφατα ο ίδιος. Από το επιτελείο των Δημοκρατικών έχει γίνει γνωστό ότι η «αδιαπραγμάτευτη επένδυση», είναι η ιλιγγιώδης αύξηση του προϋπολογισμού του Πενταγώνου. Αυτό, σε συνδυασμό με τα μεγέθη των δύο «πακέτων», αυτό για τους τραπεζίτες και αυτό για τη «μεσαία τάξη», δείχνει από τώρα ποιες «επενδύσεις» θα είναι προτεραιότητες του Ομπάμα όταν εκλεγεί.
Ευκαιρίες
Όμως ανεξάρτητα από την εκλογική μάχη, οι δυνατότητες για το κίνημα είναι πολύ μεγάλες. Εκατομμύρια Αμερικάνοι που θα ψηφίσουν τον Ομπάμα θα περιμένουν την «αλλαγή» που υποσχέθηκε. Οι δεξιόστροφες πολιτικές και δηλώσεις του έχουν ήδη προκαλέσει την αγανάκτηση πολλών υποστηρικτών του, που βομβαρδίζουν το site της καμπάνιας του με διαμαρτυρίες και με την προειδοποίηση πως, αν χρειαστεί, θα τους βρει απέναντί του. Όμως για να μετατραπεί μετεκλογικά αυτή η διάθεση σε αγώνες θα χρειαστεί και η ανάλογη πολιτική.
Μεγάλο τμήμα της «χαλαρής» Αριστεράς, θεωρεί πως στηρίζοντας αποφασιστικά τον Ομπάμα, θα αποτρέψει τη στροφή του δεξιά. Αντίθετα από τις προσδοκίες τους, μια τέτοια στάση ανοχής θα του δώσει το ελεύθερο να εφαρμόσει το πρόγραμμα των καπιταλιστών χωρίς το φόβο ενός κινήματος αντίστασης. Κάποιοι υποστηρικτές του Ομπάμα στην αριστερή διανόηση πάνε πιο μακριά, και μιλάνε για το «κίνημα Ομπάμα», παρομοιάζοντας το ρεύμα του Αφροαμερικάνου υποψήφιου με το μαχητικό εργατικό κίνημα του ’30 και τα ριζοσπαστικά κινήματα του ’60.
Το συμπέρασμα των εργατικών αγώνων του ’30 και των κινημάτων του ’60 είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που βγάζουν οι υποστηρικτές του Ομπάμα. Αυτά τα κινήματα πέτυχαν νίκες όταν έσπασαν τη «συναίνεση» με τους Δημοκρατικούς και με την ανεξάρτητη δράση τους έγιναν απειλητικά για τους καπιταλιστές. Στις ΗΠΑ σήμερα χρειάζονται ριζοσπαστικά, μαχητικά κινήματα σαν του ’60, χρειάζεται ένα επιθετικό εργατικό κίνημα σαν του ’30 που θα έρχονται σε ρήξη με την κυβέρνηση του Ομπάμα για να μπορέσουν να επιβάλλουν την «αλλαγή» που όλοι περιμένουν.
Πάνος Πέτρου