Προκλητική η υποκρισία της Δύσης
Του Πάνου Πέτρου
Τ ο Ιράν έχει βυθιστεί στην πιο μεγάλη πολιτική και κοινωνική κρίση του από την επανάσταση του 1979, που ανέτρεψε τον Σάχη. Καθημερινές διαδηλώσεις με εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους, συγκλόνισαν την Τεχεράνη και άλλες πόλεις, ενώ στους δρόμους ξέσπασαν άγριες συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής και οι νεκροί υπολογίζεται ότι έχουν ξεπεράσει τους 100, ενώ πολλαπλάσιες είναι οι συλλήψεις. Η εξέγερση των Ιρανών αλλάζει το πολιτικό σκηνικό στη χώρα.
Α φορμή για το ξέσπασμα της λαϊκής εξέγερσης ήταν η νοθεία στο εκλογικό αποτέλεσμα, το οποίο έδωσε τη νίκη στον πρόεδρο Αχμαντινετζάντ ενάντια στο βασικό του αντίπαλο Μουσαβί. Είναι πιθανό η δημοτικότητα του Αχμαντινετζάντ στους φτωχούς να του έδωσε την πρώτη θέση. Όμως είναι ασύλληπτο το ποσοστό (62%) το οποίο του έδωσε τη νίκη από τον πρώτο γύρο. Για την έκταση της νοθείας μπορούν να γίνουν μόνο εικασίες. Αλλά μια λογική εξήγηση είναι ότι ο Αχμαντινετζάντ ήθελε να αποφύγει έναν δεύτερο γύρο και μια παράταση της προεκλογικής περιόδου, η οποία φέτος χαρακτηρίστηκε από την έντονη πολιτικοποίηση της κοινωνίας και τη μαζική συμμετοχή στις προεκλογικές συγκεντρώσεις. Αυτή η πολιτικοποίηση εκφράστηκε στους δρόμους τις μέρες που πέρασαν.
Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, οπαδοί του Μουσαβί βγήκαν στους δρόμους διαμαρτυρόμενοι για νοθεία και οι φοιτητές μετά από μυστικές συγκεντρώσεις τους κάλεσαν σε νέες διαδηλώσεις. Οι ισλαμικές πολιτοφυλακές επιτέθηκαν στο πανεπιστήμιο της Τεχεράνης και σκότωσαν 5 φοιτητές. Τη Δευτέρα εκατοντάδες χιλιάδες κατέλαβαν τους δρόμους, φωνάζοντας «Θάνατος στο δικτάτορα» (σύνθημα της επανάστασης του 1979) και χτυπήθηκαν πάλι από τις πολιτοφυλακές με αποτέλεσμα 7 νεκρούς διαδηλωτές. Η καταστολή εξαγρίωσε ακόμα περισσότερο τον κόσμο και πυροδότησε μια πραγματική εξέγερση, η οποία ανέπτυξε μια δυναμική που ξεπέρασε τη θεσμική αντιπαράθεση ανάμεσα στους δύο υποψηφίους.
Εσωτερική διαμάχη
Ο Αχμαντινετζάντ και ο Μουσαβί προσωποποιούν μια χρόνια διαμάχη στο εσωτερικό της άρχουσας τάξης του Ιράν και του καθεστώτος. Ο Μουσαβί είναι ο εκφραστής του «μεταρρυθμιστικού» μπλοκ, το οποίο είχε την εξουσία μέχρι το 2005. Οι «μεταρρυθμιστές» έχουν υιοθετήσει μια νεοφιλελεύθερη οικονομική ατζέντα, επιδιώκουν οικονομικούς δεσμούς με τη Δύση και προσπαθούν να χτίσουν την κοινωνική τους βάση ανάμεσα στα μορφωμένα μεσοστρώματα, τη διανόηση, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους φοιτητές, γι’ αυτό και προβάλλουν έναν πολιτικό «δημοκρατικό φιλελευθερισμό». Όμως οι «μεταρρυθμιστές» όχι μόνο δεν είχαν τίποτε να προσφέρουν στην εργατική πλειοψηφία με το οικονομικό τους πρόγραμμα, αλλά δεν τόλμησαν και να αντιμετωπίσουν τις επιθέσεις του καθεστώτος στη φιλελεύθερη βάση τους.
Το άλλο μπλοκ, το «σκληροπυρηνικό», θεωρεί ότι οι «μεταρρυθμιστές» είναι πολύ ενδοτικοί απέναντι στις ΗΠΑ. Οι «σκληροπυρηνικοί», που στηρίζονται στη Φρουρά της Επανάστασης (το πολιτικοποιημένο τμήμα των ενόπλων δυνάμεων), τις πολιτοφυλακές μπαζιτζί (που συγκεντρώνουν γύρω στα 2 εκατομμύρια ανθρώπους) και σε βετεράνους του πολέμου Ιράν-Ιράκ, συσπειρώθηκαν γύρω από τον Αχμαντινετζάντ στις εκλογές του 2005. Στις εκλογές εκείνες ο Αχμαντινετζάντ κέρδισε άνετα τον πολυεκατομμυριούχο Ραφσανζανί, αξιοποιώντας τη λαϊκή οργή ενάντια στα νεοφιλελεύθερα μέτρα και τη διαφθορά. Με τα τεράστια έσοδα από το πετρέλαιο, που τότε η τιμή του κάλπαζε, έδωσε κάποια βοήθεια στους φτωχούς και αύξησε τους μισθούς κυβερνητικών υπαλλήλων. Τα μέτρα αυτά τόνωσαν και τα κέδρη στο «παζάρι», τους μικροεμπόρους που είναι η ραχοκοκκαλιά της ισλαμικής Δεξιάς. Παράλληλα, ξεκίνησε να αναιρεί τις όποιες «φιλελεύθερες» μεταρρυθμίσεις είχαν κάνει οι προκάτοχοί του στην πολιτική ζωή. Όμως η οικονομική κρίση ακύρωσε το όποιο «φιλολαϊκό» έργο του Αχμαντινετζάντ και επιδείνωσε την κατάσταση των εργαζομένων και των φτωχών.
Οι «μεταρρυθμιστές», οι οποίοι έκριναν ότι η αντιπαράθεση με τη Δύση κοστίζει στην ιρανική οικονομία αβάσταχτες κυρώσεις και ότι η κρίση θα ξεπεραστεί με νεοφιλελεύθερα μέτρα, επιδίωξαν να ξανακερδίσουν την εξουσία. Όμως ένα τέτοιο πρόγραμμα δεν θα είχε υποστήριξη έξω από τους επιχειρηματικούς κύκλους χωρίς τις υποσχέσεις του Μουσαβί για δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις.
Αυτή η «εσωτερική» διαμάχη άνοιξε το καπάκι για να ξεσπάσει η οργή των από κάτω. Αυτές τις μέρες στο Ιράν διαδήλωναν οι γυναίκες που πρωτοστατούν στις διαδηλώσεις και στις συγκρούσεις, οι μειονότητες (49% του πληθυσμού) που διεκδικούν ισότητα, η νεολαία (όχι μόνο ένα φοιτητικό μεσόστρωμα, αλλά η μεγάλη φτωχή πλειοψηφία που είναι κάτω των 30 ετών), οι εργαζόμενοι που για χρόνια δίνουν σκληρούς αγώνες για ελεύθερο συνδικαλισμό και που η οικονομική κρίση, η ανεργία και ο πληθωρισμός έχουν επιδεινώσει δραματικά το βιοτικό τους επίπεδο. Όλοι αυτοί αγνόησαν τις απαγορεύσεις του καθεστώτος και τις συχνές εκκλήσεις του Μουσαβί να μη διαδηλώσουν και κατέβαιναν καθημερινά μαζικά στους δρόμους.
Δυτικός ιμπεριαλισμός
Είναι σαφές ότι αυτό το κίνημα δεν είναι δημιούργημα της CIA, αλλά ένα αυθόρμητο ξέσπασμα των Ιρανών, το οποίο δεν ελέγχεται από κανένα. Η ίδια η στάση της Δύσης όλο αυτό το διάστημα είναι ενδεικτική. Η «προσεκτική» στάση του Ομπάμα εκφράζει τις υπαρκτές ανησυχίες της άρχουσας τάξης των ΗΠΑ για την «αποσταθεροποίηση» της περιοχής. Πολλοί καπιταλιστές θα προτιμήσουν να αποδεχτούν τον Αχμαντινετζάντ ως εγγυητή της «σταθερότητας», από το να αναπτυχθεί ένα ανεξάρτητο κίνημα των από κάτω. Αυτό δεν αναιρεί το ότι τα «γεράκια» του αμερικανικού καπιταλισμού ψάχνουν την ευκαιρία τους. Οι Ρεπουμπλικάνοι και το επιτελείο της Κλίντον πιέζουν για πιο «αποφασιστικά» μέτρα. Η γραμμή παρέμβασης τάχα υπέρ των εξεγερμένων στην πραγματικότητα θα έκανε πολύ χειρότερα τα πράγματα για το λαϊκό κίνημα.
Ο Αχμαντινετζάντ και η «σκληροπυρηνική» γραμμή επιλέχθηκε από το καθεστώς και συσπείρωσε τον κόσμο το 2005, ως απάντηση στην περικύκλωση του Ιράν από την αμερικανική κατοχή σε Αφγανιστάν και Ιράκ. Όσο ένας λαός πιέζεται από τον ξενό ιμπεριαλισμό, η αντίδρασή του ενάντια στο εσωτερικό καθεστώς δυσκολεύει. Και μια «διεθνής» επέμβαση σήμερα μπορεί να οδηγήσει σε επανασυσπείρωση γύρω από το καθεστώς, ή και να το διευκολύνει να τσακίσει με μεγαλύτερη «νομιμοποίηση» το κίνημα.
Πολλές φορές στο παρελθόν έχουμε υπερασπιστεί το Ιράν απέναντι στην ιμπεριαλιστική επιθετικότητα που ντυνόταν με «δημοκρατική» φρασεολογία. Τονίζαμε ότι η ανατροπή των Αγιατολάχ είναι υπόθεση του ιρανικού λαού και πάντα ισχυριζόμασταν ότι η ιμπεριαλιστική επιθετικότητα ενισχύει το καθεστώς και δυσκολεύει το έργο των Ιρανών αγωνιστών. Ακριβώς αυτό ισχύει και σήμερα που οι Ιρανοί δίνουν τον ηρωϊκό αγώνα τους. Για να νικήσουν θα χρειαστεί η κλιμάκωση και το άπλωμα της εξέγερσης και όχι η δυτική «βοήθεια». Αυταπάτες για το ρόλο της Δύσης είναι ανεπίτρεπτο να υπάρξουν. Ζήσαμε άλλωστε (και ζούμε ακόμα) τον «εκδημοκρατισμό» του Ιράκ και του Αφγανιστάν, όπου οι «δημοκρατικές» υποσχέσεις δεν υλοποιήθηκαν ποτέ, ο λαός βυθίστηκε στην αθλιότητα και τη φρίκη της κατοχής, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι στο Αφγανιστάν οι Ταλιμπάν είναι πολύ πιο δημοφιλείς πλέον από ότι πριν την αμερικανική επέμβαση.
Η στάση των ευρωπαίων ηγετών είναι προκλητικά υποκριτική. Οι Σαρκοζί, Μπερλουσκόνι, Καραμανλής και σία έχουν το θράσος να καταδικάζουν τη χρήση βίας κατά διαδηλωτών (!!!). Ξεχνόντας τη Γένοβα, τον Τζουλιάνι, τους «πραίτορες» του Πολύδωρα, τους τόνους χημικών, τα παρισινά προάστια, τις φασιστικές συμμορίες στη Ρώμη, τον ατελείωτο κατάλογο αστυνομικής βίας στην «πολιτισμένη» Δύση... Η ΕΕ εξέφρασε και τις ανησυχίες της για τις παρατυπίες και τις ασάφειες στο εκλογικό αποτέλεσμα. Αλλά δεν ανησύχησε καθόλου, όταν ο Μπους έκλεψε ξεκάθαρα την εξουσία το 2000.
Το πώς θα καταλήξει η κρίση δεν μπορεί να προβλεφθεί. Οι διαδηλωτές έχουν να αντιμετωπίσουν την έντονη πια αντίδραση του καθεστώτος. Ο Χαμενεΐ και το Συμβούλιο των Φρουρών αναγνώρισαν τη νίκη του Αχμαντινετζάντ και απειλούν όποιον συνεχίσει να διαδηλώνει. Ο Μουσαβί όλες αυτές τις μέρες αποδείχθηκε πρόθυμος να αναστέλει τις διαδηλώσεις, ενώ πλέον καλεί σε «συμβολικές» δράσεις, προσπαθώντας να μαζέψει το κίνημα. Μέχρι τώρα οι ηρωικοί διαδηλωτές έχουν αψηφίσει και τους μεν και τους δε. Όμως η καταστολή έχει σκληρύνει. Η αστυνομία κατέλαβε τους δρόμους της Τεχεράνης για να απαγορευτούν οριστικά οι διαδηλώσεις. Κάποιες χιλιάδες διαδηλωτές συνεχίζουν να κατεβαίνουν στους δρόμους και να συγκρούονται με την αστυνομία ή τις πολιτοφυλακές. Το πείσμα αυτών των διαδηλωτών είναι ενθαρυντικό και ενδεικτικό της οργής. Όμως έχει αρχίσει να φαίνεται πόσο δύσκολο είναι να συνεχιστεί η εξέγερση με την ίδια ένταση. Η μόνη προοπτική κλιμάκωσης -ένας απεργιακός ξεσηκωμός- δεν δείχνει πιθανή παρά τις πολύ ενθαρρυντικές απεργίες στις αυτοκινητοβιομηχανίες και στα λεωφορεία ενάντια στην καταστολή των διαδηλώσεων.
Προοπτικές
Όπως και να έχει, η πολιτική κατάσταση στο Ιράν μπαίνει σε μια νέα φάση μετά την είσοδο των από κάτω στο προσκήνιο. Κάτω από την πίεση των κινητοποιήσεων και την όξυνση της σύγκρουσης (η καταστολή πλέον δεν είναι ενάντια μόνο στους «συνήθεις υπόπτους» –συνδικαλιστές, δημοσιογράφους, φοιτητές– αλλά στρέφεται ενάντια και σε ιστορικά στελέχη του καθεστώτος) είναι πιθανό μερίδες του καθεστώτος να υποχρεωθούν να «παγιοποιήσουν» μια αντιπολίτευση. Αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι από την εξέγερση ξεπήδησαν κάποια πρωτοπόρα τμήματα του κόσμου, που δεν ελέγχονται από τους μεταρρυθμιστές και τον Μουσαβί και θέλουν να συγκρουστούν με το καθεστώς συνολικά. Η ελπίδα είναι οι αγωνιστές αυτοί να «συναντηθούν» με τις σχετικά νέες δυνάμεις που αναπτύσσονται (με τις δυσκολίες της παρανομίας) σε εργατικούς και φοιτητικούς χώρους. Οργανώσεις που βρίσκονται στα αριστερά της «παραδοσιακής» Αριστεράς, που έβαζαν στην εξέγερση μια σειρά πολιτικά αιτήματα ενάντια στο καθεστώς και την προοπτική που έμεινε στη μέση το 1979, αυτή της συνολικής ανατροπής του συστήματος.