Του Κώστα Παπανικολάου
Τ ο φετινό καλοκαίρι μάς έδωσε δραματικά σημάδια για τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην υδρόγειο. Στην ίδια ήπειρο, την Ασία, παρουσιάστηκαν δύο αντίθετες φυσικές καταστροφές: Ξηρασία και μεγάλες πυρκαγιές στην Ρωσία και καταστροφικές πλημμύρες στο Πακιστάν και την Κίνα.
Πακιστάν
Ειδικά το Πακιστάν δοκιμάστηκε πολύ σκληρά από τις πλημμύρες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, πάνω από 20 εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν άστεγοι ενώ ο αριθμός νεκρών ξεπέρασε τους 1.600. Οι πλημμύρες ξεκίνησαν όταν τα νερά έσπασαν κάποια φράγματα στα βόρεια της χώρας και ξεχύθηκαν ορμητικά καταστρέφοντας πόλεις και χωριά καθώς και δύο εκατομμύρια εκτάρια καλλιεργήσιμης γης. Αυτοί που κατάφεραν να ξεφύγουν έμειναν χωρίς καθαρό νερό, τροφή και άλλα απαραίτητα είδη. Μοιραία, επιδημίες χολέρας και άλλων ασθενειών «θερίζουν» ουσιαστικά τους πλημμυροπαθείς.
Οι πλημμύρες του Πακιστάν δεν ήταν τόσο «φυσικό» φαινόμενο. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα έχουν αυξηθεί τα τελευταία χρόνια στη χώρα, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Ανάλογες πλημμύρες στο Μπαγκλαντές και στην δυτική Κίνα αναγνωρίστηκαν από πολλούς επιστήμονες ως ριζική αλλαγή της συμπεριφοράς του καιρού στην περιοχή. Τη φυσική καταστροφή ακολούθησε η μεγάλη ανθρωπιστική καταστροφή. Αυτή είναι αποτέλεσμα των επιλογών των κυβερνήσεων του Πακιστάν αλλά και της πολιτικής των ΗΠΑ με τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας».
Επιστήμονες εντοπίζουν μεγάλες ευθύνες στην κατασκευή του συστήματος καναλιών που έγινε υπό τις ευλογίες της Παγκόσμιας Τράπεζας για να μετασχηματιστεί ο πλούσιος αγροτικός τομέας του Πακιστάν. Τα αρδευτικά έργα που έγιναν για να ευνοήσουν την μεγάλη ιδιοκτησία και την αύξηση της παραγωγικότητας, δεν πήραν καθόλου υπόψη τις ανάγκες των εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν και εργάζονται στις πεδιάδες του Πακιστάν, αλλά και τις προειδοποιήσεις για μεγάλα περιβαλλοντικά ζητήματα που δημιουργήθηκαν με αυτά τα έργα.
Ελλιπή μέτρα
Αν και οι μεγάλες βροχές της εποχής είναι ετήσιο φαινόμενο, τα μέτρα ασφαλείας παραμένουν ανεπαρκή. Χαρακτηριστικό ήταν ότι σε αρκετές περιοχές είχαν χτιστεί φράγματα και τείχη για να προστατέψουν πλούσιες συνοικίες που στην πλειονότητά τους έμειναν ανέπαφες, ενώ μεγάλοι φτωχοί οικισμοί καταστράφηκαν ολοκληρωτικά αφού είχαν μείνει απροστάτευτοι. Οργή επικρατεί με τις ελίτ που κυβερνούν το Πακιστάν. Έχουν ακολουθήσει καταστροφικές κοινωνικές πολιτικές για την πλειοψηφία των κατοίκων, την ώρα που η διαφθορά των αξιωματούχων και ο πολυτελής τρόπος ζωής των κυβερνητικών στελεχών είναι προκλητικοί. Μαζί με τη διαφθορά, προκαλούν και οι κούρσες εξοπλισμών που συνεχίζουν να τρέχουν, σε άμεση σύνδεση και με την πολιτική των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν και στην ευρύτερη περιοχή.
Είναι πολύ πιθανό αυτή η καταστροφή να δημιουργήσει συνθήκες κοινωνικής αναταραχής ενάντια στην κυβέρνηση. Πολλοί αναλυτές προβλέπουν εξεγέρσεις και λεηλασίες (είναι χαρακτηριστικό ότι λιθοβολήθηκε από αστέγους κυβερνητικό στέλεχος). Αλλά ένα ενδεχόμενο που μπορεί να παρουσιαστεί επίσης είναι να οξυνθούν οι φυλετικές διαμάχες που έχουν καλλιεργηθεί στο Πακιστάν και να ξεσπάσουν εθνοτικές συγκρούσεις.
Ένα σημαντικό θέμα που προέκυψε αφορούσε τη λεγόμενη «βοήθεια της διεθνούς κοινότητας». Τη στιγμή που οι πρώτες εκτιμήσεις του ΟΗΕ μιλούσαν για δισεκατομμύρια δολάρια που χρειάζονταν άμεσα για να περιοριστεί η ανθρωπιστική καταστροφή, το ύψος της βοήθειας έφτασε μόλις τα 150 εκατομμύρια δολάρια. Αλλά ακόμη κι αυτά τα χρήματα προέρχονταν από κονδύλια που προορίζονταν για αναπτυξιακά προγράμματα που τώρα δεν θα υλοποιηθούν, πράγμα που σημαίνει ότι και όσοι επιβιώσουν, δεν θα έχουν «ζωή να συνεχίσουν».
Ιμπεριαλισμός
Η καταστροφή στο Πακιστάν ανέδειξε για ακόμη μια φορά τις ευθύνες των ΗΠΑ με την πολιτική τους στην περιοχή, ιδιαίτερα με τον πόλεμο και την κατοχή του Αφγανιστάν. Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούν το Πακιστάν για να εφορμούν κατά των Ταλιμπάν τα τελευταία χρόνια και έχουν ξαναζωντανέψει εθνοτικές συγκρούσεις μεταξύ φυλών του Αφγανιστάν και του Πακιστάν. Πολλά από τα θύματα των πλημμυρών, ήταν εσωτερικοί πρόσφυγες, θύματα του πολέμου στα βόρεια της χώρας.
Για τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», οι ΗΠΑ δίνουν 1 δισ. δολάρια ετησίως στο Πακιστάν. Για την ανακούφιση εκατομμυρίων ανθρώπων, έδωσαν 70 εκατομμύρια δολάρια. Τα πολιτικά παιχνίδια και οι ανταγωνισμοί εμποδίζουν και αυτά την αναγκαία ανθρωπιστική βοήθεια. Η γειτονική Ινδία έδωσε μόλις 5 εκατομμύρια δολάρια, με πολλούς Ινδούς πολιτικούς να ισχυρίζονται ότι κάθε βοήθεια στο Πακιστάν θα πέσει στα χέρια «τρομοκρατών».
Ρωσία
Η Ρωσία πέρασε και αυτή το καλοκαίρι μία μεγάλη περιβαλλοντική αλλά και ανθρωπιστική κρίση. Τεράστιες πυρκαγιές κατέστρεψαν εκατομμύρια εκταρίων δασικής έκτασης αλλά και καλλιεργήσιμων εκτάσεων, ενώ δεκάδες χωριά κάηκαν στις περιοχές που υπήρχαν οι πυρκαγιές. Η ξηρασία παραλίγο να δημιουργήσει επισιτιστική και οικονομική κρίση, αφού πάγωσαν οι εξαγωγές δημητριακών. Μεγάλο πρόβλημα δημιουργήθηκε με το τοξικό νέφος που δημιουργήθηκε και είχε καλύψει για πολλές μέρες την ατμόσφαιρα πάνω από μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, όπως η Μόσχα, με αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς από αναπνευστικά προβλήματα. Η κρίση έδειξε αφενός τις δραματικές συνέπειες της περιβαλλοντικής καταστροφής που οδηγεί ο καπιταλισμός τον πλανήτη (η θερμοκρασία στη Ρωσία ξεπέρασε τους 40 βαθμούς!), αφετέρου αποκαλύφθηκαν με το χειρότερο τρόπο οι συνέπειες των πολιτικών της διακυβέρνησης Πούτιν στην Ρωσία. Η διάλυση οποιασδήποτε κρατικής μέριμνας, όπως η δασική υπηρεσία στο όνομα του κέρδους και της αγοράς, είναι η βασική πολιτική που επιβάλει ο Πούτιν στη Ρωσία και μάλιστα χρησιμοποιώντας πολύ σκληρή καταστολή. Ουσιαστικά η χώρα βρέθηκε στα χέρια των εθελοντών όπως περιέγραφαν τις μέρες των πυρκαγιών τα ρεπορτάζ. Η καταστροφή από τις πυρκαγιές άνοιξε μεγάλη ρωγμή στο δήθεν ακλόνητο προφίλ του «τσάρου» της Ρωσίας. Χιλιάδες άνθρωποι δήλωναν ότι είχαν μείνει αβοήθητοι στο έλεος της φωτιάς και ότι γι’ αυτό έφταιγε η κυβέρνηση.
Οι τραγωδίες του καλοκαιριού προειδοποιούν. Ο καπιταλισμός ρημάζει το περιβάλλον, και αποδεικνύεται παντελώς ανίκανος να προστατέψει τα θύματα των καταστροφών που προκαλεί. Τέτοιες κρίσεις δείχνουν την ανάγκη για τη διεκδίκηση μιας διαφορετικής οργάνωσης της κοινωνίας, όπου οι ζωές μας και το περιβάλλον θα είναι η απόλυτη προτεραιότητα.