Τα αδιέξοδα της «κέλτικης τίγρης» και των εργατικών υποχωρήσεων
Η Ιρλανδία αποτέλεσε για κάμποσα χρόνια το υπόδειγμα για το τι θα έπρεπε να κάνουν κι άλλες χώρες, όπως η Ελλάδα, για να επιτύχουν σύμφωνα με τα νεοφιλελεύθερα πρότυπα. Υποτίθεται ότι ήταν το ευρωπαϊκό θαύμα, καθώς τα προηγούμενα χρόνια είχε εξασφαλίσει το γοργότερο ρυθμό ανάπτυξης στην Ε.Ε. (7% στη δεκαετία 1996-2006). Γι’ αυτό την αποκαλούσαν μεγαλόπρεπα «κέλτικη τίγρη».
Ανισότητα
Οι ιρλανδικές κυβερνήσεις είχαν υιοθετήσει τις κλασικές πολιτικές προκειμένου η χώρα να αποτελέσει παράδεισο για τους διεθνείς «επενδυτές»: σχετικά χαμηλά μεροκάματα για ένα πολύ εξειδικευμένο και αγγλόφωνο εργατικό δυναμικό και, κυρίως, πολύ χαμηλούς φορολογικούς συντελεστές για τις επιχειρήσεις (κάτω από 11%). Έτσι η αναλογία των ξένων παραγωγικών επενδύσεων στο ΑΕΠ έφτασε να είναι δεκαπλάσια από όση στη Γερμανία, πενταπλάσια από όση στη Γαλλία και τετραπλάσια από όση στη Βρετανία.
Φυσικά ελάχιστοι βγήκαν κερδισμένοι από αυτή την κατάσταση. Την περίοδο των βρυχηθμών της «κέλτικης τίγρης» το πλουσιότερο 1% του πληθυσμού της Ιρλανδίας κέρδισε περίπου 75 δισ. λίρες. Τα φυσικά αποθέματα πετρελαίου και φυσικού αερίου που βρίσκονται ανοιχτά των δυτικών ακτών της χώρας, χαρίστηκαν στις πετρελαϊκές εταιρείες για ψίχουλα, παρότι σήμερα αποτιμώνται σε 420 δισεκατομμύρια λίρες! Όμως την ίδια στιγμή οι δαπάνες για υγεία και κοινωνική πρόνοια κατέρρευσαν. Οι Ιρλανδοί γονείς αναγκάζονταν να πληρώσουν το υψηλότερο κόστος στην Ε.Ε για βρεφονηπιακούς σταθμούς και να καταφεύγουν στη φιλανθρωπία προκειμένου τα σχολειά των παιδιών τους να αποκτήσουν έστω και έναν υπολογιστή. Η φούσκα των ακινήτων προσπόρισε τεράστια κέρδη σε κατασκευαστικές εταιρίες αλλά οδήγησε πολύ γρήγορα στις κατασχέσεις σπιτιών χιλιάδων εργαζομένων.
Κρίση
Στις αρχές Γενάρη η αμερικανική πολυεθνική βιομηχανία υπολογιστών Dell αποφάσισε να κλείσει τη μονάδα παραγωγής στο Λίμερικ με την οποία τροφοδοτούσε ολόκληρη την αγορά της Ευρώπης. Ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος εργοδότης στην Ιρλανδία, καθώς απασχολούσε 2.000 άτομα. Η Dell θέλησε να φύγει από τον κέλτικο παράδεισο για να κερδίσει περισσότερα στον… πολωνικό παράδεισο. Πράγματι, οι παραχωρήσεις στο κεφάλαιο δεν «σώζουν» καμία χώρα γιατί πάντα θα υπάρχει ένα πιο αδύναμο εργατικό κίνημα κάπου αλλού, το οποίο μπορεί να δεχθεί χειρότερους όρους. Σε ένα πρόσφατο άρθρο του ο Τζο Χίγκινς, Ιρλανδός ευρωβουλευτής της επαναστατικής Αριστεράς (του Σοσιαλιστικού Κόμματος), παρατηρούσε εύστοχα το εξής: «Η κυβέρνηση της Μακεδονίας αυτή τη στιγμή διεξάγει μια διαφημιστική καμπάνια στα τηλεοπτικά κανάλια με την οποία ενθαρρύνει τους ξένους επίδοξους επενδυτές με το επιχείρημα ότι η φορολόγηση των εταιρειών είναι 0% και ο μέσος μηνιαίος μισθός 430 λίρες! Αυτή είναι μια κούρσα προς τον πυθμένα, την οποία δεν μπορεί να κερδίσει η Ιρλανδία».
Ντόμινο
Τελικά τα κλεισίματα και οι απολύσεις έγιναν ντόμινο στην Ιρλανδία και εκτόξευσαν την ανεργία, με αποτέλεσμα το Γενάρη του 2009 ο αριθμός των ανέργων να ξεπεράσει τους 330.000 ανθρώπους, για πρώτη φορά από το 1967.
Ποια ήταν η απάντηση της κυβέρνησης στην κρίση; Πρώτα να δώσει 54 δισ. λίρες για να στηρίξει με μετρητά και κρατικές εγγυήσεις τις τράπεζες. Τα περισσότερα από τα λεφτά αυτά πήγαν στην κρατικοποιημένη πλέον Αγγλοϊρλανδική Τράπεζα που μέσα από μηχανισμούς διαπλοκής είναι ο ουσιαστικός χρηματοδότης του κυβερνώντος κόμματος Φιάνα Φέιλ (αξίζει εδώ να υπενθυμίσουμε ότι το κεντροδεξιό πατριωτικό Φιάνα Φέιλ συγκυβερνά μαζί με το Κόμμα των Πράσινων, το οποίο έχει υποστηρίξει όλα τα έως τώρα νεοφιλελεύθερα μέτρα ως αντάλλαγμα της ύπαρξης ενός «οικολογικού κόμματος στην κυβέρνηση»).
Προπαγάνδα
Μετά η κυβέρνηση ξεκίνησε μαζί με τα μεγάλα ΜΜΕ (τα οποία ελέγχουν όλοι κι όλοι δύο άνθρωποι, ο Ντ. Ο’ Μπράιαν και ο Τ. Ο’ Ράιλι, διαβόητοι φοροφυγάδες) τη –γνωστή και σε μας– προπαγάνδα ενάντια στις δημόσιους υπαλλήλους. Μέρος της προπαγάνδας ήταν και η φιλολογία για το «γιγαντωμένο κράτος». Φυσικά πρόκειται για ψέματα: Ως ποσοστό του ΑΕΠ η Ιρλανδία έχει την τρίτη θέση από το τέλος στις χώρες του ΟΑΣΑ όσον αφορά τις δημόσιες δαπάνες για κοινωνικές υπηρεσίες. Ο μέσος όρος των δημόσιων δαπανών επί του ΑΕΠ είναι 41% στις χώρες αυτές και στην Ιρλανδία μόλις 31%. Κερασάκι στην προπαγάνδα ήρθε η εξαγγελία για περικοπές 2 δισ. λιρών στις κρατικές δαπάνες, πράγμα που σήμαινε μειώσεις μισθών κατά 10% για τους δημόσιους υπαλλήλους.
Η οργή για αυτή την πολιτική οδήγησε σε εντυπωσιακές για τα δεδομένα της Ιρλανδίας κινητοποιήσεις, με αποκορύφωμα τη διαδήλωση των 120.000 εργαζομένων στο Δουβλίνο στις 21 Φλεβάρη 2009 και τις απεργίες των εκπαιδευτικών τις επόμενες ημέρες. Όμως προς το τέλος του 2009 η κυβέρνηση επανήλθε θέλοντας να επιβάλει μέσω του νέου προϋπολογισμού επιπλέον περικοπές 4 δισ. λιρών. Η κυβέρνηση θα μπορούσε βέβαια να βρει αλλού πολύ περισσότερα λεφτά: Το 2008 τα κέρδη φορολογήθηκαν μόλις κατά 10,3%, ενώ οι μισθοί φορολογήθηκαν με 28%. Αν τα κέρδη του 2008 είχαν φορολογηθεί με το ίδιο ποσοστό που φορολογήθηκαν και οι μισθοί (που παρ’ όλα αυτά είναι μικρότερο απ’ όσο φορολογούν οι ΗΠΑ τα κέρδη), τότε η κυβέρνηση θα εισέπραττε άλλα 10 δισ. λίρες. Γενικά ο φόρος ως ποσοστό επί του ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλός στην Ιρλανδία καθώς φτάνει μόλις στο 34%, σε αντίθεση με το μέσο όρο των αναπτυγμένων οικονομιών που φτάνει στο 45%. Η αιτία για αυτή τη διαφορά είναι οι φοροελαφρύνσεις και οι φοροαπαλλαγές στα κέρδη, στα ενοίκια, στα μερίδια μετοχών, στα κέρδη από το χρηματιστήριο και στις κληρονομιές.
Απεργίες
Ως απάντηση στις προθέσεις της κυβέρνησης για νέες περικοπές, οργανώθηκαν και πάλι μεγάλες κινητοποιήσεις και απεργίες. Στις 6 Νοέμβρη διαδήλωσαν 90.000 άνθρωποι σε πολλές πόλεις, ενώ διαδηλώσεις έγιναν και στις 24 Νοέμβρη, όταν απεργήσαν και πάλι περίπου 300.000 εργαζόμενοι.
Όμως και αυτές, όπως και οι προηγούμενες κινητοποιήσεις, υπονομεύθηκαν επανειλημμένα και συνειδητά από την ηγεσία των συνδικαλιστικών ομοσπονδιών. Η συνδικαλιστική ηγεσία δεν ζητάει από την κυβέρνηση να πάρει πίσω τις προτεινόμενες περικοπές συνολικού ύψους 16 δισ. λιρών για την επόμενη τετραετία, αλλά απλώς να επιμεριστούν οι περικοπές αυτές σε μεγαλύτερο διάστημα (οκτώ ετών). Ο γενικός γραμματέας της IMPACT (αντίστοιχη της ΑΔΕΔΥ) Πίτερ Μακλούν «παραδέχθηκε» –στηρίζοντας τη γραμμή του Εργατικού Κόμματος– ότι χρειάζονται περικοπές στις δημόσιες δαπάνες που για τους εργαζόμενους θα σήμαιναν μείωση μισθού κατά 4,6%. Ο Μακλούν είχε το θράσος να προτείνει ότι έπρεπε η μείωση αυτή να πάρει τη μορφή της αδείας άνευ αποδοχών. Αυτή η στάση δείχνει με τον πιο ανάγλυφο τρόπο τη φυσιογνωμία της ιρλανδικής συνδικαλιστικής γραφειοκρατίας: πειθήνια στο Εργατικό Κόμμα, έτοιμη για παραχωρήσεις στο κεφάλαιο και στην κυβέρνηση για πατριωτικούς λόγους, βασιλικότερη του βασιλέως ως προς τους εργοδότες. Γι’ αυτό, παρότι κατάρρευσαν οι συνομιλίες με την κυβέρνηση (που ήθελε ακόμη περισσότερες παραχωρήσεις), η συνδικαλιστική ηγεσία ματαίωσε την επόμενη ημέρα δράσης που προγραμματιζόταν για τις 3 Δεκέμβρη.
Απολογισμός
Τελικά όλες οι «προτάσεις» (δηλ. τα χτυπήματα) της ιρλανδικής συγκυβέρνησης Φιάνα Φέιλ-Πράσινων και οι παραχωρήσεις της συνδικαλιστικής ηγεσίας δεν βελτίωσαν καθόλου την κατάσταση των εργαζομένων. Σήμερα, ένα χρόνο σχεδόν μετά την επιβολή των πρώτων μέτρων, η ανεργία φτάνει στο 12,5%, δηλαδή έχει πλήξει 400.000 ανθρώπους, ενώ οι μειωμένοι μισθοί κάνουν ακόμη πιο αβάσταχτα τα χρέη των νοικοκυριών. Την περίοδο των παχιών αγελάδων ο νεοφιλελευθερισμός δεν προσέφερε τίποτε στους εργαζόμενους και, τώρα οι «προτάσεις» του για διέξοδο από την κρίση χειροτερεύουν ακόμη περισσότερο της θέση τους. Οι κυβερνήσεις που τον υπηρετούν κραδαίνοντας υστερικά το ψαλίδι πάνω από μισθούς και κοινωνικές δαπάνες δεν μπορούν να δώσουν, όμως, λύσεις ούτε για τους «από πάνω»: το τέλος του 2009 βρήκε την οικονομία σε άγρια ύφεση με αρνητική ανάπτυξη 8% και αντιπληθωρισμό 5%. Είναι για όλα αυτά σαφές, λοιπόν, γιατί η «κέλτικη τίγρης» είναι το τέλειο αντιπαράδειγμα για το ελληνικό εργατικό κίνημα.
(Η φωτό από τη μεγάλη διαδήλωση στο Δουβλίνο, το Φλεβάρη του ‘09.)