Οι Ταλιμπάν μετά τον πόλεμο

Αφενός, το γεγονός ότι έχει υπάρξει η… περίοδος 1996-2001. Σε δίπλα σελίδες, περιγράφονται οι ομοιότητες που υπήρξαν στους λόγους που οι Ταλιμπάν κέρδισαν επαρκή στήριξη ή ανοχή στον πληθυσμό ώστε να προελάσουν αναίμακτα ως την Καμπούλ, και το 1996 και σήμερα. Ωστόσο, η σκληρή εμπειρία της αδίστακτης διακυβέρνησης που επέβαλαν την προηγούμενη φορά από θέσεις εξουσίας, κάνει αρκετά ασφαλή την εκτίμηση ότι αυτή τη φορά η στήριξή τους από τον πληθυσμό είναι πιο περιορισμένη και λιγότερο ενθουσιώδης -περισσότερο ως επιλογή ή ανοχή ενός «μικρότερου κακού».
Αλλαγή του 
προνομιακού εδάφους
Υπάρχει ένας εμφανής τρόπος που το τέλος του πολέμου μπορεί να αποδυναμώσει τους Ταλιμπάν: Αν η πάλη ενάντια στην κατοχή και η υπόσχεση για τέλος του πολέμου ήταν ο βασικός ή και μοναδικός λόγος που αναγεννήθηκαν από τις στάχτες τους, η αφαίρεση της αμερικανικής κατοχής από την εξίσωση αφαιρεί τη βάση της νομιμοποίησής τους. Ως τελευταία υπενθύμιση αυτής της αλήθειας (της δράσης του αμερικανικού ιμπεριαλισμού ως παράγοντα ενδυνάμωσης των Ταλιμπάν), ήρθε η τελευταία αμερικανική επίθεση ενάντια σε φερόμενο επίδοξο βομβιστή αυτοκτονίας, στο φόντο των επιθέσεων του «Ισλαμικού Κράτους»(πρώην ISIS) στο αεροδρόμιο της Καμπούλ. Θύμισε την καθημερινή πραγματικότητα του Αφγανιστάν τα τελευταία 20 χρόνια, με τη διαβόητη «χειρουργικότητα» τέτοιων χτυπημάτων, καθώς κόστισε τη ζωή σε πολλούς αμάχους μεταξύ των οποίων 6 παιδιών. Οι Ταλιμπάν κατήγγειλαν την επίθεση και υπενθύμισαν ότι ο αμερικανικός στρατός δεν έχει κανένα δικαίωμα να χτυπά στόχους σε ξένο έδαφος: «αν υπήρχε απειλή, όφειλαν να μας ενημερώσουν για να τη χειριστούμε καλύτερα εμείς». 
Αλλά το τέλος του πολέμου μπορεί να καταλήξει πρόβλημα για τους Ταλιμπάνκαι με άλλους τρόπους. Το αγριάνθρωπο τοπίο του διαρκούς πολέμου αποτελούσε το έδαφος για να «κανονικοποιηθεί» η παροιμιώδης σκληρότητά τους. Ο ακρωτηριασμός ως τιμωρία για την κλοπή μπορεί να γίνει ανεκτός («σκληροί αλλά δίκαιοι») σε χωριά που υπέφεραν από λεηλασίες πολέμαρχων. Δεν ισχύει το ίδιο αν συνεχίσει να εφαρμόζεται σε έναν πεινασμένο, άμαχο πληθυσμό. Σε συνθήκες καθημερινών  απαγωγών και βιασμών γυναικών και παιδιών, ο ακραίος καταπιεστικός πουριτανισμός που συνοδεύει το «κλείσιμο στο σπίτι» με την υπόσχεση «προστασίας από αυτούς που τις αρπάζουν και τις ατιμάζουν» μπορεί και να γίνει δεκτός ως λύση. Πέρα από την έμφυλη διάσταση,συνολικά το δόγμα που βάζει την «ασφάλεια» πάνω από την «ελευθερία»,γίνεται πιο εύπεμπτο στο χάος του πολέμου. Αλλά φανερώνει τον αντιδραστικό του χαρακτήρα όταν γίνει πλέον εμφανές τι σημαίνει η διαρκής επιβολή του στον πληθυσμό.
Με ποια κατεύθυνση;
Αυτοί οι παράγοντες αφήνουν ανοιχτά δύο ενδεχόμενα στην πορεία των Ταλιμπάν ως καθεστώς. Το πρώτο είναι να τους πάρουν υπόψη και να επιχειρήσουν να «κερδίσουν καρδιές και μυαλά», αποφεύγοντας μια επανάληψη της αγριότητας της προηγούμενης θητείας τους. Κάποιες αναγγελίες δείχνουν προς αυτή την κατεύθυνση (πχ από την πλήρη απαγόρευση κάθε εκπαίδευσης των γυναικών στη γραμμή πρόσβασης μέχρι και την τριτοβάθμια, αλλά με μοντέλο «αρρένων και θηλέων», πρακτική που ήδη ίσχυε στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας). Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι να επιχειρήσουν να επιβάλουν ένα σκληρό καθεστώς, αλλά να συναντήσουν ισχυρές κοινωνικές αντιδράσεις. 
Υπάρχει πάντοτε η περίπτωση σκλήρυνσης στη διαδρομή. Αρκετά συχνά, οι ηγεσίες ακραία συντηρητικών ρευμάτων του πολιτικού Ισλάμ, όταν πλέον βρεθούν σε θέσεις εξουσίας, πλειοδοτούν στην επιβολή σκληρού και άμεμπτου πουριτανισμού στην κοινωνία από κάτω, όσο περισσότερο εκτίθενται οι ίδιοι από πάνω ως ανακόλουθοι σε αυτά που υποτίθεται ότι πρεσβεύουν. Παραδοσιακά τα κλαμπ της Βηρυττού (και πλέον των νησιών του Αιγαίου…) «αναστενάζουν» από τις «διασκεδάσεις» των «θεοσεβούμενων» εμίρηδων της Αραβικής Χερσονήσου, οι οποίοι έπειτα απαιτούν τιμωρία της μοιχείας με λιθοβολισμό. Τα μεγαλύτερα πλυντήρια χρήματος διεθνώς έχουν ως πελάτες τους ίδιους «θεοσεβούμενους» εμίρηδες που έπειτα επιβάλουν τιμωρία της κλοπής με ακρωτηριασμό. Όσο περισσότερες δουλειές κλείνει κανείς με τις κυβερνήσεις των «άπιστων», τόσο πιο αυστηρή εκδοχή της «πίστης» πρεσβεύει στο εσωτερικό της χώρας.
Στο βαθμό που οι Ταλιμπάν θα αποδεικνύονται ανίκανοι κι απρόθυμοι να ικανοποιήσουν τον πληθυσμό (με την οικονομία να είναι το πιο ακανθώδες πρόβλημα, αλλά και ζητήματα όπως οι δεσμοί τους με ξένες δυνάμεις ή φαινόμενα πολυτέλειας στις γραμμές τους να «θολώνουν» την εικόνα που φιλοτεχνούσαν ως «μαχητές» στην ύπαιθρο), μπορεί να καταφύγουν εκ νέου σε μια πολύ σκληρή ερμηνεία της «Σαρία». Αυτό όμως μπορεί να τους δημιουργήσει περισσότερα προβλήματα από όσα θα επιχειρεί να λύσει. 
Αμνηστία και ανταγωνισμοί
Ένα άλλο ζήτημα που θα κρίνει τις εξελίξεις είναι η υπόσχεση για αμνηστία. Αν οι Ταλιμπάν έχουν μελετήσει τη διαδικασία που αναγέννησε τους ίδιους (η άρνηση αμνηστίας, βλ. δίπλα σελίδες), μπορεί και να τηρήσουν -για λόγους ρεαλισμού- την σχετική υπόσχεση. Αλλά κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος: οι φόβοι των δεκάδων χιλιάδων που έφευγαν από τη χώρα τις τελευταίες μέρες του Αυγούστου από το αεροδρόμιο της Καμπούλ, υπό το φόβο της εκτέλεσης ως «συνεργάτες» δεν είναι καθόλου υπερβολικοί κι αβάσιμοι σε μια χώρα που έχει ζήσει 40 χρόνια διαρκούς πολέμου κι αντεκδικήσεων. Κατά την προέλασή τους προς την Καμπούλ, οι μαχητές των Ταλιμπάν διέπραξαν αρκετά εγκλήματα αντεκδίκησης, ακόμα και εις βάρος στρατιωτών που είχαν παραδοθεί. Αν οι Ταλιμπάν επιλέξουν το ρεβανσισμό, μπορεί να γεννήσουν μια νέα ένοπλη αντιπολίτευση. 
Ένα άλλο μεγάλο ερώτημα αφορά την ενότητα στις γραμμές τους και τις ανταγωνιστικές δυνάμεις. Όσον αφορά τις δεύτερες, το παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους στο Αφγανιστάν (από χρόνια σε πολεμική σχέση μαζί τους), με τις πολύνεκρες βομβιστικές επιθέσεις στο αεροδρόμιο της Καμπούλ έστειλε ένα πρώτο μήνυμα, ότι θα συνεχίσει να δρα ως δύναμη αποσταθεροποίησης ή και «φονταμενταλιστικής πλειοδοσίας» (όπου σήμερα στόχος είναι οι Αμερικάνοι και αύριο μπορεί να είναι οι -κυρίως σιίτες- Χαζάροι). Όσον αφορά τις πρώτες, είναι γνωστό ότι οι Ταλιμπάν λειτούργησαν ως «ομπρέλα» στα χρόνια της αντίστασης στην κατοχή, αλλά άγνωστο σε ποιο βαθμό «απορρόφησαν» αποτελεσματικά διάφορες ομάδες και ομογενοποιήθηκαν. Στο παρελθόν, η πάλη ενάντια στη σοβιετική εισβολή ενοποίησε τους μουτζαχεντίν, οι οποίοι άφηναν τις μεταξύ τους διαφορές «για αργότερα». Τη στιγμή της απόσυρσης των σοβιετικών, αυτές εκδηλώθηκαν αιματηρά. Μένει να φανεί αν παρόμοιες εντάσεις είχαν αφεθεί «για μετά την αμερικανική αποχώρηση». 
Προδρομικές 
αντιπολιτεύσεις
Κατά τις πρώτες μέρες μετά την πτώση της Καμπούλ, εμφανίστηκαν δύο ειδών προδρομικές αντιπολιτεύσεις. 
Η πρώτη αφορά τις ένοπλες δυνάμεις του Άχμαντ Μασούντ (γιου ενός από τους πιο διάσημους πολέμαρχους την εποχή της σοβιετικής εισβολής αλλά και στους εμφυλίους της δεκαετίας του ’90). Ο Μασούντ έχει οχυρωθεί στην κοιλάδα του Πανσίρ, δηλώνει πρόθυμος για κυβέρνηση «εθνικής ενότητας», αλλά δεν συζητά «παράδοση στους Ταλιμπάν». Καλεί συστηματικά τη Δύση να υποστηρίξει τις δυνάμεις του και προς το παρόν έχει βρει ανταπόκριση από τον… Μπερνάρ Λεβί, τον «φιλόσοφο» (;) των ανθρωπιστικών επεμβάσεων, ο οποίος έχει πάρει πολύ προσωπικά τη διαφήμιση του καλού πολέμαρχου και την προσπάθεια να κάνει δημοφιλές το hashtag «Σώστε το Πανσίρ». Η απειλή του Μασούντ στην εξουσία των Ταλιμπάν δείχνει αμελητέα, αλλά ας συγκρατήσουμε την εξέλιξη γιατί δεν αποκλείεται μια αναβίωση της παλιάς «Βόρειας Συμμαχίας»: και για λόγους εσωτερικών αντιπαραθέσεων, ειδικά αν υπάρξει «ρεβανσισμός» από τους Ταλιμπάν, αλλά και ως μορφής δυτικής «πίεσης» στους Ταλιμπάν.   
Η δεύτερη αφορά πολύ πιο υγιείς αντιδράσεις απλών πολιτών. Από κάποιες λίγες γυναίκες που κινητοποιήθηκαν «προκαταβολικά» ενάντια σε κάθε προσπάθεια επιθέσεων στα δικαιώματά τους, παρά το φόβο που επικρατεί σε πολλά σπίτια απέναντι στις ένοπλες περιπολίες των Ταλιμπάν μαχητών. Από μερικές εκατοντάδες νεολαίους που σε αρκετές πόλεις επέλεξαν την επέτειο της ανεξαρτησίας από τους Βρετανούς για να διαδηλώσουν με την αφγανική σημαία, ως αντίπαλο δέος στην σημαία του εμιράτου την οποία σκοπεύουν να εγκαθιδρύσουν οι Ταλιμπάν. Το επόμενο διάστημα, η προθυμία και η δυνατότητα των Αφγανών αγωνιστών-στριών να παλέψουν ενάντια στο νέο καθεστώς θα είναι κρίσιμη. Όπως θα έπρεπε να είναι ήδη γνωστό, αλλά επιβεβαιώθηκε ακόμα πιο δραματικά από την περασμένη 20ετία, η απελευθέρωσή τους είναι έργο των ίδιων…