Τα ορυκτά καύσιμα εξαγοράζουν τις COP

Η  προεδρία της COP28 από τον al-Jaber, το αφεντικό της πετρελαϊκής εταιρείας των Εμιράτων (ADNOC, Abu Dhabi National Oil Company), δεν είναι ένα ατύχημα, που οφείλεται αποκλειστικά στην εναλλαγή των χωρών που φιλοξενούν τις διασκέψεις για το κλίμα. Αντανακλά μια τακτική επανατοποθέτηση των πιο σημαντικών παραγωγών ορυκτών καυσίμων, πετρελαίου και φυσικού αερίου.
Είτε ιδιωτικοί είτε δημόσιοι, αυτοί οι μεγάλοι όμιλοι ορυκτών καυσίμων βρίσκονται εδώ και δεκαετίες σε αμυντική θέση, διαπνεόμενοι περισσότερο ή λιγότερο ρητά από την άρνηση της κλιματικής κρίσης. Με την πάροδο των ετών, αμφισβήτησαν διαδοχικά την ίδια την υπερθέρμανση του πλανήτη, την «ανθρωπογενή» προέλευσή της, τον ρόλο των εκπομπών CO2 και στη συνέχεια το μερίδιο των εκπομπών CO2 που αποδίδεται στον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Ένα μακροχρόνιο ταμπού
Μόλις στην COP26 (Γλασκώβη, 2021) εμφανίστηκε στα κείμενα η έκφραση «ορυκτά καύσιμα». Κατά τη διάρκεια αυτής της COP, μια προσπάθεια να αποφασιστεί η έξοδος από τον άνθρακα απορρίφθηκε την τελευταία στιγμή και το ψήφισμα που υιοθετήθηκε αφορούσε μόνο τη σταδιακή μείωση των ορυκτών καυσίμων («phasing down»), όχι τη σταδιακή εγκατάλειψή τους («phasing out»). Εν τω μεταξύ, ο κατάλογος των Ηνωμένων Εθνών για τις πολιτικές που ακολουθήθηκαν σε εφαρμογή της Συμφωνίας των Παρισίων έβγαλε την ετυμηγορία του: ο κόσμος οδεύει κατευθείαν στον γκρεμό, προς μια αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,9°C. 
Οι επιστήμονες έχουν ξεσκεπάσει τα ψέματα των «εμπόρων της αμφιβολίας» και έχουν εξουδετερώσει τα σχέδια που προσπαθούν να απαξιώσουν τα συμπεράσματά τους. Η κοινωνική πίεση συνεχίζει να αυξάνεται με όλο πιο συχνές και βίαιες καταστροφές. Επίσης, δημιούργησε σοβαρές πιέσεις μέσα στην άρχουσα τάξη, ιδίως μεταξύ των ασφαλιστών. Όλα αυτά μεταφράστηκαν στο επίπεδο των κυβερνήσεων των πιο ισχυρών κρατών σε μια επιθυμία να ξεκινήσει κάτι σαν «ενεργειακή μετάβαση». 
Οι ενεργειακοί όμιλοι αρέσκονται να παρουσιάζονται ως ευεργέτες που προσφέρουν στην ανθρωπότητα θερμότητα, φως, κινητικότητα και ανάπτυξη. Η συνέχιση της αγνόησης των κλιματικών ζητημάτων θα μπορούσε να βλάψει σοβαρά την επιχειρηματική τους εικόνα. Οι πληθυσμοί που έχουν πειστεί για το γεγονός ότι αυτοί οι καπιταλιστές, με πλήρη γνώση των γεγονότων, θυσίασαν σκόπιμα τις συνθήκες διαβίωσής τους στο βωμό του κέρδους, θα μπορούσαν να απαιτήσουν αποζημίωση για τις ζημιές, να φωνάξουν για εκδίκηση ή ακόμη και να απαιτήσουν την κοινωνικοποίηση του ενεργειακού τομέα με απαλλοτρίωση των καπιταλιστών.
Αισχροκέρδεια
Ο πολιτικός κίνδυνος είναι ακόμη πιο σοβαρός, καθώς οι αποδόσεις των ορυκτών καυσίμων έχουν εκτοξευθεί, κυρίως λόγω της Ρωσικής επίθεσης στην Ουκρανία: σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, οι πολυεθνικές εταιρείες (συμπεριλαμβανομένων των Shell, ExxonMobil, Chevron , BP, TotalEnergies ) αποκόμισαν κέρδη ύψους 4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022 - υπερδιπλάσια του μέσου όρου των κερδών των τελευταίων ετών. Οι εθνικές-κρατικές εταιρείες δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν σε επίπεδο κερδών, ιδίως η Saudi Aramco (161 δισ. δολάρια, αύξηση 46% σε σχέση με το 2021), η μικρή αδελφή εταιρεία της από τα Εμιράτα ADNOC (24,7 δισ. δολάρια, αύξηση 27%), η νορβηγική Equinor (151 δισ. δολάρια, + 67% ) και οι ομοειδείς τους σε άλλες χώρες (Κατάρ, Κουβέιτ κ.λπ. ).
Αυτά τα αστρονομικά κέρδη γίνονται εντελώς αισχρά όταν γνωρίζουμε ότι ο αριθμός των ανθρώπων στον κόσμο που ζουν χωρίς πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα αυξήθηκε το 2022 για πρώτη φορά μετά από είκοσι χρόνια.  Η κλιματική αδικία είναι το μεγαλύτερο σκάνδαλο της εποχής μας. Θα μπορούσε να τροφοδοτήσει εξεγέρσεις, ακόμη και επαναστάσεις.
Για τις εταιρείες, είναι καλύτερο να προβλέψουν, να προσαρμοστούν στην αυξανόμενη πίεση και να τη χρησιμοποιήσουν για να προσανατολίσουν τους στόχους, τα μέσα και τους ρυθμούς της κλιματικής πολιτικής σύμφωνα με τα συμφέροντά τους. 
Γεωστρατηγικές φιλοδοξίες
Θα δούμε αργότερα τους λαγούς που βγάζει από το καπέλο του ο al-Jaber στην COP για να προσπαθήσει να διατηρήσει την αυτοκρατορία των ορυκτών καυσίμων. Κατ’ αρχάς, είναι σκόπιμο να αναλογιστούμε το γεγονός ότι η απόπειρα εξαγοράς δεν προέρχεται από μεγάλες αμερικανικές εταιρείες και τους πολιτικούς εκπροσώπους τους (οι οποίοι, αντίθετα, στρατολογούνται κυρίως από τις τάξεις των ανοιχτά αρνητών του κλίματος): προέρχεται από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και, πίσω από αυτά, από τη Σαουδική Αραβία, μέσω των εθνικών εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου τους.
Αυτό συνδέεται αναμφίβολα με τις νέες γεωστρατηγικές φιλοδοξίες αυτών των δύο κρατών, τα οποία εκμεταλλεύονται τις αυξανόμενες αντιπαλότητες μεταξύ των μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων για να προωθήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Οι πρόσφατες εξελίξεις αναδεικνύουν αυτή την κατεύθυνση: οι Σαουδάραβες και οι Εμιρατινοί σκοπεύουν να ανεξαρτητοποιηθούν από την κηδεμονία της Ουάσιγκτον. Στο ζήτημα του κλίματος, αυτό εκφράζεται με τη φροντίδα που καταβάλλουν οι δύο αυτές χώρες - το Βασίλειο των Σαούντ ειδικότερα - να τοποθετηθούν ως εκφραστές του δικαιώματος στην ανάπτυξη του «Παγκόσμιου Νότου»... του οποίου αποτελούν επίσημα μέρος.
«Αντιιμπεριαλιστική» δημαγωγία
Δεν είναι τυχαίο ότι ο al-Jaber έκανε τα πάντα για να ανοίξει την COP με «καλά νέα» για τον Νότο: αντίθετα με όλες τις προσδοκίες, οι διαπραγματεύσεις για την ουσιαστική έναρξη του ταμείου για τις «απώλειες και τη ζημία» που αποφασίστηκε επί της αρχής στην COP26, στην Αίγυπτο, ήταν επιτυχείς. Μόνιμο χειροκρότημα από τους αντιπροσώπους στη σύνοδο κορυφής. Στην πραγματικότητα, αυτός ο ενθουσιασμός δεν έχει βάσεις: η Παγκόσμια Τράπεζα θα εποπτεύει το ταμείο (όπως απαιτούν οι Ηνωμένες Πολιτείες) και οι συνεισφορές θα είναι εθελοντικές, κυρίως με τη μορφή δανείων. Μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια συγκεντρώθηκαν αμέσως. Αλλά είναι εκατομμύρια, όχι δισεκατομμύρια, που χρειάζονται οι άνθρωποι του Νότου, όπως δήλωσε η Rachel Cleetus της Ένωσης Ανήσυχων Επιστημόνων (UCS).
Ο ελιγμός των πετρελαιο-μοναρχιών είναι πεντακάθαρος: χρησιμοποιούν τα νόμιμα αιτήματα των λαών του Νότου για να προστατεύσουν την αυτοκρατορία τους. Για τον σκοπό αυτό, ο al-Jaber δεν διστάζει να αναπτύξει ψευδώς μία κάποια «αντιιμπεριαλιστική» δημαγωγία. Αυτό προέκυψε στην έντονη ανταλλαγή απόψεων με τον πρώην πρόεδρο της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας, πρώην ειδικό απεσταλμένο του ΟΗΕ για το κλίμα. Ο πρόεδρος της COP28 κατηγόρησε τη Mary Robinson ότι πιστεύει τα «ψέματα» των δυτικών μέσων ενημέρωσης («τα δικά σας μέσα ενημέρωσης») που διατυπώνουν «ψευδείς κατηγορίες» κατά των επενδυτικών σχεδίων της ADNOC. Κατηγόρησε τη συνομιλήτριά του ότι επιθυμεί «επιστροφή στις σπηλιές» και την προκάλεσε να προτείνει ένα «σχέδιο εξόδου από τα ορυκτά καύσιμα» που να είναι συμβατό με την ανάπτυξη. Στο τέλος, εξοργισμένος, ο al-Jaber είπε την αλήθεια πίσω από το δημαγωγικό προσωπείο: «καμία επιστήμη δεν καθιστά την απελευθέρωση από τα ορυκτά καύσιμα απαραίτητη προϋπόθεση για να παραμείνει η αύξηση της θερμοκρασίας κάτω από 1,5°C», δήλωσε.
Επενδυτική φρενίτιδα σε ορυκτά καύσιμα και αυταπάτες
Στην πραγματικότητα, τα επενδυτικά σχέδια της ADNOC για τις πηγές ορυκτών καυσίμων είναι πολύ αληθινά: σύμφωνα με την Αμερικανική Υπηρεσία Πληροφοριών για την Ενέργεια, τα Εμιράτα σχεδιάζουν να αυξήσουν την παραγωγή πετρελαίου κατά 25% μέχρι το 2027 .  Αυτή είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου - όλες οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων κάνουν το ίδιο. Μέχρι το 2025, τα σχέδια επέκτασης των δέκα μεγαλύτερων ρυπαντών στον τομέα των ορυκτών καυσίμων θα προσθέσουν 20 γιγατόνους CO 2 , περισσότερο από πέντε φορές τις ετήσιες εκπομπές των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αυτή η επενδυτική φρενίτιδα έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την επιστημονική συναίνεση. Ακόμη και ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας το λέει: ο χρόνος τελειώνει, η σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων πρέπει να αρχίσει τώρα. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της ομάδας εργασίας ΙΙΙ της IPCC (Διακυβερνητική Επιτροπή για την Αλλαγή του Κλίματος) «η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου σε ολόκληρο τον ενεργειακό τομέα απαιτεί (...) σημαντική μείωση της συνολικής κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων». Η έκθεση προσδιορίζει και χρονικά τους στόχους: έως το 2050, η χρήση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου πρέπει να μειωθεί κατά 95%, 60% και 45% αντίστοιχα (σε σύγκριση με το 2019) για να υπάρχει 50% πιθανότητα η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη να παραμείνει κάτω από 1,5°C.
Για να αποφύγει το τσεκούρι, ο διευθύνων σύμβουλος της ADNOC εκμεταλλεύεται πλήρως την ιδέα ότι σημασία έχει η μείωση των εκπομπών και όχι η μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων - μπορούμε να ρυπαίνουμε, αρκεί να κρύψουμε το CO2 κάτω από το χαλί. Για παράδειγμα, με την έγχυση CO2 (που έχει δεσμευθεί από την ατμόσφαιρα) σε κοιτάσματα πετρελαίου... για να αυξηθεί η εξόρυξη. Ερχόμενος στο Ντουμπάι για να στηρίξει τον Εμιρατινό συνάδελφό του, το μεγάλο αφεντικό της ExxonMobil, ο Darren Woods, το είπε ξεκάθαρα: υπάρχει υπερβολική συζήτηση για τη «λύση των ηλεκτρονίων. […] Η δέσμευση του άνθρακα θα παίξει ρόλο. Το υδρογόνο θα παίξει ρόλο. Τα βιοκαύσιμα θα παίξουν ρόλο. Είμαστε καλοί σε αυτό. Ξέρουμε πώς να το κάνουμε».
Στην 5η έκθεση της IPCC, η οποία αποτέλεσε τη βάση για τη Συμφωνία των Παρισίων, το 95% των κλιματικών προβλέψεων περιλάμβαναν τη μαζική ανάπτυξη της βιοενέργειας με δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (BECCS). Αυτή η τεχνολογία του μαθητευόμενου μάγου θα κατανάλωνε τόση έκταση γης που η ανθρωπότητα θα έπρεπε να επιλέξει: να έχει τροφή ή να δώσει το τελειωτικό χτύπημα στη βιοποικιλότητα. Η 6η έκθεση είναι λιγότερο ενθουσιώδης για το BECCS, αλλά παραμένει επικεντρωμένη στη δέσμευση-αποθήκευση και άλλες παρόμοιες τεχνολογίες. Στη συνοπτική έκθεση -ένα έγγραφο με μεγάλο πολιτικό αντίκτυπο- διαβάζουμε το εξής:
«Ο καθαρός μηδενισμός των εκπομπών (το 2050) περιλαμβάνει τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα χωρίς δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS) σε πηγές ενέργειας χωρίς άνθρακα ή με πολύ χαμηλές εκπομπές άνθρακα, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ή τα ορυκτά καύσιμα με CCS (... ) και την απομάκρυνση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα (CDR)» 
«Αμείωτες εκπομπές»
Στην πραγματικότητα, «αμείωτα ορυκτά καύσιμα» είναι ο τύπος που χρησιμοποιείται από την IPCC για να χαρακτηρίσει την εκμετάλλευση ορυκτών καυσίμων χωρίς τεχνολογίες που επιτρέπουν την απομάκρυνση του άνθρακα από την ατμόσφαιρα. Μια υποσημείωση στην έκθεση WGIII δίνει τον ακόλουθο ορισμό: «Τα αμείωτα ορυκτά καύσιμα αναφέρονται σε ορυκτά καύσιμα που παράγονται και χρησιμοποιούνται χωρίς παρεμβάσεις (;) που καθιστούν δυνατή την ουσιαστική μείωση (;) της ποσότητας των αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπονται κατά τη διάρκεια του κύκλου ζωής  -για παράδειγμα (sic) η δέσμευση του 90% ή περισσότερο (του CO2) από τους σταθμούς παραγωγής ενέργειας, ή του 50 έως 80% των εκπομπών μεθανίου από την παροχή ενέργειας». Αυτό είναι πολύ ασαφές
Επιχείρηση αποπροσανατολισμού
Μαζί, η Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα εκμεταλλεύτηκαν την COP28 για να δημοσιοποιήσουν το «σύμφωνο» που είχαν συνάψει 50 εταιρείες ορυκτών καυσίμων, οι οποίες δεσμεύονται να εξαλείψουν τις εκπομπές τους («μειωμένες», φυσικά) μέχρι το 2050. Πρόκειται για μια καθαρή επιχείρηση αποπροσανατολισμού. Όχι μόνο η δέσμευση για το 2050 αποτελεί προσβολή του επείγοντος, αλλά το «σύμφωνο» αφορά μόνο τις «λειτουργικές» εκπομπές, αυτές που συνδέονται άμεσα με την εξορυκτική δραστηριότητα. Αυτές αντιπροσωπεύουν μόλις το 15% των εκπομπών που οφείλονται στην καύση ορυκτών καυσίμων!
Για να αποσπάσει την προσοχή από τη «σταδιακή κατάργηση» των ορυκτών καυσίμων, ο al-Jaber εκμεταλλεύεται το ρόλο του ως πρόεδρος της COP για να πιέσει τις κυβερνήσεις να συνάψουν μερικές δεσμεύσεις για πολλά θέματα. Αυτές είναι μη δεσμευτικές δηλώσεις προθέσεων... αλλά, προσεκτικά μεταδιδόμενες στα μέσα ενημέρωσης, δίνουν την εντύπωση ότι η σύνοδος κορυφής συγκεντρώνει επιτυχίες.
Για την ηγετική οικογένεια των Εμιράτων, η COP28 είναι μια γιγαντιαία διπλωματική-γεωστρατηγική-εμπορική επιχείρηση. Ο διπλωμάτης για το κλίμα Alex Scott λέει: «Αυτή η COP είναι ακόμη περισσότερο εμπορική έκθεση από εκείνες της Γλασκώβης και του Sharm -al-Sheik. Δεν νομίζω ότι όλοι αυτοί οι χρηματοδότες είναι εδώ για να παρακολουθήσουν πολύωρες διαπραγματεύσεις για το κλίμα. Στην πραγματικότητα, η σύνοδος κορυφής είναι πλήρως διεφθαρμένη από τη βιομηχανία ορυκτών καυσίμων, τους διάφορους χρηματοδότες και τους λομπίστες τους, που είναι παρόντες κατά χιλιάδες ακόμη και στις κρατικές αντιπροσωπείες».
Θα πετύχει; Ή όχι;
Θα πετύχει η προσφορά εξαγοράς των ορυκτών καυσίμων; Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών έβαλε ένα εμπόδιο σε αυτές τις εργασίες. Ένα εικοσιτετράωρο μετά τη δημοσιοποίηση των προτάσεων του al-Jaber, ο Antonio Guterres δήλωσε στην πλατφόρμα της COP ότι οι προτάσεις αυτές «δεν ανταποκρίνονται σαφώς στα αναγκαία», διότι «δεν λένε τίποτα για την εξάλειψη των εκπομπών που προκύπτουν από την κατανάλωση ορυκτών καυσίμων» . Αλλά οι COP λαμβάνουν τις αποφάσεις τους με συναίνεση μεταξύ των καπιταλιστικών κυβερνήσεων, όλες φανατικές υποστηρίκτριες των νεοφιλελεύθερων πολιτικών, όλες αφοσιωμένες, ψυχή τε και σώματι, στην ανταγωνιστικότητα μιας οικονομίας που, τριάντα χρόνια μετά τη σύνοδο κορυφής του Ρίο, εξακολουθεί να εξαρτάται κατά 80% από τα ορυκτά καύσιμα. Μόνο ένα πράγμα είναι σίγουρο: μόνο ο αγώνας των ανθρώπων για μια αντικαπιταλιστική εναλλακτική λύση μπορεί να σταματήσει την καταστροφή.