Νταβός 2025: Τραμπ εναντίον Φον ντερ Λάιεν

Κάθε Ιανουάριο, το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ (WEF) συνεδριάζει στο πολυτελές χιονοδρομικό κέντρο του Νταβός, στην Ελβετία. 
Φέτος, τα συνήθη θέματα της υπερθέρμανσης του πλανήτη και της φτώχειας δεν ελήφθησαν σχεδόν καθόλου υπόψη. Αυτό που κυριάρχησε στις σκέψεις των «μεγάλων και καλών» της παγκόσμιας οικονομίας ήταν η τεχνητή νοημοσύνη. Το θέμα του WEF 2025 ήταν «Συνεργασία για την εποχή της ευφυΐας». Η τεχνητή νοημοσύνη είναι αυτή που «κάνει γκελ»στους ηγέτες του καπιταλισμού, ως η τεχνολογία που πρόκειται να μεταμορφώσει τις οικονομίες,προκαλώντας ταχύτερη αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ και της παραγωγικότητας,φέρνοντας έτσι ευημερία για όλους -ή τουλάχιστον έτσι ελπίζουν. Το WEFπαρουσίασε μια έκθεση με τίτλο «AI in Action: Beyond Experimentation to Transform Industry» (Η Τεχνητή Νοημοσύνη στην Πράξη: Περνώντας από τον πειραματισμό στον μετασχηματισμό της βιομηχανίας), η οποία υποστηρίζει ακριβώς αυτό, με διάφορες επιφυλάξεις. 
Τεράστιες δαπάνες για ΑΙ
Εδώ αρκεί να πούμε ότι υπάρχουν τεράστιες δαπάνες για την ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης και των σχετικών υποδομών που πραγματοποιούνται από τις ΗΠΑ και άλλες εταιρείες Τεχνητής Νοημοσύνης για να μπορέσουν να αποδώσουν. Λόγω αυτών των δαπανών, οι εταιρείες θα χρειαστούν εκατοντάδες δισεκατομμύρια σε νέα πρόσθετα έσοδα από την τεχνητή νοημοσύνη για να διατηρήσουν τα σημερινά περιθώρια κέρδους τους. 
Οι επενδύσεις στην τεχνητή νοημοσύνη αυξάνουν επίσης τη ζήτηση ενέργειας. O Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας (ΔΟΕ) προβλέπει ότι μέχρι το 2026 η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας μόνο για τα κέντρα δεδομένων θα μπορούσε να φθάσει τις 1.000 TWh -περίπου ισοδύναμη με την ενεργειακή κατανάλωση της Ιαπωνίας. Επομένως, η «τροφοδότηση της Ευφυούς Εποχής» θα είναι ένα τιτάνιο έργο και θα έχει βαθύτατο αντίκτυπο στην παγκόσμια ζήτηση και προσφορά ηλεκτρικής ενέργειας. Αυτό θα έχει ευρύτερες συνέπειες για τις βιομηχανίες και τους στόχους τους για απαλλαγή από τον άνθρακα και για μηδενικό ισοζύγιο (εκπομπών άνθρακα), καθώςοι  ταχύτατα εξελισσόμενες τεχνολογίες θα καταβροχθίζουν ενέργεια με ρυθμούς πολύ υψηλότερους από τους σημερινούς. 
Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ μίλησε στο WEF μέσω δορυφόρου και δεν έχασε χρόνο να πει στο ακροατήριό του ότι οι ΗΠΑ πρόκειται να εισέλθουν σε μια «χρυσή εποχή» που θα προωθείται από την παραγωγή ενέργειας, την τεχνητή νοημοσύνη, την απορρύθμιση και τους χαμηλότερους φόρους -και ότι οι χώρες που ίσως προσπαθήσουν να σταθούν εμπόδιο στο δρόμο της καλά θα κάνουν να προσέχουν.
Ο Τραμπ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ θα πρέπει να διπλασιάσουν την ενεργειακή τους παραγωγή, εν μέρει για να τροφοδοτήσουν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Έτσι, θα επισπεύσει τις εγκρίσεις για νέες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής, τις οποίες οι εταιρείες θα μπορούν να εγκαταστήσουν δίπλα στα εργοστάσιά τους -κάτι που σήμερα δεν είναι δυνατό βάσει των ρυθμιστικών περιορισμών. Οι εταιρείες θα μπορούν να τροφοδοτούν αυτές τις μονάδες με ό,τι θέλουν, συμπεριλαμβανομένου του άνθρακα ως εφεδρεία, «του καλού, καθαρού άνθρακα», επειδή «τίποτα δεν μπορεί να καταστρέψει τον άνθρακα, ούτε ο καιρός, ούτε μια βόμβα».
Ο Τραμπ θέλει να ρίξει την τιμή του πετρελαίου, ώστε να μειωθούν οι τιμές της ενέργειας για τις επενδύσεις (όχι τόσο πολύ για τα νοικοκυριά). Για να το πετύχει αυτό, θέλει οι ΗΠΑ και ο κόσμος να κάνουν «γεωτρήσεις μωρό μου, γεωτρήσεις» (drill, baby, drill). Δυστυχώς γι’ αυτόν, κάτι τέτοιο μπορεί και να μην συμβεί. Τα έργα κατασκευής αγωγών πετρελαίου, αγωγών φυσικού αερίου και γραμμών μεταφοράς στις ΗΠΑ έχουν πρακτικά σταματήσει, καθώς η μεγάλη επανάσταση του σχιστόλιθου και του fracking στην παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ έχει αρχίσει να εξαντλεί τη δυναμική της. 
Αυτό που θα μπορούσε να σώσει την απαίτηση του Τραμπ για χαμηλότερες τιμές πετρελαίου, παρά την εξασθένιση της αύξησης της προσφοράς, είναι ότι υποχωρεί επίσης και η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης για πετρελαϊκά προϊόντα. 
Οι χαμηλότερες τιμές ενέργειας θα μπορούσαν να είναι σημαντικές για την πολιτική του Τραμπ, αν αυτό σήμαινε ότι ο πληθωρισμός θα συνέχιζε να μειώνεται και θα παρέμενε σε χαμηλά επίπεδα. Το πρόβλημα είναι ότι, αυτή τη στιγμή, παρατηρείται η αντίθετη τάση. Ο συνολικός πληθωρισμός στις ΗΠΑ αυξανόταν το τελευταίο εξάμηνο του 2024, λόγω της ανόδου των τιμών της ενέργειας και των τροφίμων και ορισμένων υποκείμενων «δυσμετάβλητων» συνιστωσών, όπως το κόστος των ασφαλειών αυτοκινήτων και υγείας, των ενοικίων και της φιλοξενίας. Η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ δεν κερδίζει τον πόλεμο κατά του πληθωρισμού. 
ΗΠΑ και ΕΕ
Στην ομιλία του στο Νταβός, ο Τραμπ επανήλθε στην τακτική απαίτησή του να αρχίσουν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να πληρώνουν για τη δική τους άμυνα και για την στήριξη της Ουκρανίας. Είπε ότι θα απαιτήσει από τα μέλη του ΝΑΤΟ να πληρώνουν το 5% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, υπερδιπλασιάζοντας τον σημερινό μέσο όρο. Μια τέτοια μετατόπιση των δαπανών προς τον στρατό θα ήταν καταστροφική για τα δημοσιονομικά της Ευρώπης, σε μια συγκυρία που οι εθνικές κυβερνήσεις στην ΕΕ υποτίθεται ότι πρέπει να επενδύουν περισσότερα στον έλεγχο του κλίματος και στην ψηφιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να επιτυγχάνουν πρωτογενή δημοσιονομικά πλεονάσματα μεσοπρόθεσμα για να τηρούν τους δημοσιονομικούς κανόνες της ΕΕ.
Παρ’ όλα αυτά, ο Τραμπ παραληρούσε για το πώς το «ρυθμιστικό καθεστώς» της Ευρώπης αντιμετωπίζει την Αμερική «πολύ άσχημα» και «πολύ, πολύ άδικα με τους φόρους ΦΠΑ και όλους τους άλλους φόρους που επιβάλλουν». Δήλωσε ότι οι ρυθμιστικοί κανόνες της Ευρώπης για τις αμερικανικές εταιρείες τεχνολογίας στερούν δισεκατομμύρια από την Apple, την Google και το Facebook. Η Ευρώπη δεν αγοράζει αμερικανικά αγροτικά προϊόντα ή αμερικανικά αυτοκίνητα, αλλά αντίθετα στέλνει αυτοκίνητα στις ΗΠΑ κατά εκατομμύρια. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα «εμπορικάελλείμματα εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων» με την ΕΕ, οπότε «Θα κάνουμε κάτι γι’ αυτό».
Όλα αυτά κατέστησαν την ομιλία της προέδρου της Κομισιόν Φον ντερ Λάιεν ιδιαίτερα αδύναμη. Αναγνώρισε ότι η Ευρώπη υπολείπεται των ΗΠΑ στις επενδύσεις νέων τεχνολογιών.
«Για να διατηρήσουμε την ανάπτυξή μας στο επόμενο τέταρτο του αιώνα, η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει ταχύτητα». Ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να παρουσιάσει έναν οδικό χάρτη για την ανάπτυξη, που ονομάζεται «Πυξίδα Ανταγωνιστικότητας». Τι θα προτείνει αυτός ο οδικός χάρτης για την αντιμετώπισητης «υπαρξιακής πρόκλησης που αντιμετωπίζει η Ευρώπη» (με τα  λόγια του Μάριο Ντράγκι) και δεδομένων των σχεδίων του Τραμπ να διαλύσει τις οικονομίες της Ευρώπης; Δεν θα πρόκειται για περισσότερες δημόσιες επενδύσεις, αλλά αντίθετα για μια εξάρτηση από τη χρηματοδότηση ιδιωτικών κεφαλαίων σε ολόκληρη την ΕΕ.
«Η Ευρώπη χρειάζεται μια βαθιά και ρευστή κεφαλαιαγορά». Βλέπετε, οι ευρωπαϊκές εταιρείες δεν μπορούν να αντλήσουν τη χρηματοδότηση που χρειάζονται, «επειδή η εγχώρια κεφαλαιαγορά μας είναι κατακερματισμένη», δηλαδή πολύ μικρή. Ποια είναι η απάντηση; Η Κομισιόν θέλει να δημιουργήσει μια Ευρωπαϊκή Ένωση Αποταμιεύσεων και Επενδύσεων -«με νέα ευρωπαϊκά αποταμιευτικά και επενδυτικά προϊόντα, νέα κίνητρα… και μια νέα ώθηση για να διασφαλιστεί η απρόσκοπτη ροή επενδύσεων σε ολόκληρη την ένωσή μας». Άρα πάμε για περισσότερα χρήματα για το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και περισσότερα κέρδη για τους επενδυτές.
Η δεύτερη πολιτική είναι η απορρύθμιση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας: «πάρα πολλές επιχειρήσεις καθυστερούν τις επενδύσεις στην Ευρώπη λόγω της περιττής γραφειοκρατίας». Η ενιαία ευρωπαϊκή αγορά εξακολουθεί να έχει πάρα πολλούς εθνικούς φραγμούς, επομένως η Ευρώπη χρειάζεται ένα ενιαίο σύνολο κανόνων.
Η τρίτη πολιτική είναι η μείωση του ενεργειακού κόστους. Πώς θα επιτευχθεί αυτό; Με περισσότερη «καθαρή ενέργεια» από ανανεώσιμες πηγές και από νέες τεχνολογίες, όπως η σύντηξη, η ενισχυμένη γεωθερμία και οι μπαταρίες στερεάς κατάστασης. Όμως αυτά δεν θα γίνουν με περισσότερες δημόσιες επενδύσεις,αλλά με την κινητοποίηση «περισσότερων ιδιωτικών κεφαλαίων για τον εκσυγχρονισμό των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και των υποδομών αποθήκευσης».
Έτσι, η απάντηση της Ευρώπης στον Τραμπ είναι να βασίζεται ακόμη περισσότερο στις εισαγωγές ενέργειας από τις ΗΠΑ, να ελπίζει ότι ο ιδιωτικός τομέας θα επενδύσει σε νέες τεχνολογίες επειδή η Ευρώπη θα «απορρυθμιστεί» και ότι ο χρηματοπιστωτικός τομέας θα προσφέρει περισσότερα δάνεια για επενδύσεις αντί να κερδοσκοπεί σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Σας αφήνω να κρίνετε πόσο πιθανό είναι να πετύχει αυτή η στρατηγική.
Το μέλλον, όπως το σκιαγράφησαν στο Νταβός ο Τραμπ και η Φον ντερ Λάιεν, είναι ένα μέλλον περισσότερων φραγμών στο εμπόριο μεταξύ των χωρών και  μεγαλύτερης απορρύθμισης, ώστε οι τραπεζίτες και οι βιομήχανοι να μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν, ανεξάρτητα από τη ζημιά στην ασφάλεια και τα δικαιώματα των καταναλωτών και τις επιπτώσεις στο περιβάλλον και το κλίμα.