Ρωσο-ουκρανικός διάλογος;
Φωτογραφία
Ημερ.Δημοσίευσης
Η ρωσο-ουκρανική συνάντηση στην Ισταμπούλ στα μέσα Μάη είχε ασφαλώς τη σημασία της, ως η πρώτη φορά που αντιπροσωπείες των δύο χωρών συνομιλούν μετά τον Μάρτη του 2022. Αλλά όσοι περίμεναν άμεσα ή μεγάλα αποτελέσματα από αυτήν, αγνοώντας όλα τα αρνητικά σημάδια μέχρι και την έναρξή της, διαπίστωσαν «δραματική αποκλιμάκωση στις προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί».
Σχετικά χαμηλόβαθμες αντιπροσωπείες συνομίλησαν για 2 ώρες και κατέληξαν σε μια ανταλλαγή αιχμαλώτων –τη μεγαλύτερη μέχρι σήμερα, αλλά μία ανάμεσα σε παρά πολλές για να αποτελεί «ένδειξη» καλής διάθεσης. Πέραν αυτού, μάθαμε ότι οι δύο πλευρές δεσμεύτηκαν να διαμορφώσουν και να ανταλλάξουν αναλυτικές προτάσεις για «μια πιθανή, μελλοντική κατάπαυση του πυρός». Το ουκρανικό αίτημα για συνάντηση απευθείας του Ζελένσκι με τον Πούτιν… «λήφθηκε υπόψη» από τη ρωσική αντιπροσωπεία.
Ο διάλογος ξεκίνησε με τη μορφή που προτιμά η Μόσχα. Απέναντι στο ουκρανικό αίτημα για άμεση κι άνευ όρων κατάπαυση του πυρός, ώστε να ακολουθήσει ο διάλογος για την διευθέτηση της σύγκρουσης, η ρωσική ηγεσία αντιπροτείνει να αποτελέσει αντικείμενο διαπραγματεύσεων η ίδια η κατάπαυση του πυρός, η μορφή και ο χρόνος της, την οποία δείχνει να συναρτά και με την μεγάλη συζήτηση «για την αντιμετώπιση των ριζικών αιτιών της σύγκρουσης».
Μια σχολή σκέψης θεωρεί ότι ο Πούτιν ανταποκρίνεται υποκριτικά στην πίεση του Τραμπ για ειρηνική λύση με στόχο να «σέρνεται» μια διαδικασία ψευδο-συνομιλιών ενώ ο ρωσικός στρατός συνεχίζει να χτυπά την Ουκρανία και να διευρύνει τα εδαφικά του κέρδη. Η αλήθεια είναι λιγότερο «ύπουλη». Ο Πούτιν δεν κοροϊδεύει για τα προσχήματα. Παραμονές της Ισταμπούλ, συγκάλεσε την κρατική ελίτ σε νυχτερινή σύσκεψη και αυτό δείχνει ότι έχει ανοίξει στην κορυφή του ρωσικού κράτους η συζήτηση για τις προοπτικές του ουκρανικού πολέμου στη νέα κατάσταση. Αλλά η αλήθεια παραμένει κυνική. Ο Πούτιν διερευνά πραγματικά τι μπορεί να αποσπάσει μέσα από τη διαπραγματευτική οδό, διατηρώντας ανοιχτό το δίαυλο επικοινωνίας με τον Τραμπ (σε ιδιωτικές συνομιλίες που έχουν μεγαλύτερη αξία από τα ρητορικά ξεσπάσματα του Αμερικανού Προέδρου στα σόσιαλ μίντια), ενώ αρνείται την κατάπαυση του πυρός γιατί προτιμά την «ένοπλη διαπραγμάτευση».
Στρατιωτική πίεση
Αυτή έχει διπλή αξία για τις ρωσικές επιδιώξεις. Δημιουργεί τετελεσμένα στο έδαφος και αυξάνει τις εδαφικές απώλειες που θα υποχρεωθεί να αποδεχτεί (ντε φάκτο) η Ουκρανία σε μια δυνητική κατάπαυση του πυρός (αν και όταν αυτή υπάρξει…). Και παράλληλα λειτουργεί ως εκβιασμός στο Κίεβο για να αποδεχτεί υποχωρήσεις στο διάλογο (πχ την «οικειοθελή» αποχώρηση του ουκρανικού στρατού από τα εδάφη που ελέγχει στις επαρχίες των οποίων την προσάρτηση έχει ανακοινώσει η Μόσχα -Λουγκάνσκ, Ντονιέτσκ, Ζαπορίζια, Χερσώνα), υπό την απειλή ότι όσο τις αρνείται, η θέση του θα χειροτερεύει.
Ήδη ο ρωσικός στρατός έχει κλιμακώσει τη δράση του στις επαρχίες του Χαρκόβου και του Σούμι, ανακοινώνοντας ότι επιδιώκει να δημιουργήσει «ζώνες ασφαλείας» και σε αυτές τις ουκρανικές περιφέρειες. Σχολιάζοντας την επίμονη άρνηση του Κιέβου να αποδεχτεί τέτοιες «ζώνες», ο Μεντβέντεφ παρουσίασε έναν δικό του χάρτη με το «πώς θα έπρεπε να είναι η ζώνη ασφαλείας»: Ολόκληρη η Ουκρανία, εκτός από μια πολύ λεπτή λωρίδα γης στα σύνορα με την Πολωνία.
Όπως έχουμε ξαναπεί, ο Μεντβέντεφ παίζει το ρόλο του «μπουλντόγκ». Σύμφωνα με τα αμερικανικά «γεράκια» του Institute for the Study of War, αν δεν αλλάξουν οι υπάρχουσες μεταβλητές και συντηρηθεί ο σημερινός ρυθμός της ρωσικής προέλασης και των απωλειών της, μια τέτοια εκστρατεία θα απαιτήσει 9 δεκαετίες πολέμου και 50 εκατομμύρια νεκρούς. Ακόμα κι αν το σενάριο είναι υπερβολικό, η ρωσική ηγεσία (θα όφειλε να) γνωρίζει πόσο σκληρή δοκιμασία θα αποτελέσει για τους οικονομικούς κι ανθρώπινους πόρους της Ρωσίας μια απόπειρα να επιβάλει τις μάξιμουμ διεκδικήσεις της με πόλεμο.
Μετά την Ισταμπούλ, η ουκρανική πλευρά επιμένει να ανακινεί την ετοιμότητά της για συνάντηση σε επίπεδο αρχηγών κρατών. Υποτίθεται ότι έχει διπλή στόχευση για να βγάλει τον Ζελένσκι «επικοινωνιακά» νικητή. Αν ο Πούτιν δεχτεί, θα αναγνωρίσει τον Ζελένσκι ως νόμιμο εκπρόσωπο της Ουκρανίας (η ρωσική προπαγάνδα ισχυρίζεται ότι παραμένει στη θέση του «αντισυνταγματικά» κι έχει χάσει κάθε νομιμοποίηση). Αν αρνηθεί, ο Ζελένσκι θα αποδείξει –λέει– στον Τραμπ ότι η Μόσχα φταίει για την παράταση του πολέμου.
Δεν θα πετύχει πολλά. Ο Πούτιν είναι εξαιρετικά δύσκολο να δεχθεί συνάντηση με τον Ζελένσκι. Δεν πρόκειται μόνο για την απονομιμοποίησή του, αλλά και για την κοσμοαντίληψη του Ρώσου ηγέτη –που και στο παρελθόν παρέπεμπε το Ζελένσκι στους σεπαρατιστές πολέμαρχους (ως «ισότιμους»), ενώ ο ίδιος επιφυλασσόταν να συνομιλήσει μόνο με τους Μεγάλους (την αμερικανική κυβέρνηση). Αυτό το γνωρίζει ο Ντόναλντ Τραμπ, που όχι μόνο δεν θα πειστεί από τους επικοινωνιακούς «ελιγμούς» του Κιέβου, αλλά έχει αντίστοιχη κοσμοαντίληψη με τον Ρώσο πρόεδρο. Σχολίασε τη στασιμότητα που ανέδειξε η διμερής συνάντηση στην Ισταμπούλ με ωμή ειλικρίνεια: «Δεν πρόκειται να γίνει τίποτα μέχρι να συναντηθώ εγώ με τον Πούτιν»…
Καθώς οι δύο πλευρές ετοίμαζαν τις θέσεις που είχαν δεσμευτεί να παρουσιάσουν η μία στην άλλη, εξελισσόταν ένας συνδυασμός κλιμάκωσης της σύγκρουσης και blame game. Η ΕΕ έσπευσε να καταγγείλει τη ρωσική αδιαλλαξία και να ανακοινώσει ότι εξετάζει νέες κυρώσεις, ενώ η γερμανική κυβέρνηση δήλωσε πρόθυμη να παράσχει πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς στο Κίεβο, «χωρίς ενημέρωση της Ρωσίας» και «χωρίς περιορισμούς στη χρήση τους». Η ρωσική κυβέρνηση, που είχε ήδη εξαπολύσει ένα μπαράζ καταστροφικών αεροπορικών χτυπημάτων σε όλη την Ουκρανία, κατήγγειλε ότι οι Ευρωπαίοι «με τέτοιες αποφάσεις υπονομεύουν τις προσπάθειες για πολιτική λύση».
Το blame game συνεχιζόταν και στο δρόμο για το δεύτερο γύρο συνομιλιών στην Ισταμπούλ. Η Ρωσία ανακοίνωσε ότι ετοίμασε το δικό της «μνημόνιο» αλλά δεν το παρουσιάζει. Η Ουκρανία απαιτεί να το λάβει πριν την επόμενη συνάντηση, «ώστε αυτή να έχει νόημα». Η Ρωσία δηλώνει ότι θα το παρουσιάσει στην ίδια τη συνάντηση, «την οποία η Ουκρανία πρέπει εν τω μεταξύ να αποδεχτεί». Το Κίεβο αποδέχτηκε τελικά να στείλει αντιπροσωπεία στην Ισταμπούλ, αλλά την παραμονή των συνομιλιών, εξαπέλυσε ένα μπαράζ επιθέσεων με drones σε ρωσικά στρατιωτικά αεροδρόμια στη Σιβηρία και στα «βάθη» του ρωσικού εδάφους. Έτσι ξεκινούσε ο δεύτερος γύρος επαφών, με μικροσκοπικό καλάθι προσδοκιών, λίγο πριν φύγει η Ε.Α. για το τυπογραφείο...