Ισπανία και Ιταλία: Το κίνημα δεν έχει πει την τελευταία λέξη

Η κρίση δημιουργεί εκρηκτικές συνθήκες στα μεγαθήρια του «Νότου»

Ο ευρωπαϊκός Νότος βυθίζεται όλο και πιο βαθιά σε οικονομική και πολιτική κρίση. Αν κάποτε το σχήμα «υγιής ΕΕ – άρρωστη Ελλάδα» έπειθε, σήμερα είναι εμφανές ότι η κρίση είναι πανευρωπαϊκή, καθώς η μία μετά την άλλη ευρωπαϊκή χώρα ακολουθεί τον «ελληνικό δρόμο». Στο επίκεντρο το τελευταίο διάστημα βρίσκεται η Ισπανία, με την Ιταλία να ακολουθεί από κοντά.

Στο κόκκινο η Ισπανία
Το επιτόκιο των δεκαετών ισπανικών ομολόγων ξεπέρασε το ψυχολογικό όριο του 6%, προκαλώντας εκ νέου πανικό. Το φάντασμα του Μνημονίου πλανιέται πλέον και πάνω από την 4η μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ. Οι ισπανικές τράπεζες ήταν από τις πρώτες που αξιοποίησαν το φτηνό δανεισμό από την ΕΚΤ, κάτι που δημιούργησε μια πρόσκαιρη και επιφανειακή εικόνα ομαλότητας. Όμως η κρίση δεν ξεπερνιέται έτσι εύκολα. Κανείς δεν έχει πλήρη επίγνωση των «τοξικών» χρεών που διαχειρίζονται οι ισπανικές τράπεζες (έγινε γνωστό πως τα «κόκκινα» δάνεια που έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους ξεπερνούν τα 140 δισ. ευρώ), και η ισπανική κυβέρνηση ίσως χρειαστεί να τις διασώσει ξανά. Η περίπτωση της ισπανικής κρίσης είναι χαρακτηριστική των (επιμελώς καλυμμένων από τα μίντια) ευθυνών του –τάχα υγιούς– ιδιωτικού τομέα για την κρίση. Πριν από το ξέσπασμα της κρίσης, το ισπανικό δημόσιο χρέος ήταν από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη, γύρω στο 40%. Η ισπανική κρίση χρέους αφορά πιο καθαρά από οπουδήποτε αλλού τις ιδιωτικές τράπεζες. Το δημόσιο χρέος σκαρφάλωσε στο 68,5% το 2011 και μετά τα μέτρα λιτότητας για τους πολλούς και στήριξης για τους τραπεζίτες θα εκτιναχθεί κατά 10 μονάδες μέσα στο 2012, σύμφωνα με τον Ισπανό υπουργό Οικονομικών Λουίς Ντε Γκίντος.

Η χώρα της Ιβηρικής εξελίσσεται στο νέο αδύναμο κρίκο της Ευρωζώνης, την ίδια στιγμή που βυθίζεται στο –γνωστό στην Ελλάδα– φαύλο κύκλο λιτότητας και ύφεσης. Ο διοικητής της ισπανικής Κεντρικής Τράπεζας ανακοίνωσε την επιστροφή της ισπανικής οικονομίας σε ύφεση, ενώ οι εκτιμήσεις για το μέλλον είναι δυσοίωνες. Σε συνέντευξή του στη «Wall Street Journal», ο ίδιος ο Γκίντος χαρακτήρισε μετριοπαθείς τις εκτιμήσεις για συρρίκνωση 1,7%. Στην ίδια συνέντευξη περιέγραψε ένα πλήρες αδιέξοδο: «Αν δεν προχωρήσεις σε αρκετό αριθμό προσαρμογών, οι αγορές θα σε τιμωρήσουν. Αν όμως προχωρήσεις υπερβολικά, οι αγορές και πάλι θα σε τιμωρήσουν».

Προβλήματα στην «υποδειγματική» Ιταλία
Τα προβλήματα για την ευρωζώνη γίνονται μεγαλύτερα, καθώς τα μεγαθήρια που κινδυνεύουν είναι δύο: Η κατάσταση δεν είναι καλύτερη στην Ιταλία, που, μετά την προσωρινή πτώση τους, τα επιτόκια των ομολόγων ανέβηκαν στο 5,6% και σκαρφαλώνουν και πάλι. Η χώρα-υπόδειγμα εφαρμογής των μέτρων θα δει το  δημόσιο χρέος της (δεύτερο μεγαλύτερο στην ευρωζώνη) να αυξάνεται κάποιες μονάδες μέσα στο 2012. Οι αισιόδοξες εκτιμήσεις του Μόντι για επιστροφή στην ανάπτυξη και μηδενισμό του ελλείματος το 2013 πήγαν περίπατο. Η ιταλική κυβέρνηση παραδέχεται πως η ιταλική οικονομία θα βρεθεί σε ύφεση όλο το 2012, ενώ ο νέος στόχος του Μόντι για ισοσκελισμένο προϋπολογισμό το 2015 θεωρείται υπεραισιόδοξος από το ΔΝΤ.

Μαζί με την κρίση, βαθαίνει και η επίθεση των αρχουσών τάξεων και των κυβερνήσεων στους λαούς των δύο χωρών. Η κυβέρνηση Ραχόι έχει ήδη ανακοινώσει περικοπές 27 δισ. ευρώ τα 3 επόμενα χρόνια. Αυτά δεν θεωρήθηκαν αρκετά από τις ευρωηγεσίες, και ο Ραχόι ανακοίνωσε επιπρόσθετα μέτρα, που σκοπεύουν να περικόψουν 10 δισ. ευρώ μόνο από την υγεία και την παιδεία, ισοπεδώνοντας με κυνισμό τα νοσοκομεία και τα σχολεία. Σχεδόν ταυτόχρονα ανακοίνωσε ο Μόντι τα δικά του μέτρα «μηδενισμού του ελλείμματος» στην Ιταλία, αλλά και τις «διαρθρωτικές αλλαγές». Δηλαδή τη διάλυση των συνδικαλιστικών κατακτήσεων δεκαετιών, μέσα από την πρόθεση αλλαγής του άρθρου 18 του ιταλικού Συντάγματος, που θεωρείται επισφράγισμα των κατακτήσεων του μεταπολεμικού εργατικού κινήματος και του παρατεταμένου «θερμού φθινόπωρου» της δεκαετίας του ’70.

[[{"type":"media","view_mode":"file_styles_medium","fid":"481","attributes":{"class":"media-image","id":"4","typeof":"foaf:Image"}}]]

Πίσω από τα νούμερα, εξελίσσεται ένα ανθρώπινο δράμα για τους «από κάτω». Στην Ισπανία η ανεργία έχει φτάσει στο σοκαριστικό 25%. Στην Ιταλία οι αυτοκτονίες για λόγους ανέχειας αυξάνονται διαρκώς, ιδιαίτερα στις ηλικίες 45-64, στους απολυμένους δηλαδή υπάλληλους που δεν μπορούν ούτε να βγουν στη σύνταξη ούτε να βρουν δουλειά. Μάλιστα, στη Ρώμη έγινε διαδήλωση διαμαρτυρίας για τις αυτοκτονίες, με τον Ντι Πιέτρο (εισαγγελέα της επιχείρησης «Καθαρά χέρια» το ’90 και επικεφαλής της «Ιταλίας των Αξιών») να καταγγέλλει τον Μάριο Μόντι ως υπεύθυνο των αυτοκτονιών.   

Πολιτική κρίση
Σε αυτό το τοπίο εμφανίζεται σταδιακά και η πολιτική κρίση στις δύο χώρες. Η κυβέρνηση του Ραχόι, προχωρώντας στο σκληρότερο οικονομικό πρόγραμμα από την εποχή του Φράνκο, υιοθετεί και τις κατασταλτικές πρακτικές της φρανκικής εποχής προκειμένου να το εφαρμόσει. Η κατάργηση των πλαστικών σφαιρών, για την οποία είχαν δεσμευτεί οι Σοσιαλιστές, μπήκε στο συρτάρι, καθώς χρησιμοποιούνται εκτεταμένα ενάντια σε απεργούς και διαδηλωτές, ενώ για πρώτη φορά μετά από πάρα πολλά χρόνια η ισπανική αστυνομία επαναφέρει στο οπλοστάσιό της τα δακρυγόνα. Στο ίδιο πλαίσιο, μεταρρυθμίζεται ο ποινικός κώδικας, ο οποίος πλέον ποινικοποιεί από την παθητική αντίσταση μέχρι την υποστήριξη διαμαρτυρίας ενάντια στη «δημόσια τάξη» από το ίντερνετ. Τα νομικά όρια ανάμεσα στην πολιτική διαμαρτυρία και στην «τρομοκρατία» γίνονται θολά. Η πολιτική κρίση και η αυταρχική στροφή στην Ισπανία δεν περιορίζονται εκεί, καθώς οξύνονται και οι εντάσεις ανάμεσα στις ημιαυτόνομες κυβερνήσεις, που αρνούνται να εφαρμόσουν λιτότητα τέτοιας έντασης, και στην κεντρική κυβέρνηση. Ο Ραχόι εξετάζει το ενδεχόμενο η Μαδρίτη να αναλάβει τα οικονομικά των «ανυπάκουων» περιοχών, παίρνοντας πίσω όποιες παραχωρήσεις είχαν γίνει στο παρελθόν και αναζωπυρώνοντας τους ιστορικούς τοπικούς εθνικισμούς μέσα στο ισπανικό κράτος. Υπάρχει και η θετική όψη στις πολιτικές αναταράξεις: Ελάχιστους μήνες μετά την εκλογική του νίκη, το Λαϊκό Κόμμα βυθίζεται δημοσκοπικά. Στις εκλογές στην Ανδαλουσία έχασε την προβλεπόμενη αυτοδυναμία, ενώ διπλασιάστηκαν τα ποσοστά της Ενωμένης Αριστεράς (η οποία κατέγραψε αντίστοιχη επιτυχία στις εκλογές στην Αστούρια).   

Στην Ιταλία ο Μόντι ήδη φθείρεται, αλλά η τεχνοκρατική κυβέρνηση δείχνει να επιβιώνει χάρη στην κρίση των δύο μεγάλων κομμάτων (που συμπληρώνεται από την κρίση της ακροδεξιάς Λίγκας του Βορά για οικονομικά σκάνδαλα). Όμως είναι αυτά τα μεγάλα κόμματα που τον στηρίζουν, και η κρίση στην οποία έχουν βρεθεί (η Δεξιά κατρακυλά δημοσκοπικά, το Δημοκρατικό Κόμμα εμφανίζεται διασπασμένο στο ζήτημα του άρθρου 18) μπορεί να έχει σύντομα ανεξέλεγκτες συνέπειες για την κυβέρνησή του και γενικότερα την πολιτική σκηνή στην Ιταλία.

Εργατική αντεπίθεση
Η οικονομική και η πολιτική ζωή στον ευρωπαϊκό Νότο παίρνει όλο και περισσότερο χαρακτηριστικά «Ελλάδας». Σε αυτό το άγριο σκηνικό, το ευχάριστο είναι πως γεννιούνται οι εκρηκτικές συνθήκες που έκαναν το προηγούμενο διάστημα το ελληνικό κίνημα «σημαιοφόρο» της αντίστασης. Δημιουργούνται έτσι οι δυνατότητες να πάρουν τη σκυτάλη οι μεγάλες και δυνατές εργατικές τάξεις δύο οικονομικών κολοσσών της Ευρώπης. Η γενική απεργία στην Ισπανία στις 29 Μάρτη ξεπέρασε σε μέγεθος και μαχητικότητα τις κινητοποιήσεις των Indignados ή την προηγούμενη γενική απεργία ενάντια στον Θαπατέρο το 2010. Στην Ιταλία η πλατιά ανταπόκριση που βρίσκουν οι κινητοποιήσεις του συνδικάτου μετάλλου FIOM είναι ενδεικτικές του κλίματος που επικρατεί στη βάση των υπόλοιπων συνδικάτων. Το άρθρο 18 μπορεί να εξελιχτεί στη μητέρα των μαχών για το πανίσχυρο ιταλικό εργατικό κίνημα, με τα συνδικάτα να εξετάζουν ήδη το ενδεχόμενο απεργιακής κινητοποίησης. Και στις δύο χώρες οι διαθέσεις και το κλίμα προϊδεάζουν για κλιμάκωση της εργατικής μαχητικότητας.

Σε όλη την Ευρώπη η κρίση και η επίθεση που δεχόμαστε βαθαίνει. Αλλά το ευρωπαϊκό εργατικό κίνημα δεν έχει πει ακόμα την τελευταία του λέξη...