Πώς, αλήθεια, τελείωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος;

φωτό 1: Κάτοικοι στήνουν οδοφράγματα στο Παρίσι.

Αν στη βάση των σύγχρονων πολέμων βρίσκεται, σε τελευταία ανάλυση, ο καπιταλιστικός ανταγωνισμός για τα κέρδη και την παγκόσμια αγορά, τότε οι βασικοί εντολοδόχοι είναι οι μεγάλες ιμπεριαλιστικές δυνάμεις. Για τις παραδοσιακές αυτοκρατορικές χώρες (Βρετανία, Γαλλία, Ολλανδία) τα ζωτικά συμφέροντα της καπιταλιστικής ολιγαρχίας απαιτούσαν να μην αλλάξουν τα πράγματα από ό,τι είχε ορίσει η συνθήκη των Βερσαλλιών.
Το παλιό status quo όμως είχε ανατραπεί. Οι παλιές διπλωματικές διευθετήσεις δεν αντιστοιχούσαν στις νέες ισορροπίες. Η Γερμανία του Χίτλερ, με το πρόγραμμα επανεξοπλισμού, είχε γίνει οικονομικά και στρατιωτικά μεγάλη δύναμη στην Κεντρική Ευρώπη και έψαχνε «ζωτικό χώρο» στην υπόλοιπη.
Η  Ιαπωνία, στον Ειρηνικό Ωκεανό, διεκδικούσε να ανοίξει το δρόμο της σε βάρος των παλιών αυτοκρατοριών.
Οι  ΗΠΑ, με το τεράστιο βιομηχανικό, οικονομικό και στρατιωτικό δυναμικό, είχαν αναθέσει ήδη στον εαυτό τους να οργανώσει τον κόσμο κάτω από την ηγεμονία τους.
Όσο για τη σταλινική Ρωσία, είχε αναστήσει τις παλιές της (τσαρικές) φιλοδοξίες, αφού ήδη είχε υπογράψει το επαίσχυντο σύμφωνο συνεργασίας με τη χιτλερική Γερμανία...
Η επιλογή όμως για τον πόλεμο δεν ήταν ούτε αυτόματη ούτε εύκολη για τις άρχουσες τάξεις. Η πιο κρίσιμη προϋπόθεση ήταν το εσωτερικό μέτωπο. Ο Λένιν είχε προβλέψει από το 1914 ότι μετά από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αν δεν ξεσπούσαν νικηφόρες επαναστάσεις, τότε θα ακολουθούσαν και άλλοι πόλεμοι. Αυτή η πρόβλεψη δοκιμάστηκε από τα γεγονότα και επιβεβαιώθηκε, δυστυχώς, με το χειρότερο τρόπο.
Το 1934, η εξέγερση της Βιέννης συντρίβεται από το στρατό. Το 1936, στην Ισπανία, η κοινωνική επανάσταση συμβαδίζει με τον αντιφασιστικό αγώνα ενάντια στον Φράνκο. Το 1937 όμως, η δημοκρατική κυβέρνηση καταστέλλει το κοινωνικό κίνημα της Βαρκελώνης και η νίκη του Φράνκο γίνεται αναπόφευκτη.
Επίσης το 1936, στη Γαλλία, η μεγαλύτερη μέχρι τότε γενική απεργία επιβάλλει ένα σύνολο κοινωνικών μεταρρυθμίσεων πρωτόγνωρο για όλο τον κόσμο. Το 1938 όμως είναι η ώρα της αντεπίθεσης των καπιταλιστών, που τσακίζουν το απεργιακό κύμα και ανατρέπουν τις εργατικές κατακτήσεις.
Το 1938 όμως, επιστρέφει η οικονομική κρίση  Η κεϊνσιανή πολιτική με τις δημόσιες δαπάνες για την αναζωογόνηση της οικονομίας έχει εξαντλήσει τα όρια της. Στις ΗΠΑ, η ανεργία ξεπερνάει τα 12 εκατομμύρια και στη Γερμανία το δημόσιο έλλειμμα και το δημόσιο χρέος παίρνουν τρομακτικές διαστάσεις. Ένας γρήγορος και αποτελεσματικός πόλεμος θα έφερνε λάφυρα από τις κατακτημένες χώρες... Αυτή ήταν η δεύτερη προϋπόθεση, για να γίνει επιτακτική ανάγκη το ξέσπασμα ενός παγκόσμιου πολέμου.

Ο πόλεμος των «από κάτω»
Σε αντίθεση με τον προηγούμενο μεγάλο πόλεμο, στο ξεκίνημα των επιχειρήσεων δεν υπήρξε πατριωτικός ενθουσιασμός. Οι λαϊκές μάζες κράτησαν μια στάση παγερής παθητικότητας απέναντι στα πολεμικά σχέδια των ελίτ. Η κατοχή όμως σχεδόν όλης της Ευρώπης από τα χιτλερικά στρατεύματα έφερε τους απλούς ανθρώπους σε τραγική κατάσταση.
Τα βασανιστήρια, οι δολοφονίες, η κρατική ληστεία, οι θάνατοι από πείνα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι σκλάβοι εργάτες κλπ και ό,τι σχετίζεται με τον ακραίο ρατσισμό του ναζισμού, προκάλεσαν ένα κίνημα αντίστασης σχεδόν σ’ όλους τους κατακτημένους λαούς.
Σ’ αυτά τα κινήματα μπήκαν από την αρχή τα κομουνιστικά κόμματα, για τα οποία ο πιο πρόσφατος εξοπλισμός ήταν η πολιτική του «λαϊκού μετώπου». Στον πυρήνα αυτής της πολιτικής ήταν μια συμμαχία διαρκείας με το υποτιθέμενο «δημοκρατικό»  κομμάτι της άρχουσας τάξης και με ένα πρόγραμμα που έδινε έμφαση στους κοινούς εθνικούς σκοπούς ενάντια στη φασιστική κατοχή.
Υπήρξε όμως τέτοια δημοκρατική αστική τάξη; Ακόμη περισσότερο, τα κινήματα αντίστασης, που είχαν μια ταξική λαϊκή σύνθεση και πολεμούσαν τη φασιστική κατοχή βάζοντας στην πρώτη γραμμή αιτήματα που ξεπερνούσαν κατά πολύ τις αντοχές και ανοχές των παλιών καθεστώτων, ήταν δυνατόν να ενσωματωθούν στον αγώνα που διεξήγαν οι λεγόμενοι «δημοκράτες» Σύμμαχοι ενάντια στο φασιστικό Άξονα;
Απέναντι σ’ αυτά τα ερωτήματα ισχυριζόμαστε ότι η ετυμηγορία της ιστορίας είναι  αδιαμφισβήτητη. Οι χώρες όπου αναπτύχθηκαν τα πιο μεγάλα αντάρτικα ήταν στην περιοχή της Βόρειας Μεσογείου.
Στη Γαλλία, μετά την ντροπιαστική ήττα του Ιούνη του 1940, η χώρα διαιρέθηκε στη γερμανική ζώνη και στη ζώνη του Βισύ, όπου κυβερνούσαν οι δοσίλογοι. Το μέλλον της Γαλλίας στη ναζιστική Ευρώπη προβλεπόταν για ρόλο δεύτερου παράγοντα. Η γαλλική άρχουσα τάξη στην αρχή υποστήριξε συμπαγώς το δοσιλογισμό. Μόνο μια πολύ μειοψηφική ομάδα έμεινε πιστή στο παλιό αυτοκρατορικό μεγαλείο (και όχι βεβαίως στον αντιφασισμό) και εκφράστηκε από τον στρατηγό Ντε Γκολ.
Το κενό κάλυψε γρήγορα το Κομουνιστικό Κόμμα Γαλλίας, αλλά το φρενάριζε η πολιτική του Λαϊκού Μετώπου και οι επιταγές των Συμμάχων. Το κρίσιμο τεστ ήρθε τον Αύγουστο του 1944, όταν οι αντάρτες ξεκίνησαν τις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση του Παρισιού σε κόντρα με τις προτεραιότητες του συμμαχικού επιτελείου. Απελευθερωτής αναδείχτηκε ο Ντε Γκολ, παρελαύνοντας και όχι πολεμώντας. Το ΚΚΓ ανταμείφτηκε με τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας για δύο χρόνια...
Στην Ιταλία, η άρχουσα τάξη ήταν όλη φασιστική από τη δεκαετία του 1920 και δεν αντιμετώπιζε διλήμματα. Το 1943 όμως η απόβαση των Συμμάχων οδήγησε το πιο οπορτουνιστικό της κομμάτι να αλλάξει στρατόπεδο. Επί δύο χρόνια αναπτύχθηκε ένα ρωμαλέο αντιφασιστικό κίνημα.
Τον Απρίλη του 1945, οι αντάρτες απελευθέρωσαν το Μιλάνο, πριν προλάβουν να μπουν τα συμμαχικά στρατεύματα και οι επίσημοι... Για μία βδομάδα εφάρμοσαν καθεστώς «κόκκινης τρομοκρατίας» και εκτέλεσαν και τον ίδιο τον Μουσολίνι. Εδώ το κίνημα προχώρησε ένα βήμα πιο μπροστά από τους γάλλους παρτιζάνους. Το ΚΚΙ όμως κατάφερε να πειθαρχήσει τους αντάρτες και να κερδίζει μερικές θέσεις στην ιταλική κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας για λίγα χρόνια...
Αλλά το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν το ΕΑΜ στην Ελλάδα. Η ελληνική άρχουσα τάξη τριχοτομήθηκε σχεδόν αμέσως. Το αγγλόφιλο κομμάτι της με επικεφαλής το βασιλιά κατέφυγε στο Κάιρο, το μεγαλύτερο τμήμα της στήριξε τις κυβερνήσεις των δοσίλογων, ενώ το τρίτο κομμάτι περίμενε τις εξελίξεις...
Το ΕΑΜ έγινε γρήγορα η ηγετική δύναμη της αντίστασης, έχοντας κάτω από τον έλεγχό του το 80% της χώρας, 2 εκατομμύρια μέλη σε πληθυσμό 7 εκατομμυρίων και τον αντάρτικο στρατό του ΕΛΑΣ με πάνω από 50.000 μάχιμους.
Το ΚΚΕ, μέσα στα χρόνια της Κατοχής, μετατράπηκε από μια μικρή οργάνωση σε κόμμα με εκατοντάδες χιλιάδες μέλη, καθώς η επιρροή του θεμελιωνόταν στον ηρωισμό και τη μαχητικότητα των μελών του.
Το πιο σημαντικό απ’ όλα όμως ήταν ο αντιφασιστικός ριζοσπαστισμός των μαζών που ακολουθούσαν το ΕΑΜ. Το σύνθημα «Λαοκρατία» συμπύκνωνε όλους τους λαϊκούς πόθους και ελπίδες για την επόμενη μέρα, ξεκινώντας από τις ελεύθερες εκλογές και την κατάργηση της μοναρχίας, το τσάκισμα των μαυραγοριτών και ταγματασφαλιτών, τα ίσα δικαιώματα για τις γυναίκες και την προστασία των λαϊκών τάξεων και φτάνοντας μέχρι το σοσιαλισμό.
Τον Οκτώβρη του 1944 όμως, στην απελευθέρωση της Αθήνας επικεφαλής ήταν οι απόντες από την αντίσταση, με τη συναίνεση της ηγεσίας του ΚΚΕ, η οποία συμμετείχε στη νέα κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Παπανδρέου. Ήταν μια κυβέρνηση που είχε την αποδοχή όλων των Συμμάχων και την άμεση έγκριση του Τσόρτσιλ. Η πολιτική του Λαϊκού Μετώπου φάνηκε να επιβεβαιώνεται.
Όμως αυτή η παραζάλη της εθνικής ενότητας κράτησε λιγότερο από δύο μήνες. Η τεράστια κοινωνική πόλωση και η αυτοπεποίθηση των μαζών δεν άφηναν περιθώρια για αυταπάτες στην άρχουσα ελίτ και τους βρετανούς ιμπεριαλιστές, αυταπάτες που αντίθετα είχε η ηγεσία του ΚΚΕ.
Στην εξέγερση των Δεκεμβριανών, τα αντίπαλα ταξικά στρατόπεδα δεν μπορούσαν να διαγραφούν πιο καθαρά. Αλλά ούτε η προτροπή του Τσόρτσιλ προς τον στρατηγό Σκόμπι να φερθεί στην Αθήνα σαν σε κατακτημένη πόλη, ούτε η οργανική ένταξη των ταγματασφαλιτών στις δυνάμεις του εθνικού στρατού, ούτε οι μέθοδοι εξόντωσης των ανταρτών και του πληθυσμού, ούτε ακόμη η απόσταση που κρατούσε η Μόσχα, δεν έπεισαν την ηγεσία του ΚΚΕ να εγκαταλείψει τη γραμμή της εθνικής ενότητας. Έτσι το αντάρτικο οδηγήθηκε στην ήττα του «πρώτου γύρου» και το ΚΚΕ στον εξευτελισμό της «Συμφωνίας της Βάρκιζας».

Επίλογος
Όλη η προηγούμενη προσέγγιση μπορεί να οδηγήσει σε δύο συμπεράσματα. Πρώτον, ότι με βάση την ιστορία των κινημάτων αντίστασης μπορούμε να μιλάμε για έναν «δυαδικό πόλεμο» στα πλαίσια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου. Και δεύτερον, ότι o υποκριτικός αντιφασισμός των «από πάνω» δεν μπορεί να έχει κοινό μέλλον με τον λαϊκό αντιφασιστικό πόλεμο των «από κάτω».

φωτό 2: Οι Ιταλοί παρτιζάνοι απελευθερώνουν το Μιλάνο.

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"1269","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"391","typeof":"foaf:Image","width":"600"}}]]

φωτό 3: Διαδήλωση μαύρων ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις στον «αντιφασιστικό» αμερικανικό στρατό.

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"1271","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"495","typeof":"foaf:Image","width":"600"}}]]

φωτό 4: Συνδιάσκεψη της Γιάλτας: Οι νικητές μοιράζουν τη γη ερήμην των λαών.

[[{"type":"media","view_mode":"media_large","fid":"1272","attributes":{"alt":"","class":"media-image","height":"469","typeof":"foaf:Image","width":"600"}}]]