Είναι εξαιρετικά διαδεδομένη (και στην Αριστερά) η άποψη πως το Κυπριακό ζήτημα ξεκίνησε το 1974 με την τουρκική εισβολή του «Αττίλα». Ξεχνούν όμως ότι η διχοτόμηση του νησιού συνέβη δέκα χρόνια νωρίτερα.
Ημερ.Δημοσίευσης
Οι δυο κοινότητες, ελληνοκυπριακή (ε/κ) και τουρκοκυπριακή (τ/κ), συνυπήρχαν αρμονικά από τον 16ο αιώνα, με πολλά μεικτά χωριά, με κοινές αγροτικές εξεγέρσεις, με ανάμιξη θρησκευτικών εθίμων κ.λπ. Αυτή η κατάσταση άλλαξε σταδιακά με τις εθνικιστικές αντιπαραθέσεις στον 20ό αιώνα. Οι εθνικισμοί εν μέρει εισάγονταν από Ελλάδα και Τουρκία, εν μέρει πήγαζαν από την ε/κ αστική τάξη που θεωρούσε πως η «Ένωση με την Ελλάδα» θα απέφερε τα μεγαλύτερα οφέλη, μετά την απελευθέρωση από την αγγλική κατοχή.
Για την άνοδο των εθνικισμών δεν έφταναν μόνο η προπαγάνδα και η εκπαίδευση. Απαραίτητη για το διχασμό των κοινοτήτων ήταν η χρήση τρομοκρατίας εναντίον των Τ/Κ και όσων ήθελαν τη συμβίωση. Σε αυτό το πλαίσιο βίας και προπαγάνδας εντάσσονται οι αιματηρές συμπλοκές του 1958, με τους 107 φόνους. Όπως και το ότι ανάμεσα στα 600 περίπου θύματα της «αντιαποικιακής» αλλά σοβινιστικής ΕΟΚΑ βρίσκονταν πολλοί Τ/Κ, ενώ το ένα τρίτο ήταν Ε/Κ και αριστεροί.
Ο βρετανικός ιμπεριαλισμός ενθάρρυνε το διχασμό. Από τη μία διόριζε περισσότερους Τ/Κ στην αστυνομία κι από την άλλη, μέσω του εκλογικού νόμου, άφηνε σχεδόν όλα τα πόστα της αυτοδιοίκησης στους Ε/Κ.
Όταν το 1960 η Κύπρος τελικά θα ανεξαρτητοποιηθεί, η ε/κ αστική τάξη επικεντρώνεται στην εκμετάλλευση και καταστολή των Τ/Κ. Το 1962 οι Τ/Κ είχαν κατά κεφαλήν εισόδημα 3,5 φορές μικρότερο από των Ε/Κ.
Ο πρόεδρος «όλων των Κυπρίων» Μακάριος Γ’ εξακολουθεί να αναφέρεται δημόσια στην «Ένωση»! Τον κρατικό μηχανισμό στελεχώνουν κυρίως Ε/Κ εθνικιστές, οπότε η εθνικιστική βία γίνεται κρατική πολιτική. Από το 1961 σκορπούν τον τρόμο παραστρατιωτικές ομάδες, με αρχηγούς όπως ο υπουργός Εσωτερικών (!) Γιωρκάτζης και ο Νίκος Σαμψών, ο πραξικοπηματίας του ’74. Το Νοέμβρη του 1963 ο Μακάριος καταθέτει τα «13 σημεία» με τα οποία ακυρώνει την ουσία του Συντάγματος, δηλαδή τις εγγυήσεις ασφαλείας για τους Τ/Κ (περιορισμένο δικαίωμα βέτο, αυξημένη εκπροσώπηση στη δημόσια διοίκηση κ.ά.). Οι Τ/Κ δεν δέχονται την αλλαγή του Συντάγματος και αποχωρούν από τον κρατικό μηχανισμό, που γίνεται στο εξής αποκλειστικά ελληνοκυπριακός!
Αμέσως το ε/κ παρακράτος και η αστυνομία ξεκινούν όργιο απαγωγών και φόνων με σκοπό την εκδίωξη των Τ/Κ. Εκείνοι αντιστέκονται και οι δικές τους εθνικιστικές οργανώσεις, όπως η TMT, κερδίζουν πολιτικά. Σκοτώνονται σε έναν μήνα κάπου 1000 Τ/Κ και 200 Ε/Κ. Μετά τις αιματηρές συγκρούσεις του ’63, οι Τ/Κ περιορίζονται στους «θυλάκους», περιοχές που καταλαμβάνουν μόλις το 3% του κυπριακού εδάφους, όπου στερούνται ακόμα και τα βασικά αγαθά (μετακινήσεις, ρεύμα, νερό, τηλέφωνο, τρόφιμα). Πρόκειται για ένα άτυπο απαρτχάιντ. Αυτή είναι η πρώτη γεωγραφική και θεσμική διχοτόμηση της Κύπρου, με τους Τ/Κ πρώτους πρόσφυγες!
Τότε είναι που αποστέλλονται στο νησί «ειρηνευτικές δυνάμεις» από την Ελλάδα, την Τουρκία και τον ΟΗΕ. Και που ο στρατηγός Γιανγκ χαράσσει με πράσινο τη γραμμή της Λευκωσίας. Σε έξι μήνες αιματοχυσιών, 96 μεικτά χωριά εγκαταλείφθηκαν από τους Τ/Κ κατοίκους τους και 12 από Ε/Κ. Ως τον Αύγουστο του 1964, κάπου 25.000 Τ/Κ είχαν ξεριζωθεί. Ένοπλες τ/κ ομάδες κατά καιρούς θα προσπαθούν να επεκτείνουν τους θυλάκους, δίνοντας καλές αφορμές σε ακόμη χειρότερα «αντίποινα».
Οι αμερικάνικες παρεμβάσεις δυσαρεστούσαν και τις δυο πλευρές και τις εξωθούσαν να σκληραίνουν τη στάση τους. Οι Ε/Κ άρχοντες δεν επιδιώκουν πλέον την Ένωση, πιστεύοντας πως μπορούν να διατηρήσουν μονοπωλιακή κυριαρχία σε όλο το νησί. Είχαν άλλωστε πετύχει διψήφια ποσοστά «ανάπτυξης» και οι Ε/Κ εφοπλιστές καταλάμβαναν την τέταρτη θέση στη Μεσόγειο.
Στο Κυπριακό την τιμητική τους έχουν οι ελληνικές επεμβάσεις. Δεν ξεκίνησαν με το πραξικόπημα της ΕΛΔΥΚ το ’74. Το 1955, το ελληνικό κράτος θα στείλει στην Κύπρο ως πράκτορά του το συνεργάτη των ναζί και έπειτα των Βρετανών, Γρίβα, για να ιδρύσει την ΕΟΚΑ. Το ’64 ο Γ. Παπανδρέου αποδέχεται τη διχοτόμηση του σχεδίου Άτσεσον, προκειμένου να προσαρτήσει η Ελλάδα το μεγαλύτερο κομμάτι και η Τουρκία μόλις το 5,5%. Την ίδια χρονιά αποστέλλει στην Κύπρο, μυστικά, πάνω από 10.000 Έλληνες στρατιώτες, για να επιβάλει στον Μακάριο τα ελληνικά επεκτατικά σχέδια. Ταυτόχρονα, διορίζει τον Γρίβα διοικητή τόσο της ΕΛΔΥΚ όσο και της Εθνικής Φρουράς. Η χούντα του Παπαδόπουλου, με προγεφύρωμα το «ενωτικό» ακροδεξιό παρακράτος που και ο Μακάριος χρησιμοποιούσε κατά των Τ/Κ τα προηγούμενα χρόνια, απλά κλιμάκωσε αυτήν την πολιτική όλων των περασμένων κυβερνήσεων, με την ίδρυση της τρομοκρατικής ΕΟΚΑ Β’ το ’71, υπό τον Γρίβα. Αυτή οργάνωσε δύο απόπειρες πραξικοπήματος και δολοφονίας εις βάρος τού πρώην σύμμαχου Μακάριου. Το πραξικόπημα θα πετύχει τελικά τον Ιούλη του ’74, υπό τη διεύθυνση της ελληνικής χούντας. Ο Μακάριος θα καταγγείλει στον ΟΗΕ την «ελληνική εισβολή»! Η τουρκική εισβολή είχε ως πρόσχημα ότι αποτελούσε απάντηση στην ελληνική, πέντε μέρες μετά. Ήταν το επιστέγασμα μιας πολιτικής δεκαετιών, που αντί να ενώνει τον πληθυσμό σε ταξική βάση, φρόντιζε να τον διαιρεί με βάση τα εθνικιστικά σχέδια.