Ουδέν νεότερον από το ανατολικό μέτωπο;

Η Σύνοδος δεν παρουσίασε κανένα «οδικό χάρτη» προς τον τερματισμό του πολέμου. Το ίδιο το κοινό ανακοινωθέν χαμήλωνε τον πήχη του περιεχομένου μιας συμφωνίας, επιλέγοντας να επικεντρώσει σε κάποια άμεσα ζητήματα (πυρηνική ασφάλεια, ανεμπόδιστη μεταφορά σιτηρών, απελευθέρωση όλων των αιχμαλώτων πολέμου και επιστροφή των απαχθέντων παιδιών στην Ουκρανία), πέρα από μια αναφορά γενικώς στην προσήλωση στις αρχές της εδαφικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας των κρατών. Παρόλα αυτά, ακόμα κι αυτό το σκόπιμα «χαμηλωμένο» κοινό ανακοινωθέν δεν το υπέγραψαν σημαντικές δυνάμεις που ήταν παρούσες (Σαουδική Αραβία, Ινδία, Βραζιλία κ.ά.), επικαλούμενες την απουσία της ρωσικής πλευράς. Αλλά το κύριο πλήγμα στην αίγλη, το κύρος και την αποτελεσματικότητα της Συνόδου είχε δοθεί από πριν, όταν ανακοινώθηκε τελικά η άρνηση του Πεκίνου να συμμετέχει. 
Έτσι, μια πρωτοβουλία που ισχυριζόταν ότι θα πατήσει στην εμπειρία των προηγούμενων αντίστοιχων διεθνών διασκέψεων για να προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα από αυτές, κατέληξε πολύ πιο αδύναμη και πολύ πιο «στενή» (εκπροσωπώντας κυρίως φιλο-ουκρανικές δυνάμεις) από τις προηγούμενες: Πέρσι, στη Σαουδική Αραβία, η Κίνα συμμετείχε κανονικά ενώ η απουσία της ρωσικής πλευράς δεν είχε αντιμετωπιστεί ως μείζων πρόβλημα από τα φιλικά προς τη Μόσχα ή ενδιάμεσα κράτη.
Φέτος το κλίμα διέφερε. Θα μπορούσε να αποδοθεί σε νίκη της ρωσικής διπλωματίας, που εξαρχής αντιμετώπισε αδιάφορα ως και εχθρικά την ελβετική πρωτοβουλία και εργάστηκε για την απονομιμοποίησή της (ζητώντας από τον Ξι να μην παραστεί κ.ο.κ.). Στη μάχη της διπλωματίας, ο Ζελένσκι επιχειρεί να συγκροτήσει ένα διεθνές «ενιαίο μέτωπο» που ως τέτοιο θα καλέσει τη Μόσχα να προσέλθει σε διαπραγματεύσεις. Ο Πούτιν εργάζεται για την αποτροπή μιας τέτοιας εξέλιξης που θα τον φέρει σε θέση αδυναμίας στο «τραπέζι».
Αλλά μπορεί και να αντανακλά μια γενικότερη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ των διάφορων κρατικών ηγεσιών. Στο πλευρό των προσπαθειών του Ζελένσκι, στέκονται οι ΗΠΑ, που επιδιώκουν να διευρύνουν γενικότερα την επιρροή και τις συμμαχίες του ευρωατλαντικού μπλοκ απέναντι στους ανταγωνιστές του. Στο πλευρό των προσπαθειών του Πούτιν, στέκεται η Κίνα, που επιχειρεί να διευρύνει τη δική της επιρροή και να παρουσιαστεί ως εναλλακτική ηγεσία (ήδη το Πεκίνο διαρρέει ότι εργάζεται για μια δική του ειρηνευτική πρωτοβουλία). Αν στις διμερείς διαπραγματεύσεις υπάρχει η τεράστια δυσπιστία ανάμεσα στα εμπόλεμα μέρη, στις διεθνείς διαπραγματεύσεις προκύπτει η τεράστια δυσπιστία ανάμεσα στις δύο Μεγάλες Δυνάμεις. Όπως το έθεσε ένας πρώην Ταϊλανδός πρωθυπουργός: «Εξαιτίας αυτού, είναι δύσκολο να δούμε πώς οποιαδήποτε πλευρά μπορεί να διεκδικήσει τη νομιμοποίηση για να εκκινήσει κάποιου είδους σύνοδο ειρήνης… Η άλλη πλευρά απλώς δεν πρόκειται να το δεχτεί». 
Στα πεδία των μαχών, η πρωτοβουλία κινήσεων παραμένει στη ρωσική πλευρά που καταγράφει εδαφικές προόδους, αλλά δεν έχει ανατραπεί θεαματικά η γνώριμη μορφή ενός πολέμου που εξελίσσεται με βασανιστικά αργές κινήσεις.  
Μετά την αρχική αιφνιδιαστική ορμή, η ρωσική επίθεση στην περιφέρεια του Χαρκόβου (για πρώτη φορά μετά την άνοιξη του 2022), επιβραδύνθηκε αισθητά και κατέληξε σε «πόλεμο χαρακωμάτων». Η ένταση των ρωσικών επιχειρήσεων αυξήθηκε στο Ντονιέτσκ, τόσο στην προσπάθεια να προσεγγιστεί η Τσάσιβ Γιαρ (που εδώ και καιρό προαναγγέλεται η επόμενη κρίσιμη μάχη), όσο και σε άλλα τμήματα του μετώπου σε αυτήν την ανατολική επαρχία. 
Αυτή η εξέλιξη έδειχνε να δικαιώνει όσους εκτιμούσαν ότι οι ρωσικές επιχειρήσεις στο Χάρκοβο δεν είχαν στόχο την κατάληψή του (τουλάχιστον ως άμεση απόπειρα), αλλά να αυξήσουν την πίεση σε διάφορα σημεία του μετώπου για να δημιουργήσουν δυσκολίες στην ουκρανική στρατιωτική ηγεσία που πασχίζει να κατανείμει τις (ανεπαρκείς) δυνάμεις της, ώστε να βελτιωθούν οι προοπτικές της ρωσικής  επίθεσης στο Ντονιέτσκ. 
Σε κάθε περίπτωση, καθώς φτάναμε στα τέλη Ιούνη, η αργή πρόοδος των ρωσικών επιθέσεων δημιουργούσε το ερώτημα αν η περίφημη «θερινή επίθεση» της Μόσχας δεν έχει ξεκινήσει ακόμα ή αν έχει ήδη ξεκινήσει αλλά αποδεικνύεται κατώτερη των θεαματικών εκτιμήσεων. Μέσα στο καλοκαίρι θα φανεί αν ο ρωσικός στρατός είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί την εξάντληση της ουκρανικής άμυνας, ή αν συνεχίζεται η κατάσταση αμοιβαίας αδυναμίας να προκληθεί ένα «σημείο καμπής» στον πόλεμο.
Ο ρωσικός στρατός συνεχίζει να στοχοποιεί συστηματικά τις ενεργειακές υποδομές της Ουκρανίας, βυθίζοντας συχνά περιοχές της χώρας στο σκοτάδι, ενώ η ουκρανική πλευρά απαντά με επιθέσεις drones σε ρωσικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις και με αξιοποίηση των αμερικανικών πυραύλων για να πλήττει την Κριμαία. Αυτά παίζουν σημαντικό ρόλο στον «Μαραθώνιο Αντοχής», αλλά δεν αλλάζουν άμεσα την εικόνα «στο έδαφος». 
Η τελευταία πρόταση της Πούτιν, παραμονές της ελβετικής συνόδου, επαναλάμβανε τις άμεσες βλέψεις του, δηλώνοντας ότι η απόσυρση του ουκρανικού στρατού από Λουγκάνσκ, Ντονιέτσκ, Ζαπορίζια και Χερσώνα είναι το προαπαιτούμενο για έναρξη διαπραγματεύσεων. Είναι στόχοι που απορρίπτει ο Ζελένσκι ως «τελεσίγραφο» και στόχοι που η Μόσχα θα συνεχίσει να διεκδικεί με στρατιωτικά μέσα.Ενώ θα υπονοεί ότι όσο δεν γίνονται δεκτοί, θα αυξάνεται το τίμημα (Μεντβέντεφ: «ήταν η τελευταία ευκαιρία των Ουκρανών να κρατήσουν έστω το Χάρκοβο και την Οδησσό… ίσως η αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη να χρειαστεί να φτάσει στα σύνορα με την Πολωνία»). Στις δυτικές πρωτεύουσες, οι τελευταίες εβδομάδες χαρακτηρίστηκαν από διάθεση αποφασιστικής επιβεβαίωσης ότι θα συνεχίσουν να επενδύσουν στην πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας: αναζήτηση πυραύλων Patriot, ετοιμασίες για αεροσκάφη F-16, «πράσινο φως» για -υπό όρους- χτυπήματα σε ρωσικό έδαφος, αξιοποίηση των τόκων/κερδών των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για δανεισμό της Ουκρανίας. 
Τίποτα δεν δείχνει ότι υπάρχουν σκέψεις τερματισμού των εχθροπραξιών στο ορατό μέλλον. Και τίποτα δεν αποκλείει τη διολίσθηση σε μια γενίκευση των συγκρούσεων. Η ΕΕ επανεξοπλίζεται και δηλώνει ανοιχτά ότι «πρέπει να είμαστε έτοιμοι για πόλεμο τα επόμενα χρόνια». Ο διορισμός ενός οικονομολόγου τεχνοκράτη στο ρωσικό υπουργείο Άμυνας δείχνει διάθεση μεθοδικότερης (κι άρα μεσοπρόθεσμης) οργάνωσης της «πολεμικής οικονομίας» στη Ρωσία, όπως και το πρόσφατο σύμφωνο του Πούτιν με τη Β. Κορέα. 
Σε παλιότερο άρθρο του, ο Μπόρις Καγκαρλίτσκι (κρατούμενος πλέον στα κελιά του Πούτιν), υπενθύμιζε μια άποψη που αποδίδεται (σωστά ή λάθος) στον Τσέχοφ: Αν στην πρώτη σκηνή ενός έργου κρέμεται ένα όπλο στον τοίχο, είναι θεμιτή η πρόβλεψη ότι για να βρέθηκε εκεί, σε επόμενες σκηνές θα χρησιμοποιηθεί. Ο πραγματικός -γεμάτος αντιφάσεις κι ανατροπές- κόσμος ασφαλώς δεν έχει τέτοιες «νομοτέλειες», αλλά η προειδοποίηση έχει την αξία της…