Η Αριστερά ενάντια στον αντιδραστικό νόμο Βορίδη

Με αφορμή την κατάθεση από τον Υπ. Εσωτ. Μάκη Βορίδη, σχεδίου νόμου για τις εκλογές στην αυτοδιοίκηση, συνομιλήσαμε με τον Χρίστο Τουλιάτο, δημοτικό σύμβουλο Ζωγράφου με την Ανυπότακτη Πόλη και την Όλγα Κλείτσα, μέλος του Συντονιστικού της δημοτικής κίνησης Ανυπότακτη Αθήνα. Τη συνέντευξη πήρε ο Θάνος Λυκουργιάς.

Περιγράψτε μας το τι συμβαίνει με τον εκλογικό νόμο; Ποιες είναι οι βασικές του προβλέψεις και που πιστεύετε ότι αποσκοπεί;
Χρίστος: Ο νέος νόμος Βορίδη έχει κρίσιμες αλλαγές που στόχο έχουν την περίφημη «κυβερνησιμότητα», δηλαδή την ενίσχυση των παρατάξεων  που ασκούν διοίκηση με νέα ενίσχυση της εξουσίας του δημάρχου ή περιφερειάρχη υποβαθμίζοντας κι άλλο τα συμβούλια. Ξαναδίνει (προβλεπόταν στον «Καλλικράτη») το 60% των εδρών στην πρώτη παράταξη και τη δυνατότητα εκλογής δημάρχου και περιφερειάρχη  με 43% από τον πρώτο γύρο. Έτσι μειώνει τις πιο αναλογικές ρυθμίσεις του «Κλεισθένη», που βέβαια στην πράξη είχαν ήδη απονευρωθεί μετά τις εκλογές του 2019 με νομοθετική ενίσχυση των επιτροπών των ΟΤΑ (Οικονομική, Ποιότητας Ζωής) τόσο όσον αφορά την απόλυτα ελεγχόμενη σύνθεσή τους από τις διοικήσεις όσο και τη μεταβίβαση αρμοδιοτήτων σε αυτές εις βάρος των συμβουλίων. Ταυτόχρονα, μειώνει τα μέλη των συμβουλίων, μειώνοντας πρακτικά την δυνατότητα έκφρασης περισσότερων κοινωνικών ομάδων, και θέτει πλαφόν εκλογής στο 3% όπως και στις βουλευτικές εκλογές. Στην ουσία, βέβαια, με τη μείωση των συμβούλων ανεβάζει σοβαρά και το εκλογικό μέτρο και πλέον σε κάποιους δήμους μπορεί να απαιτείται ακόμα και 6-7% για να εκλέξει σύμβουλο μία παράταξη. Ξανακάνει τη θητεία 5ετή και προβλέπει διαδικασίες συγκρότησης συνδυασμών που βολεύουν τους μεγάλους κομματικούς μηχανισμούς χρονικά και οικονομικά (αυξάνει εκ νέου υπερβολικά τα παράβολα για υποψηφιότητα, για υποψήφιο περιφερειάρχη 500 ευρώ από 200!). Όλα αυτά συγκεντροποιούν την εξουσία στην τοπική αυτοδιοίκηση, ενισχύουν τους κυρίαρχους κομματικούς και πελατειακούς μηχανισμούς εις βάρος ανεξάρτητων και αγωνιστικών φωνών που περιθωριοποιούνται ή και αποκλείονται.    
Όλγα: Πρόκειται ακριβώς για μία ακόμα μεγαλύτερη υποβάθμιση του πολιτικού ρόλου των συμβουλίων και μείωση της συμμετοχής. Ήδη, με τις διαδικασίες που περιέγραψε ο Χρίστος, τα Συμβούλια μετατρέπονται σε παρατηρητές, η εξουσία υπερ-συγκεντρώνεται και η συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες απόφασης γίνεται σχεδόν αδύνατη. Το τελευταίο, δε, είναι και ξεκάθαρος στόχος του νομοσχεδίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τόσο ο γενικότερος χειρισμός του τρόπου εκλογής Κοινοτικών Συμβούλων/Προέδρων Κοινοτήτων αλλά και το γεγονός ότι σε πάρα πολλούς Δήμους, μεταξύ αυτών και στο μεγαλύτερο Δήμο της χώρας, την Αθήνα, καταργούνται τα 7 Κοινοτικά Συμβούλια και υποκαθίστανται από 7 νέους ρόλους Αντιδημάρχου. Τα αιτήματα πλήθους πολιτιστικών και άλλων συλλόγων καθώς και πολιτών που διεκδικούσαν αλλαγές στις γειτονιές τους, τώρα θα κατευθύνονται προς τον αρμόδιο Αντιδήμαρχο Κοινότητας ή την Οικονομική επιτροπή του Δήμου. Η απόφαση, λοιπόν, για την υλοποίηση οποιουδήποτε αιτήματος δεν θα είναι πολιτική, αλλά οικονομική ή πελατειακή. Αυτά, μέχρι να δούμε βέβαια τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Διότι δεν ξέρουμε ακόμα τι θα περιλαμβάνει το επόμενο νομοσχέδιο, αν για παράδειγμα την κατάργηση των Συμβουλίων Κοινοτήτων θα ακολουθήσει και κατάργηση υπηρεσιών ή αν θα δημιουργηθούν επιτροπές παρά τους Αντιδημάρχους Κοινοτήτων (μία αντικατάσταση δηλαδή των αιρετών συμβούλων από διορισμένους).
Τι συμβαίνει με το θεσμικό πλαίσιο της αυτοδιοίκησης; Δεδομένης της κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού μέσω ΣΔΙΤ, επιχειρηματικότητας κλπ. πως και πόσο μπορεί να παρέμβει ένα αυτοδιοικητικό σχήμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς;
Χρίστος: Ο νόμος Βορίδη προωθείται παράλληλα με άλλες σημαντικές αντιδραστικές αλλαγές στην αυτοδιοίκηση. Με πρόσφατο νόμο αυξάνονται τα όρια απευθείας αναθέσεων (υπό προϋποθέσεις ακόμα και 60.000 ευρώ!) και διαλύονται οι μηχανισμού ελέγχου των ιδιωτικών εργολαβιών, πρακτικά οι ίδιοι οι εργολάβοι θα μισθώνουν εταιρείες για να τους «ελέγχουν» και μάλιστα δειγματοληπτικά! Αρμοδιότητες των συμβουλίων συνεχώς μεταβιβάζονται στις εντελώς ελεγχόμενες επιτροπές. Θεσμοθετούνται οι «Αναπτυξιακοί Οργανισμοί» των ΟΤΑ ως Α.Ε. που θα διαχειρίζονται μέχρι και το 20% του προϋπολογισμού δήμου ή περιφέρειας χωρίς πλέον κανένα πολιτικό έλεγχο, υποκαθιστώντας πλήρως και τις τεχνικές υπηρεσίες με ιδιώτες. Στήνεται το θεσμικό πλαίσιο για την ακόμα πιο ανεξέλεγκτη επιχειρηματικοποίηση των δήμων και την ενίσχυση του τοπικού κεφαλαίου μέσω των χρηματοδοτούμενων προγραμμάτων από κράτος και ΕΕ με τα χρήματα των πολιτών. Είναι αλήθεια ότι το πλαίσιο γίνεται ακόμα πιο ασφυκτικό για τις δυνατότητες παρέμβασης εντός των συμβουλίων. Είναι ανάγκη όμως να είμαστε εκεί, να μαθαίνουμε και να αποκαλύπτουμε στις τοπικές κοινωνίες, να συμβάλλουμε στην οργάνωση αντιστάσεων των κατοίκων στη διασπάθιση δημόσιου χρήματος, στην ιδιωτικοποίηση κοινωνικών υπηρεσιών, στο ξεπούλημα και την καταπάτηση του δημόσιου χώρου. Στου Ζωγράφου έτσι αποτρέψαμε πριν χρόνια την καταπάτηση 6 πλατειών του δήμου για να γίνουν υπόγεια γκαράζ και τη μετατροπή του ελεύθερου χώρου της Βίλας Ζωγράφου σε εμπορικό κέντρο. Έτσι πετυχαίνουμε και σήμερα μικρότερες νίκες αποτρέποντας την κοπή κάποιων δέντρων πρόσφατα, αλλά και τη μπίζνα που πήγε να στήσει η διοίκηση με την αφή κανδυλίων στο νεκροταφείο. 
Όλγα: Το ερώτημα αυτό «ταλανίζει» τον ευρύτερο χώρο της αριστεράς επί δεκαετίες και θα μπορούσε να γίνει προβολή του σε οποιοδήποτε επίπεδο (από το κοινοβούλιο και διάφορες διοικήσεις μέχρι τα συμβούλια των ΟΤΑ). Η απάντηση δεν εξαρτάται από το περισσότερο ή λιγότερο «κακό» θεσμικό πλαίσιο, αλλά από μία συνολικότερη πολιτική στάση και μεθοδολογία για την δημιουργία ή ενίσχυση κοινωνικών διεκδικήσεων. Για εμάς, τα Συμβούλια ακόμα κι αν στερούνται αρμοδιοτήτων και αποφασιστικής ικανότητας με αυξανόμενο ρυθμό, είναι ένα κέντρο εξουσίας με τοπική αναγνωρισιμότητα και λόγω αυτού, οι μικρές ή μεγαλύτερες νίκες που μπορούμε να πετύχουμε έχουν μεγαλύτερο κοινωνικό αποτύπωμα. Ειδικά, δε, την εποχή που διανύουμε, που βρισκόμαστε ανάμεσα στις συμπληγάδες μίας αυξανόμενης κοινωνικής οργής χωρίς ξεκάθαρα ακόμα πολιτικά χαρακτηριστικά και ενός νέο-αυταρχισμού τύπου «no alternative», η ύπαρξη δυνάμεων που παρεμβαίνουν ουσιαστικά σε αυτό το δυσμενές πολιτικό σκηνικό, που διεκδικούν και καταφέρνουν νίκες, μπορεί να δημιουργήσει θετικό πρόταγμα και να εμπνεύσει έναν άλλον τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας. Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, την αριστερά μέσα στα συμβούλια ως μία δύναμη διεκδίκησης κι όχι απλά καταγγελίας. 
Το τελευταίο διάστημα δεν ζήσαμε μόνο επιθέσεις, αλλά και σημαντικές αντιστάσεις σε τοπικό επίπεδο.  Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, οι κινητοποιήσεις στις πλατείες στις 13 και 14 Μάρτη. Εκτός αυτού, υπάρχει και μια πρωτόγνωρη στροφή των πολιτών στην αξιοποίηση των δημόσιων χώρων.  Πως «διαβάζετε» εσείς τα παραπάνω;
Χρίστος: Η αλήθεια είναι ότι η περίοδος της πανδημίας έβαλε στον «πάγο» πολλούς αγώνες, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν και σημαντικές στιγμές (π.χ. ο αγώνας των κατοίκων της Κέρκυρας για την υπεράσπιση του Ερημίτη στην Κασσιόπη). Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις στη Νέα Σμύρνη ήταν από τις μεγαλύτερες σε γειτονιά εδώ και πολλά χρόνια. Και έδωσαν το έναυσμα και για άλλες κινητοποιήσεις σε γειτονιές στις 13-14/3. Εκεί συμμετείχε πολύς κόσμος ύστερα από καιρό με σημαντική την παρουσία εργαζόμενης και άνεργης νεολαίας. Νομίζω ότι ήταν ένα ξέσπασμα των υπόγειων ρευμάτων που δημιουργούνται από τις τραγικές συνθήκες που δημιουργεί η πανδημία και η νέα οικονομική κρίση. Είναι στιγμές από το μέλλον που έρχεται γρήγορα και για αυτό πρέπει να ετοιμαστούμε για να βοηθήσουμε αυτά τα ρεύματα να γίνουν κύματα αγώνα, διεκδίκησης και ανατροπής των νέων μνημονίων που μας ετοιμάζουν με τα δάνεια του «Ταμείου Ανάκαμψης» και των νέων αντιλαϊκών τερατουργημάτων όπως το νομοσχέδιο Χατζηδάκη στα εργασιακά.  
Όλγα: Γενικότερα, ακόμα και η μη μαχητική διεκδίκηση του δημόσιου χώρου, όπως η συγκέντρωση κυρίως νεότερων ηλικιακών κατηγοριών σε πάρκα και πλατείες είναι, όντως, μία πρωτόγνωρη στροφή του πληθυσμού των αστικών κέντρων της Ελλάδας. Όχι, όμως, πρωτοφανής. Φαίνεται εντυπωσιακό στις διαστάσεις που παίρνει στην Ελλάδα, διότι λόγω του τρόπου αστικοποίησης δεν είχε αναπτυχθεί κουλτούρα οικειοποίησης του δημόσιου χώρου (πάρκα, πλατείες, δρόμοι κλπ). Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, όμως, συμφωνώ με την ανάγνωση του Χρίστου ότι πρόκειται για ξέσπασμα απέναντι στην ασφυξία και τον παραλογισμό των μέτρων της πανδημίας κι όχι οικειοποίηση. Και το στοίχημα είναι ακριβώς αυτό: πως θα μπορέσει μία αντίληψη αξιοποίησης να μετατραπεί σε οικειοποίηση του δημόσιου χώρου και υπεράσπισής του ως Κοινό. Οι προσπάθειες για μεταφορά κεντρικοπολιτικών διεκδικήσεων στις γειτονιές είναι θετικές, όμως, η εμπειρία έχει δείξει ότι ειδικά στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως είναι και ο Δήμος μας, χωρίς τοπικότητα στις διεκδικήσεις και χωρίς μεγάλη τοπική γείωση και αναγνωρισιμότητα των εμπλεκόμενων, η κινητικότητα και η συμμετοχή φθίνει με γρήγορους ρυθμούς. Ίσως μία κατεύθυνση δημιουργίας τοπικών πρωτοβουλιών στο τρίπτυχο πχ Δημοκρατία-Υγεία-Δημόσιος Χώρος θα ήταν ένα επόμενο βήμα που θα μας έφερνε πιο κοντά στο στόχο.
Αξίζει να σταθούμε λίγο περισσότερο στη συνεργασία των δυνάμεων της Αριστεράς. Ποιες πρωτοβουλίες συνεργασίας πάρθηκαν για την αντιμετώπιση του νόμου Βορίδη και πως τις αποτιμάτε;
Χρίστος: Πρόσφατα βγήκε ένα κοινό κείμενο δημοτικών και περιφερειακών κινήσεων της ριζοσπαστικής Αριστεράς ενάντια στο νόμο Βορίδη και έγινε συγκέντρωση έξω από το Υπουργείο Εσωτερικών στις 15/4. Αυτό προέκυψε από μία πανελλαδική διαδικτυακή σύσκεψη με τη συμμετοχή πάνω από 65 σχημάτων. Δεν έγιναν όλα εύκολα, επικράτησε όμως η βούληση να υπάρξει κοινή αντίδραση. Αυτές οι συνεργασίες πρέπει να βαθύνουν, ήδη δημοτικές κινήσεις που βρίσκονται πιο κοντά επικοινωνούν πιο στενά, αυτό είναι και η περίπτωση των 6 σχημάτων (Ανυπότακτη Αθήνα, «Ανυπότακτος Κορυδαλλός» Ριζοσπαστική Προοδευτική 
Δημοτική Κίνηση, Ασυμβίβαστο Ίλιον, Δίκτυο πολιτών Χολαργού-Παπάγου,
Ζωγράφου Ανυπότακτη Πόλη, «Κόντρα στο Ρεύμα» Κίνηση Πολιτών Νίκαιας Ρέντη) που με αφετηρία μία κοινή εκδήλωση για την κοινωνική πολιτική συζητάμε και επιχειρούμε να συντονιστούμε καλύτερα. Αυτές οι κινήσεις πρέπει να ενισχυθούν και να διευρυνθούν. Για να τονωθεί το κίνημα στις γειτονιές, να ανταλλάσσουμε εμπειρίες, να συμβάλουμε ευρύτερα στην κοινή δράση και την ενωτική συμπόρευση των δυνάμεων της ριζοσπαστικής Αριστεράς που αναζητούν κάτι νέο έχοντας μάθει από τα λάθη τους στην περίοδο της προηγούμενης κρίσης. Μόνο έτσι μπορούμε να συγκροτήσουμε αντιστάσεις και μία νέα Αριστερά που θα βάλει φραγμό στην επίθεση που έρχεται, με στόχο πάντα την ανατροπή και μία άλλη κοινωνική προοπτική για τους εργαζόμενους και την κοινωνία.      
Όλγα: Νομίζω ότι ένα χρήσιμο συμπέρασμα που προέκυψε από την πανελλαδική σύσκεψη για το νόμο Βορίδη, ήταν ότι σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν Δημοτικές Κινήσεις που ανά διαφορετικούς συνδυασμούς μεταξύ μας συμφωνούμε σε συγκεκριμένες κατευθύνσεις σε συγκεκριμένα επίδικα. Η ποικιλία και των πλήθος αυτών των διαφορετικών συνδυασμών συμφωνίας-ασυμφωνίας, που θα προκαλούσε πονοκέφαλο ακόμα και σε μαθηματικό, καταδεικνύει ένα πολύ σημαντικό στρατηγικό μας λάθος: ενώ ο νεοφιλελευθερισμός έχει πολύ καλά διατυπωμένο σχέδιο και το προχωράει με ταχύτατα βήματα, από τον Σεπτέμβρη του 2015 και μετά όσες κι όσοι βρεθήκαμε στην «αντίπερα όχθη» δεν επικοινωνούμε μεταξύ μας όσο χρειάζεται, ώστε να αρθούν οι διαχωριστικές γραμμές, να εντοπιστούν οι κοινές αντιλήψεις, να συμφωνήσουμε ή να διαφωνήσουμε στα επί μέρους, να καταλάβουμε ο ένας τη «γλώσσα» του άλλου και τελικά να συν-σχεδιάσουμε και να διεκδικήσουμε μαζί. Αυτό είναι που προσπαθούμε να κάνουμε οι 6 Δημοτικές Κινήσεις μεταξύ μας, έναν ιδιότυπο διαρκή Χώρο Διαλόγου. Κι ελπίζουμε στο μέλλον η επικοινωνία να διευρυνθεί και με άλλες Δημοτικές Κινήσεις.