Το υπόβαθρο των παλαιστινιακών εκλογών

Στις 22 Μάη, οι κάτοικοι των «παλαιστινιακών περιοχών» (Δυτική Όχθη, Γάζα, Ανατολική Ιερουσαλήμ) αναμένεται να ψηφίσουν για ένα νέο Παλαιστινιακό Νομοθετικό Συμβούλιο. 
Γράφουμε «αναμένεται» γιατί η ίδια η διεξαγωγή τους παραμένει ζητούμενο, παρά τη συμφωνία μεταξύ των βασικών παλαιστινιακών κομμάτων. Ένα ζήτημα είναι αν θα επιχειρήσει το Κράτος του Ισραήλ να εμποδίσει τη συμμετοχή των κατοίκων της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, πού θα φτάσει μια τέτοια επιχείρηση και πώς θα αντιδράσουν οι Παλαιστίνιοι. Ένα δεύτερο αφορά την πιθανότητα να ματαιώσει τις κάλπες ο ίδιος ο Αμπάς, είτε λόγω εμποδίων στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, είτε με άλλη αφορμή, αλλά με βασική αιτία την εκτίμηση ότι δεν θα είναι καλό το αποτέλεσμα. Το γεγονός ότι αυτά τα ενδεχόμενα συζητιούνται ανοιχτά στη σχετική αρθρογραφία, λίγες εβδομάδες πριν τις εκλογές, υπογραμμίζει για τι «εκλογική διαδικασία» μιλάμε και υπό ποιες συνθήκες διεξάγεται. 
Παρεμβάσεις
Επιπλέον, οι εκλογές που αφορούν το κράτος το οποίο ελέγχει πρακτικά κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής στα παλαιστινιακά εδάφη έγιναν ήδη. Ήταν οι εκλογές στο Κράτος του Ισραήλ, στις οποίες είχαν δικαίωμα ψήφου και οι χιλιάδες Ισραηλινοί έποικοι της Δυτικής Όχθης. Οι Παλαιστίνιοι καλούνται να ψηφίσουν για την Παλαιστινιακή Αρχή, ένα διαχειριστικό «σώμα» το οποίο ασκεί περιορισμένο έλεγχο στο 40% της Δυτικής Όχθης και εξαρτάται από το Ισραήλ για την επιβίωσή του. Η ίδια η προεκλογική περίοδος έχει συνοδευτεί από «αναβάθμιση» της δράσης των Ισραηλινών δυνάμεων κατοχής, για τρομοκράτηση ακτιβιστών ή πολιτικών στελεχών με αγωνιστική στάση και διαδρομή. 
Άλλες φωνές καταγγέλουν και πιο «διακριτικές» παρεμβάσεις. Αυτές των διεθνών «δωρητών» (και στη Δύση, αλλά και σε πολλά αντιδραστικά αραβικά καθεστώτα), που δεν ενδιαφέρονται για μια διαδικασία όπου οι Παλαιστίνιοι θα επιλέξουν δημοκρατικά την ηγεσία τους, αλλά για την ανάδειξη μιας παλαιστινιακής ηγεσίας πρόθυμης να προωθήσει (ή να μην εμποδίσει) τις δικές τους επιδιώξεις. Αξίζει να θυμόμαστε πάντα τις προηγούμενες αντίστοιχες εκλογές του 2005. Τότε επικράτησε η Χαμάς και η διεθνής κοινότητα απέρριψε τα αποτελέσματα (με κυρώσεις, με κατακράτηση διεθνούς βοήθειας, με στήριξη στις πραξικοπηματικές ενέργειες μιας κλίκας της Φατάχ που κατέληξαν έκτοτε στη ντεφάκτο «διάσπαση» μεταξύ Δυτικής Όχθης και Γάζας) επειδή… δεν της άρεσαν.
Στο φετινό τοπίο, έχει υποχωρήσει η πόλωση μεταξύ Φατάχ-Χαμάς. Έγιναν βήματα συνεννόησης για τη διοργάνωση εκλογών (που επιθυμούν και οι δύο μεγάλες παρατάξεις για τους λόγους τους), που έφτασαν σε συνομιλίες ακόμα και για «κοινή λίστα», αν και δεν καρποφόρησαν. Παρόλα αυτά, η μέριμνα να περιφρουρηθεί το «μονοπώλιο» των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων έχει ήδη φανεί. Για να είναι κανείς υποψήφιος, πρέπει να καταβάλει 20.000 δολάρια (ενώ σε κάποιες θέσεις εργασίας προβλέπεται και ότι πρέπει να παραιτηθεί). Αυτό λειτουργεί απαγορευτικά για τον πληθυσμό μιας οικονομίας όπως η παλαιστινιακή. Επιπλέον, οι υποψήφιοι πρέπει να είναι άνω των 28 ετών. Πρόκειται έτσι κι αλλιώς για ένα από τα υψηλότερα όρια ηλικίας παγκοσμίως. Αλλά επιβάλλεται επιπλέον σε μια κοινωνία με μέσο όρο ηλικίας τα 21! Γενικότερα, κάποιες αλλαγές στον εκλογικό νόμο (περιφέρειες, αναλογικότητα κλπ)  θεωρούνται «κομμένες και ραμμένες» στα μέτρα της υπαρκτής ηγεσίας.
Όλες αυτές οι παρεμβάσεις προκαλούν καχυποψίες και σε όσους συμμερίζονται ή σέβονται την πιθανή λαχτάρα αρκετών Παλαιστινίων να εκφραστούν και να ψηφίσουν -κάπου, κάπως, για οτιδήποτε. Ωστόσο υπάρχουν και πιο «στρατηγικές» κριτικές στην προσπάθεια του Αμπάς να διεξάγει αυτές τις εκλογές, που αφορούν κυρίως τα κίνητρά του. 
Ζητήματα στρατηγικής
Τα τελευταία χρόνια, η στρατηγική Αμπάς έφτασε σε ιστορικά αδιέξοδα, ιδιαίτερα με τα τετελεσμένα της θητείας Τραμπ που έπαψε να συμπεριφέρεται ακόμα και τυπικά ως «μεσολαβητής», παραγκωνίζοντας τον ίδιο τον Αμπάς, κόβοντας τη χρηματοδότηση της Παλαιστινιακής Αρχής κ.ο.κ. Η ηγεσία της Φατάχ επενδύει πλέον στην εκλογή Μπάιντεν ως ευκαιρία να επιστρέψει η παλιά «συναίνεση» και εκτιμάται ότι οι εκλογές είναι τμήμα αυτής της προσπάθειας.
Η παλαιστινιακή ηγεσία αντιμετωπίζει βαθιά κρίση νομιμοποίησης. Η θητεία του Αμπάς ως προέδρου έχει  λήξει από το 2009, η θητεία του Παλαιστινιακού Νομοθετικού Συμβουλίου έχει λήξει από το 2010, ενώ η ίδια η Παλαιστινιακή Αρχή υποτίθεται ότι είχε συγκροτηθεί ως ένα μεταβατικό-προσωρινό πολιτικό σώμα (τις εποχές των μεγάλων αυταπατών του Όσλο) του οποίου η λειτουργία θα έληγε το… 1999. Πίσω από αυτή την «επίσημη» νομιμοποίηση, βρίσκεται ασφαλώς μια βαθύτερη κρίση πραγματικής νομιμοποίησης, που τροφοδοτείται από τη χρεοκοπία της στρατηγικής του Όσλο. 
Ένα τμήμα της νέας παλαιστινιακής ριζοσπαστικής διανόησης, εκφράζει μια ανησυχία που συνοψίζεται στο εξής:
«Η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO), ως διεθνώς αναγνωρισμένη εκπρόσωπος των Παλαιστινίων, βρίσκεται πάνω από το “κράτος” και από την Παλαιστινιακή Αρχή… Μια μεγάλη ανησυχία είναι ότι αυτή η διαδικασία, διεξάγοντας πρώτα εκλογές για το Παλαιστινιακό Νομοθετικό Συμβούλιο, έχει σχεδιαστεί για να δώσει “νομιμοποίηση” στην Παλαιστινιακή Αρχή και στο στάτους κβο που δημιούργησαν οι Συμφωνίες του Όσλο, αντί μιας εκκίνησης της διαδικασίας ανασυγκρότησης της PLO».  
Πράγματι, το πιο βαθύ και ειλικρινές δημοκρατικό αίτημα πολλών Παλαιστινίων αφορά την ανασυγκρότηση της PLO, της Οργάνωσης που εκφράζει όλο τον παλαιστινιακό λαό και η οποία έχει παραλύσει υπό τον ασφυκτικό έλεγχο τμήματος της Φατάχ, ενώ έχει παραγκωνιστεί πλήρως (μαζί με τους Παλαιστινίους που εκπροσωπεί, στα στρατόπεδα προσφύγων και στη διασπορά) από το «κράτος» (;) που υποτίθεται ότι «οικοδομεί» (;) η Παλαιστινιακή Αρχή σε μικρά κομμάτια της Δυτικής Όχθης…
Κάποιοι υπενθυμίζουν ποια θα ήταν η σωστή χρονολογική σειρά -που έχει πολιτική σημασία: Εκλογή μιας νέας ηγεσίας της PLO, η οποία θα συζητούσε στη συνέχεια αν η Παλαιστινιακή Αρχή είναι πλέον αναγκαία, αν πρέπει να μεταρρυθμιστεί ή αν απαιτείται αλλαγή κατεύθυνσης. Με ζητούμενο «Να μη νομιμοποιήσουμε το στάτους κβο, την επιστροφή στη συνεργασία με το Ισραήλ σε ζητήματα ασφαλείας και σε άκαρπες διαπραγματεύσεις υπό τη μεσολάβηση της νέας αμερικανικής κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν». 
Ως μόνο θετικό αναγνωρίζεται ότι η ανασυγκρότηση της PLO αποτελεί τμήμα των συμφωνιών μεταξύ Χαμάς και Φατάχ -αν και ο χρονικός ορίζοντας, η μέθοδος και το περιεχόμενο παραμένουν θολά. Αρκετοί εκτιμούν ότι τα εκλογικά αποτελέσματα θα παίξουν ρόλο σε αυτά τα ζητήματα. Με αυτή την έννοια, η εκλογική μάχη έχει το δικό της ενδιαφέρον. 

Οι πολιτικές δυνάμεις που θα «μετρηθούν» 

Στα αριστερά του πολιτικού φάσματος στέκονται το DFLP και το PFLP, οι παραδοσιακές οργανώσεις της παλαιστινιακής Αριστεράς. Σε κοινό ψηφοδέλτιο («Ενωμένη Αριστερά») θα κατέβουν τα κόμματα της «μετριοπαθούς» Αριστεράς (το FIDA και το PPP). Στις εκλογές θα δοκιμάσουν τις τύχες τους και νεότεροι ακτιβιστές της παλαιστινιακής «κοινωνίας των πολιτών» που ενεπλάκησαν σε καμπάνιες όπως οι Μεγάλες Πορείες της Επιστροφής στη Γάζα, υπό τον τίτλο «Fed up» («Μπουχτισμένοι», «Ως Εδώ»). Αυτές οι δυνάμεις όλα τα προηγούμενα χρόνια κινούνταν στα περιθώρια του ανταγωνισμού μεταξύ Φατάχ και Χαμάς, των δύο κυρίαρχων δυνάμεων. Ωστόσο φέτος το ενδιαφέρον μετατίθεται και σε μια άλλη σύγκρουση, αυτή που προέκυψε από την εκλογική τριχοτόμηση της Φατάχ. 
H τριχοτόμηση της Φατάχ
Η ομάδα γύρω από τον Αμπάς, επιμένει στη νεκρανάσταση της στρατηγικής του Όσλο. Τα ιστορικά αδιέξοδα αυτής της προσπάθειας, έχουν πυροδοτήσει φυγόκεντρες δυνάμεις. 
Κατ’ αρχήν από τα δεξιά, μέσα από τη φράξια του Μοχάμεντ Νταλάν, του εκλεκτού των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, τα οποία άνοιξαν το γαϊτανάκι «αποκατάστασης σχέσεων» με το Κράτος του Ισραήλ και στάθηκαν με ευμενή διακριτική σιωπή απέναντι στις προσπάθειες του Τραμπ να ενταφιάσει την παλαιστινιακή υπόθεση. Οι άνθρωποι του Νταλάν αντιμετωπίζουν ακόμα και τη συμβιβασμένη ηγεσία του Αμπάς ως πολύ «προσκολλημένη» στη ρητορική και τις όποιες «κόκκινες γραμμές» της εποχής του Όσλο και βλέπουν με ενδιαφέρον την προοπτική «να ανοίξουν οι δουλειές» με άλλους τρόπους (η «Ειρήνη Δια της Ευημερίας» που υποσχέθηκε σε επενδυτές της περιοχής ο Τζάρεντ Κούσνερ, παρουσιάζοντας ένα σχέδιο «λύσης» που είχε πολλά οικονομικά «πρότζεκτ» και καμία λέξη περί παλαιστινιακών δικαιωμάτων). Το γενικόλογο όνομα του ψηφοδελτίου, «Το Μέλλον», αποκτά έτσι ένα πιο σαφές πολιτικό πρόσημο. 
Ωστόσο λίγο ώρες πριν λήξουν οι προθεσμίες κατάθεσης ψηφοδελτίων, προέκυψε ο αιφνιδιασμός «από τα αριστερά», όταν ο Μαρουάν Μπαργούτι ανακοίνωσε τη στήριξή του στο ψηφοδέλτιο «Ελευθερία» (του Νάσερ Αλ Κίντουα, ανιψιού του Αραφάτ και έμπειρου διπλωμάτη). Ο Μπαργούτι, είχε στηρίξει την «ειρηνευτική διαδικασία» έως ότου απογοητεύτηκε από τα αποτελέσματά της. Έπαιξε ηγετικό ρόλο στη Δεύτερη Ιντιφάντα και συνελήφθη το 2002. Παραμένοντας στις φυλακές έκτοτε, δεν έχει φθαρεί από τη διακυβέρνηση, τη συνεργασία με το Ισραήλ και την οικονομική διαφθορά, και κάπως έτσι λειτουργεί ως σύμβολο για πολλούς Παλαιστίνιους, ως ένα είδος «Παλαιστίνιου Μαντέλα». Μέσα από τη φυλακή, έχει υιοθετήσει μια ρητορική απόρριψης της συνεργασίας με το Ισραήλ, επιδίωξης για ενότητα (της Φατάχ με τη Χαμάς, τη Τζιχάντ, τις οργανώσεις της Αριστεράς κλπ) σε μια νέα βάση, εκκλήσεων για «Τρίτη Ιντιφάντα». 
Ο συσχετισμός που -έστω και στρεβλά- θα αποτυπωθεί μεταξύ όλων αυτών των δυνάμεων θα έχει ένα ενδιαφέρον ως προς την κατάσταση πνευμάτων που επικρατεί στα παλαιστινιακά εδάφη, ως ενός είδους «δημοψήφισμα» επί όσων συνέβησαν όλα αυτά τα χρόνια.