«Οι Πολωνοί κομμουνιστές απέναντι στον Στάλιν»

Ο ι εκδόσεις RedMarks ανακοινώνουν την κυκλοφορία του βιβλίου «Οι Πολωνοί κομμουνιστές απέναντι στον Στάλιν» του Χρήστου Κεφαλή.
Οι σταλινικές εκκαθαρίσεις του 1936-38 στην ΕΣΣΔ παρέσυραν χιλιάδες ξένους κομμουνιστές, ηγέτες και ακτιβιστές των εθνικών τμημάτων της Κομιντέρν. Οι Πολωνοί κομμουνιστές υπέστησαν τις συνέπειές τους χειρότερα από όλους τους άλλους. Από μια εκατοντάδα ηγετικών στελεχών του ΚΚ Πολωνίας, μελών του ΠΓ και της ΚΕ, βουλευτών, κ.ά., επέζησε μόνο ένας. Από τα 3817 μέλη του κόμματος που βρίσκονταν στα 1936 στην ΕΣΣΔ επέζησαν λιγότερα από 100 και από τους 15.000 Πολωνούς αντιφασίστες πρόσφυγες λίγες εκατοντάδες. Το ίδιο το ΚΚ Πολωνίας διαλύθηκε τον Αύγουστο του 1938 με απόφαση της Κομιντέρν, μετά από εντολή του Στάλιν, σαν μια πρακτορική οργάνωση. Οι ηγέτες και τα στελέχη του, παλιοί, δοκιμασμένοι αγωνιστές, σύντροφοι της Ρόζας Λούξεμπουργκ, συμμέτοχοι στην Οκτωβριανή Επανάσταση και το ρωσικό εμφύλιο, φυλακισμένοι για χρόνια στην Πολωνία από τη δικτατορία του Πιλσούντσκι, κατηγορήθηκαν ότι ήταν πράκτορες της POW, της Πολωνικής Στρατιωτικής Οργάνωσης. Στη συνέχεια οι διώξεις επεκτάθηκαν στον πολωνικό πληθυσμό της ΕΣΣΔ, κοστίζοντας στα 1937-38 περίπου 110.000 θύματα και δεκάδες χιλιάδες ακόμη, αιχμαλώτους πολέμου και εκτοπισμένους μετά το 1939.
Στο παρόν βιβλίο ο Χρήστος Κεφαλής αφηγείται την άγνωστη και από πολλές απόψεις συνταρακτική ιστορία των Πολωνών κομμουνιστών, αλλά και των άλλων αθώων που συμπαρέσυραν οι διώξεις. Τεκμηριώνει τη σταθερή δέσμευσή τους στην υπόθεση του σοσιαλισμού, εξηγώντας τους πραγματικούς λόγους της εκκαθάρισής τους. Ταυτόχρονα, φωτίζει τους αγώνες τους κατά το Μεσοπόλεμο και αργότερα, όσων βρίσκονταν στην Πολωνία και των ελάχιστων που επέζησαν στην ΕΣΣΔ, στην αντιφασιστική κομμουνιστική αντίσταση και τη μεταπολεμική Πολωνία.
Το βιβλίο περιλαμβάνει ένα μέρος ντοκουμέντων και σπάνιο φωτογραφικό υλικό.

Αναμνήσεις του Ρόμαν Μπορτνόβσκι 

Το παρόν είναι μέρος των αναμνήσεων του Ρόμαν Μπορτνόβσκι εκείνων των χρόνων. Απόσπασμα από το κεφάλαιο «Ντοκουμέντα», στο βιβλίο του Χρήστου Κεφαλή, «Οι Πολωνοί κομμουνιστές απέναντι στον Στάλιν», εκδ. Redmarks, Αθήνα, 2022.

[...] Στα τέλη Μάη 1937, μετά την αποφοίτηση, η μητέρα, η αδελφή μου και εγώ πήγαμε στην ντάτσα στο Ιλίνσκογιε, στο δρόμο του Καζάν. Ο πατριός έμεινε στη Μόσχα, ερχόταν σε μας τα σαββατοκύριακα (τότε στην ΕΣΣΔ υπήρχε ένα ρεπό κάθε έκτη μέρα). Μια μέρα ρεπό ήταν η 12η Ιούνη, και ο πατριός μου δεν ήρθε. Η ανήσυχη μητέρα μάς άφησε με τη Μαρούσια και πήγε στη Μόσχα. Επέστρεψε λίγες ώρες αργότερα. Η τότε νεαρή, 36χρονη γυναίκα είχε το γκριζωπό, λερωμένο με δάκρυα πρόσωπο μιας ηλικιωμένης. Σαν να απαγγέλλει ένα απομνημονευμένο κείμενο, με μια ανάσα, μου είπε ότι ο πατέρας μου και ο πατριός μου συνελήφθησαν από το NKVD, ότι ήταν αναμφίβολα μια παρανόηση που θα διευκρινιζόταν τις επόμενες ημέρες. Αποδείχθηκε ότι ο πατέρας μου συνελήφθη κάπου στα τέλη Φλεβάρη και αρχές Μάρτη.
Επιστρέψαμε στη Μόσχα, σπίτι. Το μεγαλύτερο δωμάτιο, το χολ της εισόδου, ήταν ένα πλήρες χάος. Σκορπισμένα χαρτιά, βιβλία, φωτογραφίες ήταν διάσπαρτα στο πάτωμα, στο τραπέζι, στο περβάζι. Οι πόρτες του παιδικού δωματίου ήταν κλειδωμένες και σφραγισμένες με μεγάλη κόκκινη σφραγίδα.
Ήταν ένα μακρύ, λυπημένο καλοκαίρι του 1937. Επικεφαλής του πολωνικού τμήματος της Κομιντέρν ήταν ο Jan Paszyn-Bielewski, ένας παλιός φίλος του πατέρα μου. Με τον γιο του Ρόμεκ, δύο χρόνια μεγαλύτερο από μένα, που ζούσε στο Λουξ, ήμασταν φίλοι. Θυμάμαι πώς η μητέρα μου πήγε σε αυτόν στην Κομιντέρν, παίρνοντας μαζί εμένα και τη Μαρούσια. Ο Paszyn ήταν ένας κοντός, γεροδεμένος άνδρας με μαύρα μαλλιά και μαύρο μουστάκι α λα Στάλιν (έτσι, λαθραίως, το κομματικό ψευδώνυμο του Paszyn στο ΚΚ Πολωνίας ήταν «Μαύρος»). Ο Paszyn, όπως ο Lenski και ο πατέρας μου, ήταν ένας από τους ηγέτες της «μειοψηφίας» στο ΚΚ Πολωνίας (υπήρχε μια «μειοψηφία» και μια «πλειοψηφία» στο ΚΚ Πολωνίας στη δεκαετία του 1920, αυτές οι ομάδες δεν είχαν καμία σχέση με τους Μπολσεβίκους και τους Μενσεβίκους στο ΡΣΔΕΚ). Σε απάντηση στην ερώτηση της μητέρας: «Γιάνεκ, εξηγήστε μου τι συμβαίνει;» ανασήκωσε κάπως τους ώμους του ανήμπορα και έριξε κάτω τα χέρια του χωρίς λέξη. Αρκετούς μήνες αργότερα συνελήφθη και καταστράφηκε.
Κάθε μέρα μαθαίναμε ότι ένας από τους γνωστούς μας είχε συλληφθεί. Κάποτε, όταν ήμασταν στο σπίτι, χτύπησε τρεις φορές το κουδούνι (το διαμέρισμα, όπως είπα, ήταν κοινόχρηστο, μας ειδοποιούσαν τρεις φορές). Έτρεξα στο διάδρομο και άνοιξα την πόρτα του χολ. Στην πόρτα, ντυμένος με ανοιχτό γκρι κοστούμι, στεκόταν ο Julian Lenski (μέχρι το 1937 ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚ Πολωνίας), ο οποίος μόλις είχε φτάσει στη Μόσχα από το Παρίσι, όπου ήταν εκείνη την εποχή το Πολιτικό Γραφείο της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚ Πολωνίας. Από έκπληξη, βρυχήθηκα και κρεμάστηκα στο λαιμό του («τελικά όλα θα ξεκαθαριστούν, θα πάει στον Στάλιν και αυτός ο εφιάλτης θα τελειώσει ...»), και τον έβαλα μέσα. Μόλις έκλεισα την πόρτα στο δωμάτιό μας, η μητέρα μου φώναξε αντί να τον χαιρετήσει: «Γιούλεκ, ο Μπρόνεκ συνελήφθη!…»
Ο Lenski ήταν μύωπας, φορούσε γυαλιά. Και μετά είδα τα τεράστια, γαλάζια μάτια του Lenski σαν να πετάγονται από τις κόγχες των ματιών μέσα από τα γυαλιά του. Τότε με έδιωξαν από το δωμάτιο στην κοινή κουζίνα, δεν ήμουν στη συνομιλία τους. Όταν επέστρεψα στο δωμάτιο, είδα ότι η μητέρα μου, καθισμένη στο τραπέζι, έκλαιγε. Ο Lenski στεκόταν από πάνω της, σκύβοντας πάνω της, χαϊδεύοντας το κεφάλι της με το χέρι του και επαναλαμβάνοντας: «Στέλλα, μην κλαις, μην κλαις... Θα πάω κατευθείαν από εδώ να μάθω για όλα αυτά...»
Από όσο ξέρω, κανείς από τους Πολωνούς κομμουνιστές δεν είδε ξανά τον Lenski. Όπως και οι σύντροφοί του, συνελήφθη και καταστράφηκε. Τη μοίρα του μοιράστηκε μαζί του η σύζυγός του Τζούλια, μια Ρωσίδα. (Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Πολωνίας το 1938 διαλύθηκε με απόφαση της Κομιντέρν. Αυτή η απόφαση ακυρώθηκε το 1955). [...]