«Ο Λούλα νίκησε τον Μπολσονάρο. Ο Λούλα νίκησε! Η νίκη αυτή ανήκει στη βορειοανατολική Βραζιλία, στους ταπεινούς, στις φτωχές γυναίκες, στις μάζες των μαύρων, στην νεολαία που ονειρεύεται. Ας κατέβουμε στους δρόμους της χώρας απόψε! Μας αξίζει να γιορτάσουμε αυτή τη νίκη ενάντια στον φασίστα Μπολσονάρο. Ο λαός αξίζει αυτή τη χαρά… Ζήτω οι εργαζόμενοι και οι καταπιεσμένοι! Ζήτω τα βορειοανατολικά, οι μαύροι, οι εργαζόμενες! Νικήσαμε αυτήν τη μάχη – Και θα νικήσουμε τον πόλεμο!».
Ημερ.Δημοσίευσης
Αυτό το απόσπασμα της ανακοίνωσης της Resistencia (ρεύμα του PSOL), αποτυπώνει την χαρά και την ανακούφιση εκατομμυρίων ανθρώπων κατά την ανακοίνωση των τελικών αποτελεσμάτων. Αλλά σε άλλο σημείο, οι σύντροφοι προειδοποιούν:
«Ο εχθρός μας, ο φασισμός του Μπολσονάρο, είναι επικίνδυνος και παραμένει ισχυρός. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί. Θα χρειαστεί να γίνουμε ακόμα ισχυρότεροι, πιο οργανωμένοι και ακόμα πιο ενεργά κινητοποιημένοι για τις μάχες που έρχονται. Δεν θα επιτρέψουμε καμιά απόπειρα παρενόχλησης της ορκωμοσίας του Λούλα, που εξελέγη δημοκρατικά από την πλειοψηφία… Από αύριο, θα είμαστε σε συναγερμό και σε κινητοποίηση, γιατί ο πόλεμος συνεχίζεται!».
Πράγματι, παρακολουθώντας τα νέα από τη Βραζιλία, η ανακούφιση συνυπάρχει με την αβεβαιότητα.
Στον πρώτο γύρο, ο Μπολσονάρο είχε βγει άθικτος από την ταραχώδη θητεία του, διατηρώντας την εκλογική βάση που είχε στηρίξει την πρωτιά του το 2018. Το επανέλαβε και στον δεύτερο γύρο, όπου συγκέντρωσε 58.206.354 ψήφους, λίγο περισσότερες από αυτές που του χάρισαν την άνετη νίκη στο δεύτερο γύρο του 2018. Ο Λούλα επικράτησε σπάζοντας κάθε ρεκόρ ψήφων, φτάνοντας στις 60.345.999. Αυτά αποτυπώθηκαν σε ένα σκορ 50,9% έναντι 49,1%, που είναι η εικόνα μιας βαθιά διχασμένης και ακραία πολωμένης κοινωνίας.
Την ώρα που η μισή Βραζιλία πανηγύριζε, η άλλη μισή σιωπούσε. Όχι (υποχρεωτικά) αποθαρρυμένη, αλλά μάλλον περιμένοντας να δώσει το στίγμα του ο Αρχηγός. Ένας Βραζιλιάνος δημοσιογράφος έγραφε προεκλογικά ότι «το χειρότερο που μπορεί να συμβεί [στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα], είναι οι Βραζιλιάνοι να πάνε για ύπνο χωρίς να έχει κάνει δηλώσεις ο Μπολσονάρο». Οι Βραζιλιάνοι πήγανε για ύπνο, ξύπνησαν και (ως την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές) ο Μπολσονάρο παραμένει σιωπηλός.
Σκοτεινό τοπίο
Οι κυβερνήσεις διεθνώς έσπευσαν να συγχαρούν τον Λούλα μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, κάτι που έχει ερμηνευτεί στο διεθνή Τύπο ως ένα πρώτο «σήμα» -στους κρατικούς μηχανισμούς και την άρχουσα τάξη της Βραζιλίας, στον ίδιο τον Μπολσονάρο. Είναι βάσιμη ένδειξη των διεθνών καταρχήν διαθέσεων, αν και δεν θα βιαζόμασταν να αποφανθούμε για τη συνέχεια (εφόσον ο Μπολσονάρο επιλέξει να ανακινήσει μια διαδικασία ανατροπής του αποτελέσματος).
Στο εσωτερικό, καθώς προχωρούσε η μέρα, κάποιοι σύμμαχοι του Μπολσονάρο -κυρίως οι πιο «θεσμικοί»- άρχισαν να κάνουν δηλώσεις αποδοχής του αποτελέσματος. Όσον αφορά την κοινωνική βάση του μπολσοναρισμού, υπήρξαν κάποια πρώτα μπλοκαρίσματα κεντρικών αρτηριών από φορτηγατζήδες, οι οποίοι δηλώνουν ότι «το αποτέλεσμα ήταν οριακό», οπότε «περιμένουν να τοποθετηθεί και ο Μπολσονάρο».
Μια άλλη πτυχή του καθοριστικού εσωτερικού μετώπου ίσως έχει κριθεί ήδη, αλλά δεν γνωρίζουμε πού έγειρε η πλάστιγγα. Στην τελική ευθεία προς την κάλπη, η καμπάνια του Μπολσονάρο είχε καταγγείλει ότι τα ραδιόφωνα στις βορειοανατολικές επαρχίες παραβιάζουν τον ίσο χρόνο και ότι είναι συνένοχος συμπαιγνίας με το PT ο Ντε Μοράες, ο πρόεδρος του Ανώτατου Εκλογικού Δικαστηρίου. Για να συζητηθεί αυτή η καταγγελία, ο Μπολσονάρο συγκάλεσε στις 26 Οκτώβρη σύσκεψη κορυφαίων στελεχών του κόμματός του με τους επικεφαλής του Στρατού, της Αεροπορίας και του Ναυτικού. Αμφιβάλουμε κατά πόσο η ηγεσία και των τριών ένοπλων σωμάτων της Βραζιλίας κλήθηκε να συζητήσει τί σποτ παίζουν ή δεν παίζουν κάποια ραδιόφωνα στην Μπαχία. Από όσα ειπώθηκαν σε αυτήν τη σύσκεψη ίσως κριθεί το τι θα κάνει ή δεν θα κάνει ο Μπολσονάρο τις επόμενες εβδομάδες.
Οι επόμενοι δύο μήνες παραμονής του Μπολσονάρο στο «Πλανάλτο», μέχρι και την ορκωμοσία του Λούλα την 1η Γενάρη του 2023, μπορεί να έχουν πολλές ανατροπές. Ακόμα κι αν κρίνει ότι σήμερα θα ήταν τυχοδιωκτισμός και ότι μπορεί ο χρόνος να δουλέψει υπέρ του, ο νεοφασίστας ηγέτης και το ρεύμα που έχει καταφέρει πλέον να συγκροτήσει, θα παραμείνει μια απειλή, που ρίχνει βαριά τη σκιά της πάνω από την ανακούφιση που προκαλεί η σημερινή εκλογική του ήττα.
Όπως το έθετε άρθρο στο Esquerda online:
«Ο Μπολσοναρισμός δεν είναι μόνο ο Μπολσονάρο και ο αγώνας του δεν είναι μόνο εκλογικός. Ήρθε για να μείνει και θα παραμείνει στο πολιτικό προσκήνιο και μετά τις 30 Οκτώβρη, ανεξαρτήτως αποτελέσματος… Ο Μπολσοναρισμός ως έκφραση του βραζιλιάνικου φασισμού ετοιμάζεται για μακρά πορεία. Μπορεί να υποστεί μια υποχώρηση την επόμενη Κυριακή, αλλά δεν θα έχει ηττηθεί. Αντίθετα, θα έχει κάνει ένα ποιοτικό άλμα σε σχέση με 4 χρόνια πριν, καθώς είναι καλύτερα οργανωμένος, πιο συνεκτικός, πιο συνειδητός και περισσότερο [σσ: κυριολεκτικά…] εξοπλισμένος».
Συμφιλίωση;
Ο Λούλα, κατά την επινίκια ομιλία του, δήλωσε ότι «δεν υπάρχουν δύο Βραζιλίες. Είμαστε μία χώρα, ένας λαός -ένα σπουδαίο έθνος». Η προσφιλής του καταφυγή σε θετικές έννοιες κι όμορφα συναισθήματα, («Λούλα - χαρά», «Λούλα - αγάπη -συμφιλίωση» κλπ) δεν πρόκειται να βρει ανταπόκριση σε μια χώρα που το αυξημένο πολιτικό μίσος αντανακλά κοινωνικό μίσος. Ενώ τα «καλά χρόνια», από τα οποία αντλούσε κάποτε το θηριώδες 80% δημοφιλίας και του επέτρεπαν να ισχυρίζεται ότι «ενώνει», προέκυψαν στο ευνοϊκό οικονομικό φεγγάρι που επέτρεπε σε μια πολιτική «ταξικής συνεργασίας» να είναι λειτουργική. Η σημερινή οικονομική πραγματικότητα είναι αδυσώπητα σκληρή.
Αλλά για τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές, όπως και για τον πλήρη απολογισμό της προηγούμενης περιόδου, θα έχουμε ευκαιρίες να επανέλθουμε πιο αναλυτικά, όταν και εφόσον θα γνωρίζουμε αν έφυγε όντως (και πώς) ο Ζαΐρ Μεσσίας Μπολσονάρο από το προεδρικό μέγαρο…