Η ΕΕ αναβαθμίζει τις αντιπροσφυγικές πολιτικές της και επιμένει στον ρατσισμό

 Τουλάχιστον 2.271 άνθρωποι πνίγηκαν ή εξαφανίστηκαν διασχίζοντας τον κεντρικό μεσογειακό διάδρομο, σύμφωνα με στοιχεία του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης. Πρόκειται για αριθμό ρεκόρ έπειτα από τον αντίστοιχο του 2017. Η Ευρώπη Φρούριο δολοφονεί, απωθεί και εργαλειοποιεί τους πρόσφυγες κατά το δοκούν. Κάπως έτσι στην εκπνοή του 2023 διαμόρφωσε τις νέες συντεταγμένες της προσφυγικής πολιτικής της, οι οποίες ορίζονται στο νέο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου.
Νέο προσφυγικό δόγμα
Η ΕΕ εισέρχεται ολοκληρωτικά σε μια νέα εποχή όσον αφορά στη διαχείριση των προσφυγικών ροών. Με ορατή πλέον τη διαμόρφωση ποικίλων και πολλαπλών προσφυγικών ρευμάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, επιλέγει το δρόμο της θωράκισης, της καταστολής και της εκμετάλλευσης. Η νέα προκαταρκτική συμφωνία της ρυθμίζει ποικίλα θέματα όπως τον κανονισμό ελέγχου, τον κανονισμό της βάσης δεδομένων Eurodac, τον κανονισμό των διαδικασιών ασύλου, τον κανονισμό υποχρεωτικής αλληλεγγύης και διαχείρισης κρίσεων. Με λίγα λόγια αυστηροποιεί το πλαίσιο ελέγχων και χορηγήσεων ασύλου, διευκολύνοντας παράλληλα τις επαναπροωθήσεις στις χώρες προέλευσης ή διέλευσης με διαδικασίες fast track. Παράλληλα δημιουργεί μια τεράστια βάση δεδομένων στην οποία θα γίνεται πλήρες φακέλωμα των προσφύγων προς πάσα αξιοποίηση. Είτε αυτή της στοχοποίησης και επαναπροώθησης, είτε αυτή της ενσωμάτωσης και της ένταξης στην εργοδοτική εκμετάλλευση.
Διαφωτιστικός για το νέο πλαίσιο που θα εφαρμόζουν τα κράτη μέλη και κυρίως οι χώρες της «πρώτης γραμμής» υπήρξε ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν Μαργαρίτης Σχοινάς τονίζοντας ότι «Το νέο σύστημα δίνει ρυθμιστική σαφήνεια, δηλαδή μόλις κάποιος φθάνει στα εξωτερικά σύνορα θα μπαίνει σε διαδικασία ελέγχου (screening), θα ταυτοποιείται, θα αποσαφηνίζεται το καθεστώς με το οποίο συνδέεται, θα βλέπουμε ποιος είναι και τι πιθανότητες έχει για προστασία ασύλου και ανάλογα με αυτή τη διαδικασία είτε θα προχωράει στο σύστημα παροχής ασύλου είτε μέσω των προαναχωρησιακών κέντρων στα σημεία εισόδου θα επιστρέφεται στις χώρες προέλευσης και διέλευσης». Παράλληλα έκανε λόγο για νέα «υπερσύγχρονα κέντρα με ευρωπαϊκά πρότυπα» στα ελληνικά νησιά, στην ενισχυμένη παρουσία της Frontex στα εξωτερικά σύνορα, καθώς και στην επίτευξη συμφωνιών με χώρες προέλευσης και διέλευσης. Και ο πιο αδαής αντιλαμβάνεται το νέο αντιπροσφυγικό πλαίσιο που υιοθετεί η ΕΕ.
Αλληλεγγύη εκμετάλλευσης
Το ακόμη πιο εξοργιστικό, είναι ότι το νέο αυτό προσφυγικό δόγμα που μπαίνει σε υλοποίηση, ντύνεται υποκριτικά με τη λέξη «αλληλεγγύη». Τι σημαίνει αυτή η «υποχρεωτική αλληλεγγύη» μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ; Ότι οι χώρες της ΕΕ, προκειμένου να συνδράμουν στα κράτη πρώτης γραμμής που δέχονται μεγάλη προσφυγική πίεση, θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν ανάμεσα στη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο στο έδαφός τους και στην οικονομική συνεισφορά στην πιεζόμενη χώρα. Προτού φτάσουμε όμως σε αυτή την κατάσταση, θα έχει προηγηθεί ένας άνευ προηγουμένου έλεγχος επί του εκάστοτε προσφυγικού υποκειμένου, λες και είναι εγκληματικό στοιχείο. Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι μέσα σε μόλις επτά ημέρες οι πρόσφυγες θα υπόκεινται σε διαδικασία προκαταρκτικού ελέγχου που περιλαμβάνει, συλλογή βιομετρικών δεδομένων, ελέγχων υγείας και ασφάλειας, λήψης δακτυλικών αποτυπωμάτων ακόμη και σε παιδιά άνω των έξι ετών και πολλά άλλα. Παράλληλα, η επεξεργασία αιτημάτων ασύλου θα είναι ταχύτερη, δηλαδή θα ολοκληρώνεται μέσα σε έξι μήνες για την πρώτη απόφαση, με μικρότερα όρια για προδήλως αβάσιμες αιτήσεις ή αιτήσεις που δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές στα σύνορα της ΕΕ.
Η ελληνική πλευρά έδειξε ενθουσιασμένη με τα νέα δεδομένα. Ο Καιρίδης δήλωσε ότι «σε ευρωπαϊκό επίπεδο η συνέχιση της πολιτικής αυστηρής επιτήρησης των συνόρων, αποτροπής της παράνομης διακίνησης μεταναστών και ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των επιστροφών», είναι αναγκαία. «Μόνο έτσι η Ευρώπη θα μπορέσει συνολικά να αντιμετωπίσει τις μεγάλες προκλήσεις που θέτει η παράτυπη μετανάστευση και ταυτόχρονα να καλύψει τις ανάγκες της ευρωπαϊκής οικονομίας σε εργατικό δυναμικό με νόμιμες, λελογισμένες και ασφαλείς διαδικασίες, σύμφωνα με τις ανάγκες της». Πιο ωμή παραδοχή της εργαλειοποίησης των προσφύγων δεν υπάρχει. Ο Καιρίδης με λίγα λόγια παραδέχθηκε ότι με βάση το νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο η ΕΕ θα ανοιγοκλείνει την κάνουλα των αφίξεων και των εγκρίσεων των αιτημάτων ασύλου, ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζουν τα κράτη μέλη σε φθηνό εργατικό δυναμικό. Παράλληλα όμως σημείωσε ότι θα πρέπει να τρέχουν οι επιστροφές και για αυτό το λόγο θα πρέπει να οργανωθεί ένας ευρωπαϊκός οργανισμός επιστροφών.
Αντίσταση στον ρατσισμό
Απέναντι σε όλο αυτό το αποκρουστικό ευρωπαϊκό πλαίσιο στο προσφυγικό, το αντιρατσιστικό κίνημα και η Αριστερά, πρέπει να βάλουν φρένο σε διεθνές επίπεδο. Είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη να διατυπωθεί ένας αντιπαραθετικός λόγος απέναντι στην κυρίαρχη αφήγηση που αντιμετωπίζει το προσφυγικό ζήτημα ως πρόβλημα και όχι ως φαινόμενο. Πρέπει να επανέλθουν στο προσκήνιο τα αιτήματα για άνοιγμα των συνόρων, δημιουργία σύγχρονων ανοιχτών δομών φιλοξενίας, διασφάλιση ασφαλών διόδων διέλευσης προς την Ευρώπη, επίσπευση διαδικασιών νομιμοποίησης, δημιουργία ενταξιακών προγραμμάτων εντός των κρατών της ΕΕ, αύξηση των κονδυλίων για τις άμεσες ανάγκες των προσφύγων. Απέναντι στα κλειστά σύνορα, στις κωμικοτραγικές διαδικασίες εξέτασης ασύλου, στο φακέλωμα, στις κλειστές δομές και στις προαιρετικές μετεγκαταστάσεις ανάλογα με τις ανάγκες του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, πρέπει να απαντήσουμε με αντίσταση, αλληλεγγύη και διαμόρφωση ενός νέου ηγεμονικού λόγου.
Με ορίζοντα την 21η Μάρτη, παγκόσμια ημέρα ενάντια στο ρατσισμό, πρέπει να προχωρήσουμε σε σειρά δράσεων που θα επανανοηματοδοτούν την έννοια της αντιρατσιστικής πάλης. Ο συντονισμός των οργανώσεων της Αριστεράς, των μεταναστευτικών συλλογικοτήτων, των αντιρατσιστικών πρωτοβουλιών, των εργατικών σωματείων, των φοιτητικών συλλόγων, των μαθητικών ομάδων και των συνελεύσεων γειτονιάς σε μια αντιρατσιστική κατεύθυνση, μπορεί να αποτελέσει τον κινητήριο μοχλό, ώστε η φετινή 21η Μάρτη, τουλάχιστον σε εγχώριο επίπεδο να αποτελέσει ένα ισχυρό ανάχωμα στα σχέδιά τους. Ένα μήνυμα ότι δεν θέλουμε μια κοινωνία διαιρέσεων και εκμετάλλευσης, αλλά μια κοινωνία αλληλεγγύης και αγώνα.