Η στεγαστική κρίση στην Ελλάδα αποτελεί πλέον ένα κοινωνικό ζήτημα με εκρηκτικές διαστάσεις.
Ημερ.Δημοσίευσης
Η διαρκής αύξηση των ενοικίων σε συνδυασμό με τον πληθωρισμό και την ακρίβεια τη στιγμή που οι μισθοί παραμένουν καθηλωμένοι, έχουν εκτοξεύσει το κόστος στέγασης για την πλειοψηφία των ανθρώπων που δεν έχουν δική τους κατοικία. Το κόστος στέγασης αγγίζει το 35.2% του διαθέσιμου εισοδήματος όταν ο μέσος όρος στην ΕΕ είναι στο 20%.
Τα διαθέσιμα ακίνητα προς ενοικίαση είναι πολύ λίγα σε σχέση με τις ανάγκες των κατοίκων και αυτό οφείλεται σε δύο λόγους. Πρώτον, μεγάλο ποσοστό των ακινήτων διατίθεται σε βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου airbnb, για την εξυπηρέτηση της τουριστικής βιομηχανίας. Δεύτερον, πολλά ακίνητα παραμένουν κλειστά και βρίσκονται στα χέρια των τραπεζών μετά από πλειστηριασμό και δεν διατίθενται για μακροχρόνιες μισθώσεις. Έτσι οι τιμές των ενοικίων και των ακινήτων έχουν εκτοξευτεί καθώς δεν υπάρχει κανένα απολύτως ρυθμιστικό πλαίσιο. Τα τελευταία 7 χρόνια οι αυξήσεις στις τιμές των ενοικίων είναι περίπου 52% ενώ οι τιμές των ακινήτων καταγράφουν αύξηση 71%.
Το πρόβλημα είναι τόσο εκρηκτικό που έχει αναγκάσει την κυβέρνηση να το αναγνωρίσει καταρχάς ως τέτοιο και να προσπαθεί να παρουσιάσει μία κάποια προσπάθεια αντιμετώπισης. Έτσι, η κυβέρνηση αποφάσισε από το Νοέμβριο του 2025 να επιστρέφεται ένα ενοίκιο στους ενοικιαστές, ως τάχα κοινωνική πολιτική από το ματωμένο πλεόνασμα των 11.4 δισ. ευρώ.
Η ελάφρυνση ενός ενοικίου το χρόνο για τους ανθρώπους που αναγκάζονται να ξοδεύουν περίπου το μισό τους μισθό κάθε μήνα δεν είναι καθόλου αμελητέα. Όμως, στην πραγματικότητα πρόκειται για επιδότηση του εισοδήματος των ιδιοκτητών και όχι των ενοικιαστών. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει κανένα απολύτως πλαίσιο για τη ρύθμιση των τιμών των ενοικίων, αυτό το μέτρο μπορεί να οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη αύξηση. Οι ιδιοκτήτες θα μπορούν να «εκβιάζουν» τους ενοικιαστές, αξιοποιώντας την πολύ μικρή προσφορά διαθέσιμων ακινήτων ώστε να ανεβάσουν και άλλο τις τιμές. Αυτό ακριβώς συνέβη και με τα προγράμματα «Σπίτι Μου» για την επιδότηση στεγαστικών δανείων για την αγορά πρώτης κατοικίας, όπου εκτοξεύτηκαν οι τιμές των ακινήτων.
Για άλλη μία φορά, η κυβέρνηση λειτουργεί ως dealer των συμφερόντων του real estate με το μανδύα μίας κάποιας κοινωνικής πολιτικής. Όσο δεν υπάρχει κανένα ρυθμιστικό πλαίσιο και όσο δεν υπάρχει μια πολιτική με κοινωνικά κριτήρια τόσο οι πόλεις μας και οι γειτονιές μας θα γίνονται αφιλόξενες για τους κατοίκους.
Τέτοιες επιδοματικές πολιτικές με μέτρα που είναι τόσο μερικά και τόσο αποσπασματικά δεν είναι απλά ψίχουλα αλλά στην πραγματικότητα λειτουργούν στην εντελώς αντίθετη κατεύθυνση από αυτή που υποστηρίζεται πώς εξυπηρετούν από την πλευρά της κυβέρνησης. Πόροι που προέρχονται από την ΕΕ και τα δημόσια ταμεία δεν αξιοποιούνται για την εφαρμογή μίας κοινωνικής πολιτικής για το ζήτημα της στέγης αλλά αντίθετα κατευθύνεται στις τσέπες των τραπεζών και του real estate.
Για να αντιμετωπιστεί η στεγαστική κρίση και τα εκρηκτικά χαρακτηριστικά που αυτή λαμβάνει είναι αναγκαία μία πολιτική σε αντίθετη κατεύθυνση, όπως διεκδικούν συλλογικότητες και κινήματα για το δικαίωμα στη στέγη. Πρώτον, χρειάζεται μειωθεί συνολικά το στεγαστικό κόστος. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρξει πλαφόν στις τιμές των ενοικίων και το ύψος τους να ρυθμίζεται αφενός με κοινωνικά κριτήρια και αφετέρου με βάση την κατάσταση των ακινήτων προς ενοικίαση. Δεύτερον, χρειάζεται νομική προστασία της πρώτης κατοικίας, απαγόρευση των εξώσεων και κατάργηση των ηλεκτρονικών πλειστηριασμών. Τρίτον, χρειάζεται ένα πρόγραμμα δημόσιων επενδύσεων για τη δημιουργία κοινωνικής κατοικίας, ώστε να μπορέσουν να έχουν πρόσβαση σε φθηνή και ποιοτική στέγη ακόμα περισσότεροι/ες. Τέταρτον, χρειάζεται να ρυθμιστεί η αγορά ακινήτων και οι βραχυχρόνιες μισθώσεις. Πρέπει να καταργηθούν τα προγράμματα golden visa και να περιοριστεί δραματικά η διάθεση ακινήτων για βραχυχρόνια μίσθωση με κριτήριο πρώτα την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των κατοίκων. Πέμπτον, Χρειάζεται να ενισχυθεί η φοιτητική στέγαση για να μπορούν οι φοιτήτριες και οι φοιτητές να σπουδάζουν χωρίς την περαιτέρω οικονομική επιβάρυνση των οικογενειών τους.
Το δικαίωμα σε φθηνή, επαρκή και ποιοτική στέγη δεν μπορεί να αφήνεται στις ορέξεις της αγοράς. Αποτελεί κοινωνικό δικαίωμα και όχι εμπόρευμα. Ο μόνος τρόπος να επιβληθεί μία άλλη πολιτική είναι μέσα από την οργάνωση και τον συντονισμό διαφορετικών κινηματικών πρωτοβουλιών, συλλογικοτήτων, δημοτικών σχημάτων σε ένα ευρύτερο κίνημα για το δικαίωμα στη στέγη.