Οι δεκεμβριανές διαδηλώσεις στη Ρωσία

Ρωγμή στο πολιτικό σκηνικό

Οι διαδηλώσεις που ξέσπασαν, δεν δείχνουν πως θα έχουν άμεση συνέχεια. Αλλά αποκάλυψαν την κρίση του πολιτικού συστήματος και έβγαλαν για πρώτη φορά στους δρόμους μια κοινωνία βυθισμένη στην απάθεια και το φόβο. Δίκαια η 10η Δεκέμβρη θεωρείται τομή στη σύγχρονη ρωσική ιστορία.

Κρίση

Η βαθιά κοινωνική κρίση υπάρχει από καιρό. Στα χρόνια της βιομηχανικής ανάκαμψης, κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωνε ότι ήταν «κατόρθωμα» το γεγονός ότι «πολλοί άνθρωποι πέρασαν από την εξαθλίωση στη φτώχεια»! Η πτώση της τιμής του πετρελαίου και η διεθνής κρίση έκανε την κατάσταση τραγική. Η βιομηχανική παραγωγή έπεσε και η ανεργία ανέβηκε. Η ιδιωτικοποίηση των υπολειμμάτων κοινωνικού κράτους, που είχαν διασωθεί από τις «μεταρρυθμίσεις» του ’90, έκανε την κατάσταση ακόμα πιο τραγική. Όμως αυτή η κοινωνική κρίση εκφραζόταν με την απάθεια και τον κυνισμό. Η πολιτική είναι ένα βαρετό θέαμα στο οποίο η πλειοψηφία των Ρώσων νιώθει πως δεν παίζει κανένα ρόλο. Τα κόμματα της επίσημης αντιπολίτευσης περιορίζονται σε ρόλο κομπάρσου, ενώ η «αντικαθεστωτική» αντιπολίτευση είναι πιο νεοφιλελεύθερη και από τον Πούτιν και οι προτάσεις της δεν προσφέρουν εναλλακτική στους «από κάτω».

Όμως η οργή δεν ήταν δυνατό να μείνει για πάντα βουβή. Το σύνθημα «Ψηφίστε οτιδήποτε εκτός από Ενωμένη Ρωσία» κυριάρχησε στην προεκλογική περίοδο. Όλα τα κόμματα ανέβασαν τα ποσοστά τους, εκτός από το κυβερνητικό, με πιο εντυπωσιακή άνοδο να καταγράφουν το Κομουνιστικό Κόμμα και το κεντροαριστερό «Δίκαιη Ρωσία».

Το κυβερνητικό κόμμα ήξερε πως τα ποσοστά του θα πέσουν και στελέχη εκτιμούσαν πως θα ηττηθεί στις μεγάλες πόλεις. Υπολόγιζαν όμως πως, με την παραδοσιακή νοθεία και τις ψήφους της επαρχίας, θα παρουσίαζαν ένα ικανοποιητικό ποσοστό. Τελικά, τα ποσοστά της Ενωμένης Ρωσίας κατέρρευσαν πανεθνικά και σε ανέλπιστο βαθμό. Επικράτησε πανικός. Όπως γράφει ο αριστερός αγωνιστής και πρώην πολιτικός κρατούμενος Μπόρις Καγκαρλίτσκι: «Στις 4 το πρωί, η κυβέρνηση αποφάσισε αιφνιδιαστικά να νοθεύσει τις εκλογές. Εγγυώμαι πως δεν υπήρχε προσχεδιασμένη συμφωνία για τη διεξαγωγή τέτοιας νοθείας. Ένα ποσοστό νοθείας είναι η ρουτίνα στη Ρωσία, για να κάνει τα πράγματα να δείχνουν λίγο καλύτερα. Αυτή τη φορά δόθηκε η εντολή για εκτεταμένη νοθεία. Η κατάσταση για την κυβέρνηση γινόταν όλο και χειρότερη κάθε ώρα που περνούσε. Γι’ αυτό η αντίδραση ήταν τόσο σκανδαλώδης. Αν είχαν σχεδιάσει τη νοθεία από πριν, θα μπορούσαν να τη διεξάγουν πιο καλυμμένα και αποτελεσματικά».

Πράγματι, ακολούθησε όργιο νοθείας: Το πραγματικό ποσοστό της Ενωμένης Ρωσίας εκτιμάται από 25-35%. Το ένα τέταρτο των ψηφοδελτίων «μεταφέρθηκε» από την αντιπολίτευση στην κυβέρνηση. Μέσα στην πανικόβλητη αντίδραση των επιτελείων, εμφανίστηκαν απίθανα αποτελέσματα: Στο Ροστόφ η «συμμετοχή» έφτασε το 140%.

Πρόκληση

Η έκταση της νοθείας και η αλαζονική προκλητικότητα με την οποία έγινε μπροστά στα μάτια τους, κατέβασε στους δρόμους χιλιάδες ανθρώπους, οι οποίοι μέχρι χθες θεωρούσαν πως η ψήφος τους δεν μετράει.
Στις 5 Δεκέμβρη την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων ακολούθησε μια διαδήλωση 10.000 ανθρώπων στη Μόσχα και μια ανάλογη στην Πετρούπολη, όπου το «Δίκαιες εκλογές» έγινε γρήγορα «Πούτιν παραιτήσου!». Οι διαδηλώσεις δέχτηκαν την επίθεση της αστυνομίας. Τις επόμενες μέρες, μέσα από το ίντερνετ οργανώθηκαν δεκάδες κινητοποιήσεις, παρά τις διαρκείς κατασταλτικές επιθέσεις. Η εμφάνιση της νεολαίας στους δρόμους ήταν κάτι το πρωτοφανές στη Ρωσία. «Επιτέλους τους βλέπω από κοντά», είπε χαρακτηριστικά μια βετεράνος του «Κινήματος για δημοκρατικές ελευθερίες». Το Πανεπιστήμιο της Πετρούπολης αναγκάστηκε να ματαιώσει μαθήματα, γιατί η πλειοψηφία των φοιτητών βρισκόταν στη φυλακή.

Όλες οι πολιτικές δυνάμεις –φιλελεύθεροι, εθνικιστές, αριστεροί– δίνουν μάχη να δώσουν τη δική τους κατεύθυνση στη νέα γενιά που βρέθηκε στους δρόμους.

Διαμάχες

Η 10 Δεκέμβρη συμπυκνώνει αυτή τη διαπάλη. Τη διαδήλωση καλούσε η συμμαχία της ριζοσπαστικής Αριστεράς «Αριστερό Μέτωπο» στην Πλατεία Επανάστασης. Οι φιλελεύθεροι συμφώνησαν με τις αρχές να μεταφερθεί η συγκέντρωση στην Πλατεία Μπολότνι (που σημαίνει «βάλτος» και προκάλεσε σχόλια για το συμβολισμό «από την επανάσταση στο βάλτο»). Τελικά οι δυνάμεις της Αριστεράς συγκεντρώθηκαν στην Πλατεία Επανάστασης και κατέληξαν με διαδήλωση στην Μπολότνι. Ήταν μια κίνηση που όχι μόνο εξασφάλιζε την ανεξαρτησία της Αριστεράς, αλλά επανακτούσε το δικαίωμα στη διαδήλωση.

Στην ίδια τη συγκέντρωση, οι δεξιοί φιλελεύθεροι ηγεμόνευσαν, «καταλαμβάνοντας» τις εξέδρες και την προβολή των ΜΜΕ. Επέτρεψαν στην άκρα Δεξιά να συμμετέχει στη συγκέντρωση με τα λάβαρά της και για πρώτη φορά εκπρόσωπος των νεοναζί είχε την ευκαιρία να μιλήσει μπροστά σε ένα τόσο μεγάλο πλήθος. Ταυτόχρονα απέκλεισαν δυνάμεις όπως τα αριστερά κόμματα και τα συνδικάτα που έχουν συγκροτήσει το Ενιαίο Μέτωπο Εργαζομένων.
Η προσπάθεια των φιλελεύθερων να ηγεμονεύσουν και να περιθωριοποιήσουν την Αριστερά δεν σημαίνει πως πρόκειται για ένα «βελούδινο», φιλοδυτικό κίνημα. Είναι ένα αυθόρμητο ξέσπασμα, «απολίτικων» μέχρι χθες νέων που είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε κάθε είδους πολιτική «κηδεμονία». Στην υπόλοιπη χώρα, η εικόνα διαφέρει από αυτή της Μόσχας. Οι συγκεντρώσεις είχαν πιο «αριστερό», ταξικό χαρακτήρα, στρέφονταν ενάντια στο οικονομικό μοντέλο.

Αριστερά

Η ανάγκη για τη συγκρότηση μιας Αριστεράς ως αντίπαλο δέος ενάντια και στη «φιλελεύθερη» αντιπολίτευση και στον εθνικιστικό λαϊκισμό είναι κρίσιμη για την κατεύθυνση που θα πάρει η «αντι-Πούτιν» οργή. Χρειάζονται ξεκαθαρίσματα και μέσα στην Αριστερά. Μερίδα της ισχυρίζεται πως δεν πρέπει να σπάσει το μέτωπο με τους φιλελεύθερους και να μην προβάλλονται αιτήματα, πέρα από τα γενικά δημοκρατικά, που θα «απομακρύνουν» τον κόσμο. Όπως ισχυρίζεται ο Καγκαρλίτσκι, το ζητούμενο είναι το αντίθετο. Η Αριστερά, χωρίς να υποτιμά τους δημοκρατικούς αγώνες, θα πρέπει να κινηθεί ανεξάρτητα από τους φιλελεύθερους, που οδηγούν το κίνημα στην ήττα, και να υιοθετήσει ένα ριζοσπαστικό πρόγραμμα για τα κοινωνικά, ταξικά ζητήματα, τα οποία οι φιλελεύθεροι δεν αγγίζουν.

Η προσπάθεια ανασυγκρότησης δυνάμεων όπως το Αριστερό Μέτωπο, η συγκρότηση του Ενιαίου Μετώπου Εργαζομένων, η πρόσφατη ενοποίηση ομάδων της επαναστατικής Αριστεράς στο «Ρωσικό Σοσιαλιστικό Κίνημα» είναι χρήσιμη. Θα χρειαστεί στις παρεμβάσεις τους στο κίνημα διαμαρτυρίας, να αναδείξουν μια ριζοσπαστική κατεύθυνση, που μπορεί να γίνει βάση για μια μαζική αριστερή πολιτική στη Ρωσία.