Δύο νέες λέξεις μπήκαν στο λεξιλόγιο πολλών χρηστών του ίντερνετ το τελευταίο διάστημα: SOPA και PIPA.
Είναι ο Stop Online Piracy Act (Νόμος για τη Διακοπή της Διαδικτυακής Πειρατείας) και ο «συνοδευτικός» Protect Intellectual Property Act (Νόμος για την Υπεράσπιση της Διανοητικής Ιδιοκτησίας). Πρόκειται για νομοθεσίες που προωθούνται στις ΗΠΑ από τις θηριώδεις πολυεθνικές της βιομηχανίας του θεάματος (Disney, Warner κ.ά.) και άλλα λόμπι μερίδων του κεφαλαίου (π.χ. φαρμακοβιομηχανίες), υποστηρίζονται και από τα δύο κόμματα και θα δώσουν στο αμερικανικό κράτος μεγάλες εξουσίες ελέγχου στο ίντερνετ.
Το πρόβλημα φαίνεται δικαιολογημένα μακρινό και μικρό μέσα στη δίνη της κρίσης και των συνεπειών της. Όμως πρόκειται για μια νομοθεσία που, αν εφαρμοστεί, μπορεί να είναι το πρώτο βήμα για τη μεγαλύτερη επίθεση λογοκρισίας σε ένα κατεξοχήν «ελεύθερο» μέσο το οποίο απολαμβάνουν εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον πλανήτη, για το τέλος του ίντερνετ όπως το ξέρουμε μέχρι σήμερα.
Τι είναι ο SOPA;
Η τρέχουσα νομοθεσία (Digital Millennium Copyright Act, DMCA) ήταν μια πρώτη επίθεση των πολυεθνικών στην «πειρατεία». Ο DMCA προέβλεπε ότι μια «θιγόμενη» εταιρεία επικοινωνούσε με το site που φιλοξενούσε «πειρατικό» υλικό και ζητούσε την απομάκρυνσή του. Ένας υπέρμαχος των πνευματικών δικαιωμάτων, ο επιστήμονας Michael Ham, σε άρθρο του ενάντια στη νέα νομοθεσία έγραψε: «Ήταν όπως λέμε ότι δεν είσαι ένοχος φόνου, αν κάποιος σκοτώσει κάποιον στο σπίτι σου. Μέχρι που έρχεται ο SOPA και ο PIPA».
Ο DMCA δεν αποδείχθηκε αρκετά δρακόντειος για τη βιομηχανία του θεάματος. Έτσι με τον SOPA τα σάιτ υποχρεώνονται να δρουν σαν μπάτσοι απέναντι σε ό,τι ανεβάζουν οι χρήστες τους. Οφείλουν να ελέγχουν και να εμποδίζουν προληπτικά τη δημοσίευση κάθε υλικού που ενδεχόμενα παραβιάζει πνευματικά δικαιώματα. Αν δεν τα καταφέρουν, η θιγόμενη εταιρεία μπορεί με δικαστική εντολή να μπλοκάρει το σάιτ μέσω του συστήματος ονοματοδοσίας του ίντερνετ. Δηλαδή ο server θα συνεχίσει να υπάρχει και να φιλοξενεί το σάιτ, αλλά, αν πληκτρολογήσει κάποιος την «ονομαστική» του διεύθυνση «τάδε.com», δεν θα κατευθυνεί στο σάιτ. Οι μηχανές αναζήτησης δεν θα μπορούν να εμφανίζουν τα «παραβατικά» σάιτ.
Με απόφαση του υπουργείου Δικαιοσύνη ολόκληρα σάιτ μπορεί να κλείσουν οριστικά, αν δεν καταφέρουν να λογοκρίνουν αποτελεσματικά το περιεχόμενό τους. Οι ISP (Internet Service Providers – εταιρείες που παρέχουν πρόσβαση στο ίντερνετ) θα υποχρεώνονται να μπλοκάρουν την πρόσβαση σε αυτό το σάιτ. Μέχρι σήμερα οι ISP δεν είχαν την αρμοδιότητα να «κατεβάζουν» σάιτ. Τώρα τα σάιτ θα αστυνομεύουν τους χρήστες και οι ISP θα αστυνομεύουν τα σάιτ.
Οι εν δυνάμει συνέπειες που μπορούν να υπάρξουν σε μαζικά σάιτ όπως το Facebook, αλλά και σε μικρά σάιτ, μπλογκς, οπουδήποτε οι άνθρωποι μπορούν και «ανεβάζουν» μουσική, βίντεο, λινκς σε άλλα σάιτ, είναι ανυπολόγιστες.
Το σάιτ ΗowStuffWorks.com, εξηγεί τη νέα κατάσταση στο ίδιο πνεύμα με την παρομοίωση του Ham:
«Είναι σαν να σου ανήκει μια πολυκατοικία και κάποιος ένοικος στην πολυκατοικία διαπράτει ένα έγκλημα. Σε καμία περίπτωση αυτό δεν είναι λάθος του ιδιοκτήτη της πολυκατοικίας. Με το SOPA όμως, οι αρχές ζητούν από τον ιδιοκτήτη να διώξει τον ένοικο και να αλλάξει ταυτόχρονα τις κλειδαριές. Ο ιδιοκτήτης δεν έχει το δικαίωμα να αρνηθεί. Το γεγονός ότι η αλλαγή των κλειδαριών θα σημάνει παράλληλα αποκλεισμό των υπόλοιπων ενοίκων από την πολυκατοικία και τα σπίτια τους είναι ένα θέμα που δεν απασχολεί τις αρχές».
Ο Michael Ham συνοψίζει την κατάσταση: Η νέα νομοθεσία «θα παρέχει έναν γρήγορο τρόπο να καταδικάζονται σάιτ σε θάνατο, χωρίς την ανάγκη περιττών πραγμάτων όπως δικαστές και ένορκοι».
Γιατί γίνεται η επίθεση;
Πολλοί είναι οι παράγοντες που σπρώχνουν τις μεγάλες βιομηχανίες του θεάματος να κινηθούν σε μια τέτοια κατεύθυνση. Στο χώρο του ίντερνετ οξύνονται το ίδιο οι ανταγωνισμοί και οι οικονομικοί πόλεμοι. Η σύγκρουση που ετοιμάζεται είναι ανάμεσα σε «βουβάλια». Η αντίδραση των eBay, Facebook, Google, Mozilla, Yahoo κ.ά. ενάντια στη νομοθεσία δείχνει πως θίγονται οικονομικά συμφέροντα ακόμα και κολοσσών του ιντερνετικού χώρου. Προφανώς, αν αυτοί οι κολοσσοί απειλούνται, οι «μικροί» εξοντώνονται.
Οι βιομηχανίες βγάζουν ήδη πολλά λεφτά. Το ζήτημά τους είναι να βγάλουν ακόμα περισσότερα. Αποκτώντας μέσω των πνευματικών δικαιωμάτων ασφυκτικό έλεγχο πάνω σε ό,τι διακινείται στο ίντερνετ, επιχειρούν να στήσουν ένα μονοπώλιο που θα τους αποφέρει εξωφρενικά κέρδη. Αυτό θα γίνει φορτώνοντας μεγάλο κόστος στους ιντερνετικούς «μεσάζοντες» (αρπάζοντας το μερίδιό τους). Αυτό κατά συνέπεια θα περιορίσει ασφυκτικά την πρόσβαση σε «ανοιχτά» υλικά, υποχρεώνοντας και το κοινό να πληρώνει αδρά για να αποκτήσει το δικό του «πνευματικά κατοχυρωμένο» υλικό.
Ο οικονομικός πόλεμος έχει και «εθνικό» χαρακτήρα. Οι Ρεπουμπλικάνοι, που προωθούν το νομοσχέδιο, έχουν κάνει λάβαρο το σύνθημα «αμερικανικά κέρδη για τις αμερικανικές δημιουργίες» και η επιχειρηματολογία, που έχει στηθεί, κατακεραυνώνει τα «ξένα σάιτ».
Πειρατεία
Το βασικό επιχείρημα της βιομηχανίας του θεάματος είναι η απειλή της «πειρατείας». Και είναι μια διάσταση που μας αφορά πολύ περισσότερο από τις διαμάχες μεταξύ της Warner και του facebook για την «πίτα».
Σύμφωνα με τους εμπνευστές της νομοθεσίας, η ιδέα των πνευματικών δικαιωμάτων είναι το κίνητρο της δημιουργίας. Πρόκειται για μια λογική απόλυτα σύμφωνη με την καπιταλιστική ηθική που βλέπει το κέρδος ως βασικό κίνητρο για την ανθρώπινη δραστηριότητα.
[[{"type":"media","view_mode":"file_styles_medium","fid":"190","attributes":{"class":"media-image","id":"4","typeof":"foaf:Image"}}]]
Η Αριστερά οφείλει στρατηγικά να στέκεται απέναντι στην ιδέα των πνευματικών δικαιωμάτων και υπέρ της ελεύθερης πρόσβασης σε όλη την ανθρώπινη δημιουργία.
Αλλά και μέσα στον καπιταλισμό, με μια πιο «στενή» οπτική για το συγκεκριμένο ζήτημα, το πιθανότερο είναι πως το SOPA θα σκοτώσει την καινοτομία στο ίντερνετ. Σε όσους αντιλαμβάνονται στοιχειωδώς τη λειτουργία του ίντερνετ, είναι γνωστό ότι η δημιουργία και η ανάπτυξή του στηρίχθηκε ακριβώς στις δυνατότητες που απελευθέρωνε η έλλειψη κατοχυρωμένων «πατεντών» ή η πλήρης καταστρατήγησή τους στην πράξη. Στην περίπτωση των πνευματικών δικαιωμάτων μεγαλύτερη είναι η παραγωγή που «θάβεται» (γιατί δεν αποφέρει κέρδος) παρά αυτή που «προστατεύεται».
Δεν έχουμε το χώρο να αναπτύξουμε την επιχειρηματολογία του Michael Ham, αλλά θα αναφέρουμε πως το άρθρο του έχει το χαρακτηριστικό τίτλο «Ένας οδηγός χρήσης του SOPA και του PIPA για να σκοτώσετε τον επιστημονικό διάλογο». Ένα επιστημονικό περιοδικό του ίντερνετ μπορεί να φιλοξενήσει ένα άρθρο. Οποιοσδήποτε ανταγωνιστής ή διαφωνών μπορεί να χρησιμοποιήσει τον SOPA (ακόμα και «στήνοντας» δημοσίευση προστατευμένου υλικού στα σχόλια) για να «ρίξει» το περιοδικό. Το κατεστραμμένο περιοδικό εξακολουθεί να διατηρεί τα δικαιώματα των άρθρων που έχει δημοσιεύσει και οι επιστήμονες δεν μπορούν να τα δημοσιεύσουν αλλού. Η δουλειά τους χάνεται από το ίντερνετ!
Στη λιγότερο «τραβηγμένη» περίπτωση κάθε σάιτ θα γίνει σίγουρα πολύ διστακτικό στην ενθάρρυνση δημοσίου διαλόγου εξαιτίας αυτού του φόβου. Αντίστοιχοι κίνδυνοι υπάρχουν για τον πολιτικό διάλογο, τον καλλιτεχνικό, κάθε είδους δημόσιο διάλογο.
Είναι γεγονός ότι η «πειρατεία» καλπάζει στο ίντερνετ. Κατά τη γνώμη μας καλά κάνει. Είναι το ίδιο υγιής με το δανεισμό βιβλίων, την ανταλλαγή μουσικής κ.λπ. μεταξύ φίλων. Παρεμπιπτόντως, οι «ζημιές» είναι ακατόρθωτο να υπολογιστούν. Ποιος μπορεί να ξέρει αν ο ίδιος άνθρωπος που «κατέβασε» κάτι από το ίντερνετ θα ήταν πρόθυμος να το αγοράσει, αν δεν το έβρισκε δωρεάν; Όποια και αν είναι η ζημιά, δεν μπορεί να εξεταστεί στη γυάλα, χωρίς να βλέπουμε την κερδοσκοπία των εταιρειών στις τιμές, τα καρτέλ και το «σταντάρισμα» των υψηλών τιμών, τη διαρκή πίεση προς τα κάτω του «μεριδίου» των καλλιτεχνών (ακόμα και κορυφαίων), πόσο μάλλον των απλών εργαζομένων στη βιομηχανία. Γι’ αυτά έχουν μιλήσει ευσυνείδητοι καλλιτέχνες, όπως και απλοί εργαζόμενοι.
Η «πειρατεία» είναι από δύσκολο ως αδύνατο να σταματήσει. Από την εποχή του Napster ζούμε τις απελπισμένες προσπάθειες μιας γερασμένης βιομηχανίας να συνεχίσει να βγάζει κέρδος από κάτι το οποίο δεν μπορεί πια να ελέγξει. Το copyright (μια ιδέα που γεννήθηκε αιώνες πριν) αποδεικνύεται διαρκώς ξεπερασμένο και ανεπαρκές. Το κόστος επιβολής του γίνεται όλο και μεγαλύτερο, χάρη στις δυνατότητες που παρέχει το ίντερνετ.
Απειλή για τις πολιτικές ελευθερίες
Μια διάσταση που δεν πρέπει να υποτιμηθεί καθόλου είναι το γεγονός πως αυτή η νομοθεσία μπορεί να δημιουργήσει το πάτημα για μια μελλοντική καταστολή των πολιτικών ελευθεριών στο ίντερνετ. Η επίθεση έρχεται σε μια εποχή που το ίντερνετ αναδεικνύεται σε σημαντικό μέσο επικοινωνίας και οργάνωσης των «από κάτω», λόγω της φύσης του. Η εναλλακτική ενημέρωση (χωρίς την οικονομική πίεση της ανάγκης «εκδότη»), ο συντονισμός κινητοποιήσεων, η ανταλλαγή απόψεων και η ανάπτυξη κοινωνικής κριτικής στηρίχτηκαν στις «ελευθερίες» που χαρακτηρίζουν το ίντερνετ.
Ακόμα και σάιτ με ζητήματα «επιστημονικής» αξιοπιστίας, όπως η Wikipedia, αποτελούν σημαντική πηγή «διαφορετικής» γνώσης από την επίσημα προσφερόμενη. Τα μπλογκς έδωσαν βήμα σε εκατομμύρια ανθρώπους. Το Wikileaks, όπου έγινε δυνατή η καταπάτηση του «διπλωματικού απορρήτου» των αστικών κυβερνήσεων, στηρίχτηκε στο ίντερνετ. Αν αύριο βήμα έχουν μόνο όσοι μπορούν οικονομικά να αντέξουν ενδεχόμενες νομικές επιθέσεις ή πρέπει να αυτο-περιοριστούν από το φόβο της μήνυσης, τότε αυτή η ελεύθερη επικοινωνία κινδυνεύει να χαθεί.
Η απειλή προς τις πολιτικές ελευθερίες έχει πολλά επίπεδα.
Πρώτον, απλά και μόνο με το «κακό προηγούμενο» της παραχώρησης αστυνομικών εξουσιών σε υπουργεία, ISP, σάιτ, εταιρείες, που μπορεί να αξιοποιηθούν αύριο-μεθαύριο για πολιτικούς λόγους.
Δεύτερον, ως «παράπλευρη απώλεια» της προς ψήφιση νομοθεσίας. Ο SOPA στοχοποιεί και τους proxy-servers που «κρύβουν» την πηγή προέλευσης ενός σάιτ. Αυτό το εργαλείο, που χρησιμοποιείται από τους «πειρατές», είναι πολύτιμο και για ακτιβιστές σε αντιδημοκρατικά καθεστώτα.
Το τρίτο είναι η αυθαιρεσία που περιβάλλει τη νομοθεσία. Όπως εξηγούν ειδικοί, το (συνηθισμένο) ανέβασμα στο youtube προσωπικών βίντεο που συχνά επενδύονται με γνωστά «προστατευμένα» τραγούδια, μπορεί –με βάση τη λογική του νόμου– να οδηγήσει σε κλείσιμο το youtube και το facebook. Στο έπακρό του ο SOPA είναι ικανός να διαλύσει το ίντερνετ μέσα από διαρκείς καταγγελίες. Πρόκειται προφανώς για ακραία περίπτωση. Αλλά είναι ενδεικτική των δυνατοτήτων που προσφέρει για να λογοκριθεί όλο το ίντερνετ, να κλείσουν σάιτ, να φιμωθεί ο δημόσιος διάλογος.
Ο αγώνας για το ίντερνετ
Οι SOPA και PIPA είναι η κορυφαία επίθεση που έχει αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα η ελευθερία στο ίντερνετ. Είναι μια επίθεση που έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό (Wikileaks, δίκες ενάντια σε σάιτ «διαμοιρασμού αρχείων», σκλήρυνση της νομοθεσίας) και είναι σίγουρο ότι θα ενταθεί. Τόσο οι οικονομικοί όσο και οι πολιτικοί λόγοι, που αναφέραμε, πιέζουν τις άρχουσες τάξεις να «φυλακίσουν» το «τέρας» που δημιουργήθηκε, να βάλουν τέλος στο «πάρτι».
Όμως υπάρχει αντίσταση. Στο ίδιο το ίντερνετ. Η «απεργία» στις 18 Γενάρη, όταν δεκάδες σάιτ –κορυφαία και μικρά– σίγησαν για να ευθαισθητοποιήσουν τους χρήστες, ήταν ένα δείγμα. Η πολιτικοποιημένη ομάδα «χακτιβιστών» Anonymous στις 28 Δεκέμβρη του 2011 προειδοποίησε τη Sony με επίθεση και λίγες μέρες μετά η εταιρεία απέσυρε την υποστήριξή της στο SOPA. Η ίδια ομάδα προχώρησε σε εντυπωσιακά αντίποινα για το πρόσφατο κλείσιμο του megaupload (από τα δημοφιλέστερα σάιτ διαμοιρασμού αρχείων), με επιθέσεις την επόμενη μέρα σε δεκάδες σάιτ κυβερνητικών υπηρεσιών και σάιτ της βιομηχανίας του θεάματος.
Πέρα από τους συμβολικούς «χακτιβισμούς», η ιντερνετική κοινότητα στις ΗΠΑ κινητοποιείται αποφασιστικά. Η GoDaddy.com, ο μεγαλύτερος ληξίαρχος ονομάτων δικτυακών τόπων, δήλωσε καταρχήν υπέρμαχος του SOPA. Μετά όμως τη μαζική αποχώρηση ονομάτων (ως και 70.000) σε άλλους ληξίαρχους, η εταιρεία υποχρεώθηκε να αλλάξει θέση και να τοποθετηθεί κατά του SOPA.
Ήδη οι προβλεπόμενες εφαρμογές του SOPA έχουν αρχίσει να παρακάμπτονται πριν καν ψηφιστεί. Χρειάστηκε ελάχιστος χρόνος για να εφευρεθεί ένα Plugin (πρόσθετη λειτουργία) στον Firefox που υπερπηδά το «μπλοκάρισμα» στο όνομα του ριγμένου σάιτ.
Προφανώς η υπεράσπιση του ίντερνετ δεν πρόκειται να αφεθεί στα χέρια των «ειδικών». Σήμερα στις ΗΠΑ κινητοποιούνται χιλιάδες είτε ζητώντας από τους βουλευτές να καταψηφίσουν τα σχετικά νομοσχέδια, είτε με διαδηλώσεις στους δρόμους. Αυτή η πίεση με όρους «πραγματικής ζωής» έχει κάνει πολλούς βουλευτές να αλλάξουν θέση, τη συζήτηση να αναβάλλεται διαρκώς και τον Ομπάμα να αφήσει να εννοηθεί πως δεν υποστηρίζει τη νομοθεσία.
[[{"type":"media","view_mode":"file_styles_medium","fid":"192","attributes":{"class":"media-image","id":"4","typeof":"foaf:Image"}}]]
Μια πιο σκληρή επίθεση στο ίντερνετ, ειδικά στις πολιτικές ελευθερίες που μας παρέχει, μπορεί να χρειαστεί να απαντηθεί στους δρόμους. Όπως λέει και το αιγυπτιακό σύνθημα: «Αν η κυβέρνησή σας ρίξει το ίντερνετ, ρίξτε την κυβέρνησή σας!»
Στρατηγικά το θέμα του ίντερνετ δεν είναι αποσπασμένο από την πάλη για την αλλαγή του κόσμου. Αντίθετα, οι δυνατότητες που προσφέρει και η λυσσασμένη προσπάθεια μιας χούφτας εταιρειών να τις περιορίσουν, αντί να τις αναπτύξουν ολόπλευρα, είναι ίσως το πιο εμφατικό παράδειγμα της παλιάς καλής «εξέγερσης των παραγωγικών δυνάμεων ενάντια στις παραγωγικές σχέσεις», σε μια γερασμένη κοινωνία...
