Γαλλία 1936: Το Λαϊκό Μέτωπο

Η, τότε, κυβέρνηση της Αριστεράς

Ο καταποντισμός των κομμάτων του Μνημονίου (ΠΑΣΟΚ-ΝΔ-ΛΑΟΣ) στις εκλογές της 6ης Μάη και η άνοδος της Αριστεράς, με μεγάλο νικητή τον ΣΥΡΙΖΑ, πυροδότησαν μια λυσσασμένη επίθεση εναντίον της πρότασης για κυβέρνηση της Αριστεράς.
Η πιθανότητα μιας τέτοιας εξέλιξης έχει σπείρει τον πανικό στην άρχουσα τάξη και τα κόμματά της. Οικονομικό, πολιτικό και μιντιακό κατεστημένο σε Ελλάδα και Ευρώπη δίνουν τα «ρέστα» τους, χωρίς να κρατούν ούτε τα προσχήματα.

Ταυτόχρονα, οι εκλογές στη Γαλλία, η άνοδος της Αριστεράς, η ήττα του Σαρκοζί και τα ζητήματα που τέθηκαν (φορολόγηση πλούσιων κ.λπ.), «θύμισαν» σε πολλούς  τον Ιούνη του 1936 στη Γαλλία, την εκλογική νίκη, τότε, του Λαϊκού Μετώπου, αλλά κυρίως το τεράστιο κίνημα, τις απεργίες, τις καταλήψεις και τις κατακτήσεις των εργαζομένων, που έμειναν ιστορικές.

Η εμπειρία του Λαϊκού Μετώπου και του κινήματος στη Γαλλία, αλλά και η κατάληξή τους, έχει πολλά να μας πει για τις διαμάχες και τις προοπτικές του σήμερα.

Η δημιουργία του Λαϊκού Μετώπου
Στις 6 Φεβρουαρίου του 1934, η ακροδεξιά στη Γαλλία οργάνωσε μια μεγάλη συγκέντρωση, για να καταγγείλει τα σκάνδαλα των πολιτικών. Οι φασίστες προσπάθησαν να επιτεθούν στο κοινοβούλιο. Αμέσως, εργατικό κίνημα και Αριστερά αντέδρασαν. Η άνοδος στην εξουσία του Χίτλερ στη Γερμανία είχε ήδη προειδοποιήσει για τον κίνδυνο. Μια τεράστια γενική απεργία ήταν η απάντηση στις 12 Φεβρουαρίου. Ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι διαδήλωσαν μόνο στο Παρίσι.

Το Σοσιαλιστικό και το Κομουνιστικό Κόμμα είχαν καλέσει χωριστές διαδηλώσεις στο Παρίσι. Ήταν η εποχή που τα ΚΚ αποκαλούσαν τα σοσιαλιστικά κόμματα «σοσιαλφασιστικά». Τακτική καταστροφική για τη Γερμανία που, το 1933, άφησε την κυβέρνηση και την εξουσία στα χέρια του Χίτλερ.

Όμως στη Γαλλία η βάση των δυο κομμάτων δεν υπάκουσε στα χωριστικά καλέσματα. Οι δυο πορείες ενώθηκαν με συνθήματα για την Ενότητα. Τον Ιούνη τα δυο κόμματα της Αριστεράς αποφάσισαν να συνεργαστούν ενάντια στη φασιστική απειλή. Αυτή η προοπτική ενωμένης δράσης έδωσε ελπίδες και αυτοπεποίθηση στους εργαζόμενους/ες για αντεπίθεση του εργατικού κινήματος, μετά από χρόνια υποχωρήσεων. Η διετία 1934-35 σημαδεύτηκε από ένα ογκούμενο κύμα αγώνων και απεργιών.

Την ίδια εποχή, το Κομουνιστικό Κόμμα Γαλλίας (ΚΚΓ) έκανε μια θεαματική στροφή προς την υιοθέτηση των «Λαϊκών Μετώπων» (με την παραίνεση της σταλινικής, ήδη, 3ης Διεθνούς).

Από το 1935 διακήρυττε ότι ο μοναδικός «ρεαλιστικός» στόχος για το κίνημα ήταν η υπεράσπιση της κοινοβουλευτικής αστικής δημοκρατίας από το φασισμό. Για το σκοπό αυτό, στη συμμαχία των αριστερών κομμάτων το ΚΚΓ κάλεσε και τους Ριζοσπάστες (κόμμα των «δημοκρατικών» αστών).

Η συμμαχία έγινε πραγματικότητα, ονομάστηκε Λαϊκό Μέτωπο και στις 14 Ιούλη, επέτειο της άλωσης της Βαστίλης, έγινε η πρώτη κοινή συγκέντρωση στο Παρίσι, με 500.000 κόσμο. Επικεφαλής τέθηκαν οι ηγέτες των τριών κομμάτων: ο Τορέζ (ΚΚΓ), ο Μπλουμ (ΣΚ) και ο Νταλαντιέ (Ριζοσπάστες).

Στο δεύτερο γύρο των βουλευτικών εκλογών στις 3 Μάη του 1936, σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης παρόμοιας με αυτή που ζούμε σήμερα και μετά από σκληρούς αγώνες μιας διετίας (όπως και σήμερα), το «Λαϊκό Μέτωπο» σάρωσε  σε ψήφους. Εξέλεξε 376 βουλευτές και ο Λεόν Μπλουμ σχημάτισε κυβέρνηση.

Εργατικός σεισμός
Ένα νέο απεργιακό κύμα υποδέχθηκε την άνοδο και τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου. Παρότι πήρε τις εκλογές με ένα μετριοπαθές πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων, οι εργάτες το θεωρούσαν κυβέρνησή «τους» και ξεκίνησαν τις διεκδικήσεις τους, πριν ακόμα ορκιστεί η νέα κυβέρνηση (4 Ιούνη). Από το Μάη ήδη είχαν αρχίσει διαδηλώσεις, απεργίες και καταλήψεις.

Σύμφωνα με τις στατιστικές, μόνο τον Ιούνη του 1936 ξέσπασαν 12.142 απεργίες με 1.830.938 απεργούς. Το σημαντικότερο –και πρωτοφανές– ήταν το κύμα των καταλήψεων εργοστασίων. Μέσα στον Ιούνη καταλήφθηκαν 8.941 εργοστάσια. Δηλαδή, τα 2/3 των απεργιών κατέληγαν σε κατάληψη.

Όπως περιγράφει ο Τρότσκι: «Οι απεργίες απλώθηκαν σε όλους τους κλάδους, από το τεράστιο εργοστάσιο της Ρενό στη Μπιγιανκούρ με τους 32.000 εργάτες μέχρι τα μικρά εργαστήρια… από τα συνδικαλισμένα σε σχετικά υψηλό ποσοστό ανθρακωρυχεία και λιμάνια μέχρι τους πλήρως ασυνδικάλιστους υπαλλήλους των μεγάλων εμπορικών καταστημάτων».

Όταν ο Μπλουμ ανέλαβε τα καθήκοντά του, από κοινού με τις ηγεσίες των αριστερών κομμάτων της συμμαχίας έκαναν εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση και υποσχέσεις ότι «η κυβέρνηση θα εξετάσει τα ζητήματα». Όμως οι εκκλήσεις δεν είχαν ανταπόκριση στη βάση.

Στις 7 Ιούνη ο Μπλουμ κάλεσε τους εκπροσώπους των συνδικάτων και των εργοδοτών στην πρωθυπουργικό γραφείο (Οτέλ Ματινιόν) για διαπραγματεύσεις. Οι εργοδότες, κατατρομαγμένοι από τον απεργιακό σεισμό και τις καταλήψεις, συμφώνησαν στα αιτήματα των συνδικάτων.

Για πρώτη φορά στην ιστορία κατοχυρώθηκαν οι συλλογικές συμβάσεις, η εβδομάδα 40 ωρών εργασίας (από 48) χωρίς μείωση μισθού και οι πληρωμένες άδειες διακοπών. Ταυτόχρονα πήραν αυξήσεις μέχρι 15% στους μισθούς. Και… συνέχισαν τις απεργίες και τις καταλήψεις!

Οι «Συμφωνίες της Ματινιόν», όπως έμεναν στην ιστορία, ήταν βέβαια κατάκτηση των εργαζόμενων που έβλεπαν πια τη δυνατότητα της δικής τους αυτοοργάνωσης για να αλλάξουν τη ζωή τους και όχι της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου, που ήθελε με κάθε θυσία να σταματήσει αυτή την έκρηξη των «από κάτω». Οι εργάτες έβλεπαν την προοπτική της κατάληψης της εξουσίας, αλλά το κοινοβουλευτικό κόμμα τους όχι. Εκείνο ήθελε την κυβέρνηση, αλλά όχι την εξουσία. Τα έχασε και τα δύο, γιατί οι αστοί δεν είναι ηλίθιοι. Αν δεν φτάσεις μέχρι τέλους (όπως στη Ρωσία του 1917), τα παίρνουν όλα πίσω. Πολλές φορές και με ποταμούς αίματος.

Η ήττα
Αυτό το πρωτοφανές κίνημα σταμάτησε. Η κυβέρνησή «του» το πρόδωσε. Το ΚΚΓ, με το μεγάλο κύρος που είχε στην εργατική τάξη, έπαιξε τον αποφασιστικό ρόλο στο να ξεδοντιάσει το κίνημα. Ο γραμματέας του ΚΚΓ, Μορίς Τορέζ, στις 11 Ιούνη –μέσα στη γενικευμένη εξέγερση που περιγράψαμε– σε μια ομιλία του δήλωνε: «Αυτή τη στιγμή δεν μπαίνει θέμα για την εργατική τάξη και το κόμμα να διεκδικήσει την εξουσία… πρέπει να γνωρίζουμε πώς να κλείνουμε μια απεργία, όταν τα αιτήματά της έχουν ικανοποιηθεί. Όμως, ακόμα περισσότερο πρέπει να γνωρίζουμε πώς να δεχόμαστε ένα συμβιβασμό, έστω και αν δεν έχουν ικανοποιηθεί όλα τα αιτήματα».

Αυτές οι υποχωρήσεις δεν είχαν τέλος. Οι κατακτήσεις του Ιούνη ήταν αγκάθι για την άρχουσα τάξη, που πέρασε στην αντεπίθεση με τον μπαμπούλα του επερχόμενου πολέμου και του φασισμού. Το 40ωρο άρχισε να υπονομεύεται για τις ανάγκες των πολεμικών εξοπλισμών της πατρίδας-Γαλλίας. Εκβιαστικά διλήμματα έμπαιναν σε όποιους εργάτες αντιστέκονταν: να μην παίζουν το παιχνίδι της αντίδρασης, να μην υπονομεύουν την κυβέρνησή τους κ.ά…

Έτσι επικράτησαν σύγχυση και απογοήτευση στον κόσμο που πάλευε δύο χρόνια.

Η πρώτη κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου κατέρρευσε τον Ιούνη του 1937. Αυτές που την διαδέχτηκαν πήγαν ακόμα πιο δεξιά –κι όμως είχαν τη στήριξη και των Σοσιαλιστών και των Κομουνιστών. Το Νοέμβρη του 1938, μετά από μια αποτυχημένη Γενική Απεργία, γράφτηκε ο επίλογος.

Συμπεράσματα…
Η πολιτική του Λαϊκού Μετώπου και του ΚΚΓ ήταν μια πολιτική ταξικής συνεργασίας. Είχαν μαζί τους τα εκατομμύρια των εργαζομένων και δεν διεκδίκησαν την εξουσία. Δεν εμπιστεύτηκαν αυτό τον κόσμο και ακολούθησαν την πολιτική του Στάλιν, που ήθελε καλές σχέσεις με τη Γαλλία και την Αγγλία ενόψει των συμμαχιών για τον πόλεμο. Ο περιορισμός όμως στο να πάρεις την κυβέρνηση και όχι την εξουσία (για να μην τρομάξεις τους αστούς συμμάχους), σε όλες τις περιπτώσεις αποδείχθηκε καταστροφικός για τους «από κάτω». Η Γαλλία, η Ισπανία, η Ελλάδα εκείνης της περιόδου και αργότερα η Χιλή έχουν πολλά να μας διδάξουν σήμερα που τα ίδια ζητήματα ξανασυζητιόνται.