Tamarod (Εξέγερση)!

Ο ι διαδηλώσεις εκατομμυρίων ανθρώπων σε κάθε πόλη και χωριό σε όλη την Αίγυπτο ξεπέρασαν σε μέγεθος τις λαϊκές κινητοποιήσεις που ανέτρεψαν τον Μουμπάρακ το Φλεβάρη του 2011. Ήταν το αποκορύφωμα της καμπάνιας Tamarod (Εξέγερση), που επί δύο μήνες συγκέντρωνε υπογραφές που απαιτούσαν την παραίτηση του Μόρσι και έχτιζε με αυτό τον τρόπο την κοινωνική και οργανωτική βάση της κινητοποίησης.

Ο στόχος των 15 εκατομμυρίων υπογραφών (όσες ψήφους κέρδισε ο Μόρσι στις προεδρικές εκλογές) ξεπεράστηκε κατά πολύ, καθώς οι διοργανωτές ανακοίνωσαν 22 εκατομμύρια υπογραφές ενάντια στον Αιγύπτιο πρόεδρο. Μετά τον πολιτικό σεισμό της 30ής Ιούνη, οι οργανωτές του κινήματος απειλούν τον Μόρσι πως, αν δεν παραιτηθεί, θα αντιμετωπίσει μια μαζική εκστρατεία πολιτικής ανυπακοής.

Τέσσερις υπουργοί έχουν παραιτηθεί, ο Μόρσι εγκατέλειψε την αρχική του αλαζονεία («όσες υπογραφές και να μαζέψετε, είμαι εκλεγμένος πρόεδρος»), Αμερικάνοι αξιωματούχοι δηλώνουν πως «η ηγεσία της Αδελφότητας μας μεταφέρει ότι ελέγχει την κατάσταση, αλλά δεν ακούγεται καθόλου σαν να το πιστεύει». Εκτός από την κυβέρνηση Μόρσι, και ο Λευκός Οίκος βρίσκεται σε πυρετώδεις διαβουλεύσεις.

Τα γεγονότα προκάλεσαν την αντίδραση του στρατού. Οι Ένοπλες Δυνάμεις έδωσαν 48ωρη προθεσμία «σε όλες τις μεριές, να ικανοποιήσουν τα αιτήματα του λαού», προειδοποιώντας ότι αλλιώς θα πάρουν πρωτοβουλία για έναν «Νέο Οδικό Χάρτη». Απέναντι στην ανικανότητα της Αδελφότητας να διαχειριστεί την κατάσταση, ο στρατός παρεμβαίνει με στόχο να αποκαταστήσει την «ομαλότητα», με βασικό στόχο να αποτρέψει την εκστρατεία πολιτικής ανυπακοής που μπορεί να συνταράξει συθέμελα όλο το σύστημα και όχι μόνο τον Μόρσι.

Αρκετοί διαδηλωτές θεώρησαν πως ο στρατός «είναι με το μέρος μας», αν και οι πιο έμπειροι ακτιβιστές καταγγέλλουν την παρέμβαση των στρατηγών στην πολιτική. Το Κίνημα της 6ης Απρίλη, οι Επαναστάτες Σοσιαλιστές, το Αιγυπτιακό Λαϊκό Ρεύμα και το Κόμμα Ισχυρή Αίγυπτος έβγαλαν ανακοίνωση με την οποία αρνούνται και τη διακυβέρνηση των Αδελφών Μουσουλμάνων και την εξουσία του στρατού.

Η πολιτική μάχη στο εσωτερικό του κινήματος έχει σημασία, καθώς τα στελέχη του αντιπολιτευόμενου Μετώπου Εθνικής Σωτηρίας, είτε φιλελεύθεροι αστοί είτε «φελούλ» (πρώην καθεστωτικοί), έσπευσαν να χαιρετίσουν την πρωτοβουλία του στρατού. Όλα τα σενάρια είναι πλέον ανοιχτά στην Αίγυπτο.

------------------------------------------------------------------------------

Το επόμενο κύμα της Αιγυπτιακής επανάστασης

Με όρους αριθμού διαδηλωτών, αυτό δεν το έχουμε ξαναδεί ποτέ. Δεν ήταν απλά τα τεράστια πλήθη στις μεγάλες πόλεις. Αυτή τη φορά εξαπλώθηκε στις επαρχιακές πόλεις, σε πολλές για πρώτη φορά. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην Άνω Αίγυπτο στο Νότο –πολλές από αυτές τις περιοχές δεν συμμετείχαν στην επανάσταση του 2011 και τις κινητοποιήσεις που ακολούθησαν. Σήμερα όλες οι περιοχές είναι στους δρόμους, με συγκλονιστική συμμετοχή.

Μιλάμε για εκατομμύρια ανθρώπους. Και δεν θα πάνε σπίτια τους. Θα μείνουν στους δρόμους, μέχρι να παραιτηθεί ο Μόρσι.

Υπάρχει μια ιστορία από τη διαδήλωση όπου η πραγματικότητα γίνεται σχεδόν ποίηση. Μια έγκυος γυναίκα και ο σύζυγός της πάνε στην Ταχρίρ, αυτή γεννάει τα ξημερώματα της 30ής Ιούνη σε μια αυτοσχέδια κλινική και αποφασίζουν να πουν το μωρό Ταμαρόντ, δηλαδή Εξέγερση. Δεν ξέρω πώς θα το μεγαλώσουν με αυτό το όνομα φυσικά –ίσως να είναι δύσκολο για το παιδί.

Αυτή τη στιγμή το κράτος και η άρχουσα τάξη είναι πολύ βαθιά διασπασμένα. Είχαμε διαδηλώσεις ένστολων αστυνομικών με τα όπλα τους, να φωνάζουν «Κάτω ο Μόρσι, κάτω η Μουσουλμανική Αδελφότητα». Είναι σκηνές χωρίς προηγούμενο –πολύ, μα πάρα πολύ παράξενες.

Ένα μήνυμα από φίλο μου έλεγε πως μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες παροχής ίντερνετ διαθέτει ελεύθερη ασύρματη πρόσβαση σε όλους γύρω από το προεδρικό μέγαρο. Έγραψε πως οι καπιταλιστές μας βοηθούν ενάντια στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, για να μας πηδήξουν στη συνέχεια –αλλά θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη βοήθειά τους, για να τους πηδήξουμε εμείς στη συνέχεια.

Ξενυχτούσα χθες και διάβαζα τα πρωινά σχόλια των ανθρώπων στο ίντερνετ, πριν κατέβουν στις διαδηλώσεις. Και υπήρχε αυτό το υπέροχο αίσθημα χαράς –άνθρωποι να γράφουν πράγματα όπως «Καλημέρα επανάσταση». Και την ίδια ώρα είχες ανθρώπους να ξεκινάνε τα σχόλιά τους με τη φράση «Αν δε γυρίσω πίσω…». Ήταν δύο πράγματα ταυτόχρονα. Χαρά, αλλά και επίγνωση ότι πάνε να συμμετέχουν σε κάτι από το οποίο ίσως δεν γυρίσουν ποτέ πίσω.

Ένα σχόλιο στο Facebook έλεγε: «Σήμερα, για τις επόμενες 24 ώρες, εκτίθεται για τελευταία φορά σε δημόσια θέα το πτώμα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, απεβίωσε στα 85 της χρόνια. Η κηδεία θα γίνει αύριο». Υπήρχε αυτή η αίσθηση πλάκας –και αυτό αποτελεί στοιχείο της Αιγυπτιακής Επανάστασης σε όλη της τη διαδρομή. Υπήρχε πάντα χιούμορ –άλλοτε πικρό, άλλοτε κοφτερό, μερικές φορές απλά ξεκαρδιστικό.

Στη Μαχάλα, μια σημαντική βιομηχανική πόλη στη Βόρεια Αίγυπτο, οι εργάτες βγαίνουν από τα εργοστάσια και κατευθύνονται προς τις συγκεντρώσεις. Το 2011 δεν είδαμε πολλά τέτοια περιστατικά. Είχαμε πολλές απεργίες την τελευταία εβδομάδα της επανάστασης, οι οποίες και ανέτρεψαν τελικά το συσχετισμό δύναμης, υπήρχαν περίπου 200 απεργίες εκείνη την εβδομάδα. Αλλά αυτή τη φορά έχουμε πορείες να ξεκινάνε από τα εργοστάσια και να κατευθύνονται στις πλατείες και τα δημαρχεία για να τα καταλάβουν.

Στη Μαχάλα, ένας συνδικαλιστής μίλησε στην Ahram Online και είπε πως κανένα μέλος της Μουσουλμανικής Αδελφότητας δεν τολμά να εμφανιστεί δημόσια στη Μαχάλα. Είπε επίσης ότι μέχρι το απόγευμα θα υπήρχαν ένα εκατομμύριο εργάτες στο δρόμο.

Αυτό που κάνει τη διαφορά στις τελευταίες διαδηλώσεις είναι η συσσωρευμένη εμπειρία των δύο τελευταίων χρόνων. Το επαναστατικό πνεύμα που ξύπνησε το 2011 δεν πέθανε, παρά τους φόνους, παρά τα βασανιστήρια, παρά την εξουσία του στρατού και την εξουσία των ισλαμιστών.

Βασικά, το ολιγαρχικό αστυνομικό κράτος του Μουμπάρακ έμεινε άθικτο. Οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι ήθελαν να το κληρονομήσουν και όχι να το διαλύσουν. Οπότε ο κόσμος αναρωτιέται: Γιατί κάναμε την επανάσταση; Γιατί πέθαναν τόσοι άνθρωποι; Γιατί, ενώ βγήκαμε στους δρόμους για να διαλύσουμε το αστυνομικό κράτος, αυτό παραμένει;
Με έναν τρόπο, η εμπειρία συσσωρευόταν όλον αυτό τον καιρό. Αυτό συμβαίνει πάντα υπόγεια –δεν μπορείς να το δεις.  
Αποκρυσταλλώθηκε στο κίνημα Tamarod – στην Εξέγερση. Ξεκίνησε από 30.000 νέους ανθρώπους. Ανασυγκρότησε τη νεανική συμμαχία που ξεκίνησε την επανάσταση, αλλά σε πολύ μεγαλύτερη κλίμακα –είχες νεολαίους από τους Επαναστάτες Σοσιαλιστές, από το Αιγυπτιακό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, από τη Σοσιαλιστική Λαϊκή Συμμαχία, από το Συνταγματικό Κόμμα του Ελ Μπαραντέι. Και φυσικά οι νεολαίοι του Κινήματος 6ης Απρίλη και άλλων ομάδων.
Αυτοί οι νέοι κατόρθωσαν να συνεργαστούν και να συμφωνήσουν στην ιδιοφυή ιδέα να απευθυνθούν στο λαό με ένα κείμενο υπογραφών κατά του Μόρσι. Ξεπέρασαν αυτό που έτεινε να γίνει μια φόρμουλα που επαναλαμβάνεις διαρκώς, ελπίζοντας κάποια στιγμή να έχει τα ίδια αποτελέσματα με το 2011 –δηλαδή το γενικό κάλεσμα για μια «διαδήλωση του ενός εκατομμυρίου». Καλείς και ξανακαλείς και μερικές φορές μαζεύονται μερικές χιλιάδες και άλλες φορές μαζεύονται μερικές εκατοντάδες χιλιάδες.

Ξεπέρασαν αυτό το μοντέλο και κατάφεραν κάτι νέο εξαιτίας της άθλιας διακυβέρνησης της Μουσουλμανικής Αδελφότητας και της απληστίας της για εξουσία. Η Αδελφότητα έχασε την κοινωνική της βάση.

Η επανάσταση του 2011 ανέδειξε έναν πολύ σαφή διχασμό του αιγυπτιακού λαού. Ήταν μια επανάσταση αποκλειστικά των πόλεων και η ύπαιθρος απείχε από αυτή. Η επαρχεία παρέμεινε ένα είδος εφεδρικού στρατού της αντεπανάστασης, είτε αξιοποιούνταν από το στρατό, είτε από τη Μουσουλμανική Αδελφότητα, είτε από τα κατάλοιπα του παλιού καθεστώτος. Δεσμοί πατρωνίας και θρησκείας, η μισαλλοδοξία, ο θρησκευτικός σεχταρισμός και το αντιχριστιανικό αίσθημα –όλα αυτά αξιοποιούνταν σε αυτό το στόχο.

Αλλά αυτό άλλαξε εξαιτίας της κρίσης που βαθαίνει και την επιμονή των Αδελφών Μουσουλμάνων να φορτώσουν στους φτωχούς τα βάρη της κρίσης. Έγραψα κάποτε ότι πίστευα πως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι, στα 30 χρόνια εξουσίας Μουμπάρακ, περισσότερο κρατούσαν σημειώσεις και λιγότερο τον αντιπολιτεύονταν. Αυτό που βλέπουμε σήμερα είναι η ίδια ακριβώς αντίληψη, οι ίδιες πρακτικές και η ίδια περιφρόνηση για το λαό.

Οπότε οι γνώμες άρχισαν να αλλάζουν. Όταν η νεολαία άρχισε να ταξιδεύει στα χωριά, αυτή ήταν ίσως η πρώτη φορά που έγινε μια πραγματική προσπάθεια να φτάσει η επανάσταση στις αγροτικές περιοχές και στην Άνω Αίγυπτο. Γυρνούσαν τους δρόμους με αυτή την καμπάνια υπογραφών, μιλούσαν στον κόσμο και αυτό δημιούργησε ένα είδος κινητοποίησης και οργάνωσης που δεν θα είχε επιτευχθεί αλλιώς, με άλλο ένα κάλεσμα «να κατέβουμε στις πλατείες».
Υπήρξε μεγάλη προσδοκία για τις διαδηλώσεις της 30ής Ιούνη τις περασμένες έξι εβδομάδες. Αλλά πάντα σε εκπλήσσει. Ξέραμε ότι θα είναι μεγάλες, αλλά ποτέ δεν φαντάστηκα ότι θα είναι τόσο μεγάλες.