Η τραγωδία στη Λαμπεντούζα είναι ο κανόνας, όχι η εξαίρεση: Η Ευρώπη φρούριο δολοφονεί

Η ιστορία των 500 μεταναστών από τη Σομαλία και την Αιθιοπία, ο τρόπος που πνίγηκαν, τα όσα έγιναν πριν από την τραγωδία και τα όσα έγιναν μετά δεν είναι εξαίρεση. Είναι ο καθημερινός κανόνας για χιλιάδες και χιλιάδες από τους «κολασμένους της Γης». Γι’ αυτό και έχει αξία να δούμε όλα όσα έγιναν.

«Πώς θα αποκρουστούν οι εισβολείς»
Οι περίπου 500 μετανάστες, ανάμεσά τους τουλάχιστον 40 παιδιά ηλικίας 11-17 ετών χωρίς συνοδεία γονιού, πλήρωσαν χιλιάδες δολάρια ο καθένας, διέσχισαν την έρημο Σαχάρα για να φτάσουν στη Λιβύη, παρέμειναν έγκλειστοι στην Τρίπολη για 2 μήνες κι έπειτα φορτώθηκαν σε ένα σαπιοκάραβο με στόχο να καταφέρουν να φτάσουν έως τις ιταλικές ακτές. Η απελπισία που σπρώχνει έναν άνθρωπο, ή ένα 12χρονο παιδί, να μπει σε αυτήν τη βασανιστική οδύσσεια δε μπορεί να μετρηθεί καν από όσους εύκολα κραυγάζουν «γιατί δεν κάθονται στις χώρες τους;» ή ζητούν «να γυρίσουν από εκεί όπου ήρθαν». Αυτή η απελπισία δεν θα «καταπολεμηθεί» με κατασταλτικά και αποτρεπτικά μέτρα που –λένε οι θιασώτες του κρατικού ρατσισμού– θα «στείλoυν μήνυμα πως δεν είναι ευπρόσδεκτοι». Η Ιταλία, σε συνεννόηση με τη Λιβύη, έχει αναπτύξει ένα από τα πιο δρακόντεια αποτρεπτικά συστήματα στις θάλασσές της, αλλά αυτό δεν σταματάει ανθρώπους που διαφεύγουν τον πόλεμο, το θάνατο, την ημι-σκλαβιά, την πείνα, να ρισκάρουν τεράστιους κινδύνους για να φτάσουν στη «Γη της Επαγγελίας». Η Ιταλίδα βουλευτής Μπολντρίνι, παραδέχτηκε μετά την τραγωδία πως είναι αδιανόητο να πιστεύει κανείς ότι μπορεί να σταματήσει αυτούς τους ανθρώπους με κατασταλτικά μέτρα.

Στρατόπεδα συγκέντρωσης
Αρκετοί στο άκουσμα της είδησης θυμηθήκαμε πως το όνομα Λαμπεντούζα είναι ήδη γνωστό. Το νησί είχε γίνει είδηση ξανά το καλοκαίρι του 2011, όταν ξέσπασε εξέγερση μεταναστών που ήταν κλεισμένοι στο διαβόητο Κέντρο Κράτησης του νησιού, ενάντια στις άθλιες συνθήκες διαβίωσης. Τότε τα κυρίαρχα ρεπορτάζ περνούσαν στα ψιλά «τις άσχημες συνθήκες» και εστίαζαν στις «αναταραχές». Στην Ελλάδα το ζήσαμε πιο πρόσφατα με την εξέγερση στην Αμυγδαλέζα. Σήμερα, οι ίδιοι που «θλίβονται» για τους νεκρούς, κλείνουν στο κολαστήριο της Λαμπεντούζα τους επιζήσαντες. Με αφορμή την τραγωδία, κάποια συνεργεία και κάποιοι βουλευτές έκαναν τον κόπο να πάνε ως το στρατόπεδο συγκέντρωσης, και να μεταφέρουν αυτό που περιγράφηκε ως «ντροπιαστικές συνθήκες, ανάξιες μιας πολιτισμένης κοινωνίας».  

Οι εξεγέρσεις σε αυτά τα στρατόπεδα είναι ο μόνος τρόπος των έγκλειστων να «ακουστούν», όταν επικρατεί σιωπή για τις συνθήκες που σήμερα όλοι ξαφνικά «ανακαλύπτουν». Κι όμως αντί να ακουστούν, αντί να εστιάσουν όλοι στις άθλιες συνθήκες κράτησης, δαιμονοποιούνται οι εξεγερμένοι μετανάστες. Τα κολαστήρια αυτά -που πολλαπλασιάζονται δραματικά σε όλη την Ευρώπη- πρέπει να κλείσουν.

Η ποινικοποίηση της μετανάστευσης
Μια σειρά κυβερνήσεις, η ιταλική ανάμεσά τους, έχουν περάσει νομοθεσίες που καθιστούν τη μετανάστευση ποινικό αδίκημα. Και αυτό το παράδειγμα κρατικού ρατσισμού είχε περάσει «στα ψιλά», αν δεν θεωρήθηκε και φυσιολογικό –άλλωστε πρόκειται για «λάθρο»-μετανάστες. Σήμερα, όσοι επιβίωσαν από το ναυάγιο και στοιβάχθηκαν στο Κέντρο της Λαμπεντούζα, αντιμετωπίζουν και δίωξη για «παράνομη μετανάστευση», ενώ επιβάλλεται πρόστιμο χιλιάδων ευρώ στον καθένα! Αυτή είναι η ευαισθησία του ιταλικού κράτους που κήρυξε «εθνικό πένθος» για τους νεκρούς, αλλά κυνηγάει τους ζωντανούς. Η δημοσιότητα που έχει πάρει το ζήτημα, η θλίψη και η οργή στην ιταλική κοινωνία για την τραγωδία είναι πιθανό να λειτουργήσει ως «ασπίδα» για τους επιζήσαντες του ναυαγίου. Θα θεωρηθεί απάνθρωπο αυτοί οι άνθρωποι να κληθούν σήμερα να αντιμετωπίσουν τις Αρχές.

Αλλά είναι μια ευκαιρία να αναρωτηθούμε: Σε τι διαφέρουν οι επιζήσαντες αυτού του ναυαγίου, από όλους εκείνους που πέρασαν ανάλογες περιπέτειες κι αντιμετώπισαν ανάλογους κινδύνους για να αντιμετωπίσουν –φτάνοντας στη «Γη της Επαγγελίας»– διώξεις; Η ποινικοποίηση της μετανάστευσης, η στοχοποίηση ανθρώπων ως «παρανόμων» επειδή επιχειρούν να διαφύγουν από κινδύνους και μετακινούνται στον πλανήτη αναζητώντας μια καλύτερη ζωή, είναι πάντα το ίδιο ανήθικη και απάνθρωπη, και πρέπει να αποτελέσει παρελθόν, αν τα ευρωπαϊκά κράτη θέλουν να συνεχίσουν να λέγονται «πολιτισμένα».

Κρατικός ρατσισμός  
Σιγά-σιγά έρχονται στην επιφάνεια λεπτομέρειες γύρω από τις συνθήκες του ναυαγίου. Και οι καταγγελίες είναι αποκαλυπτικές για τις ευθύνες των κατασταλτικών μηχανισμών του ιταλικού κράτους. Όταν το καράβι άρχισε να μπάζει νερά, κάποιοι επιβαίνοντες έβαλαν φωτιά σε υφάσματα για να τους δουν άλλα πλοία και να βοηθήσουν, δυστυχώς η φωτιά εξαπλώθηκε στο καράβι. Το απελπισμένο σήμα κινδύνου πέρασε «στο βρόντο».

Σύμφωνα με την τοπική εφημερίδα «La Sicilia», δύο σκάφη που ανήκουν στην Οικονομική Φρουρά, η οποία έχει διάφορα καθήκοντα αστυνόμευσης και διάσωσης, παρέμειναν αδρανή στο λιμάνι. Η Ακτοφυλακή, σύμφωνα με καταγγελίες μαρτύρων κινητοποιήθηκε με δραματική καθυστέρηση. Δεν επρόκειτο για αδράνεια ή για δυσλειτουργία: Είναι η φυσιολογική συμπεριφορά των μηχανισμών που η συγκρότησή τους, η εκπαίδευσή τους, οι εντολές τους είναι για να «αποτρέπουν τις μεταναστευτικές ροές». Τις αμφιβολίες για τα ρατσιστικά κίνητρα της αδράνειας διαλύουν ακόμα πιο συγκλονιστικές μαρτυρίες: Ο ψαράς Βίτο Φιορίνο με τους συναδέλφους του ήταν οι πρώτοι που έσωσαν κάποιες δεκάδες ναυαγούς. Δήλωσε πως η Ακτοφυλακή «αρνήθηκε να παραλάβει τους ανθρώπους που είχαμε ήδη σώσει, γιατί είπαν ότι το απαγορεύει το πρωτόκολλο». Καταγγέλλει πως θα είχαν σώσει περισσότερους, αν οι ακτοφύλακες δέχονταν να παραλάβουν τους διασωθέντες, αδειάζοντας έτσι τις βάρκες των ψαράδων. Ο Μαρτσέλο Νίτζα, τουρίστας που ψάρευε εκείνη τη νύχτα, έκανε μια ακόμα σοβαρότερη καταγγελία. Οι Αρχές όχι μόνο αδράνησαν και δεν συνεργάστηκαν, αλλά εμπόδιζαν και τους εθελοντές. Ο ίδιος έσωσε κάποιους και είπε: «Θα μπορούσα να σώσω κι άλλους αν ερχόταν εγκαίρως βοήθεια και αν μας είχαν αφήσει να ξαναπάμε εκεί έξω».

Οι εθελοντές αυτοί ήταν παράνομοι! Η ιταλική νομοθεσία ποινικοποιεί την παροχή βοήθειας σε παράνομους μετανάστες. Οι υπηρεσίες και η κοινωνική βοήθεια «μόνο για Ιταλούς» έχει γίνει νόμος του κράτους. Για τους ψαράδες της Λαμπεντούζα όμως υπάρχει μόνο «ο νόμος της θάλασσας», όπως είπε ο Φιορίνι: «Όταν βρίσκεις κάποιον σε ανάγκη, πρέπει να τον βοηθήσεις άμεσα. Πώς μπορείς να αγνοήσεις κάποιον που χρειάζεται βοήθεια; Το κάνουμε συνέχεια (σ.σ.: τις διασώσεις μεταναστών), είναι αδιανόητο για ένα ψαρά της Λαμπεντούζα να κάνει πως δεν είδε τίποτα». Σήμερα θεωρούνται ήρωες, αλλά στο παρελθόν αρκετοί συνάδελφοί τους έχουν δει τις βάρκες τους να κατάσχονται επειδή βοήθησαν μετανάστες.

Στη θάλασσα της Λαμπεντούζα είδαμε την πιο ακραία συνέπεια της ποινικοποίησης της αλληλεγγύης. Αλλά αυτό δεν μπορεί να κρύψει την άλλη, καθημερινή, «μικρή» βαρβαρότητα που αντιμετωπίζουν άνθρωποι που θεωρείται παράνομο να μπουν σε νοσοκομείο, να βρουν στέγη, να βρουν ένα πιάτο φαΐ. Ευτυχώς, ο «νόμος της θάλασσας» έχει την ίδια ισχύ και στη στεριά, από τους γιατρούς, τους εκπαιδευτικούς, τους απλούς πολίτες που αρνούνται να πειθαρχήσουν στη ρατσιστική νομιμότητα.

Η Ευρώπη φρούριο
Η τραγωδία στη Λαμπεντούζα είναι ο κανόνας. Το ναυάγιο ήταν το πιο φονικό εδώ και πολλά χρόνια, αλλά δεν ήταν το μοναδικό. Δεκάδες χιλιάδες κάνουν τη θαλάσσια διαδρομή από τη Βόρεια Αφρική στη Σικελία και άλλα ιταλικά νησιά. Ο ψαράς Σαλβατόρε Ντ’ Ανκόνα δήλωσε οργισμένος: «Τώρα ανακάλυψαν την κατάσταση; Συμβαίνει εδώ και 20 χρόνια». Οι συνάδελφοί του περιγράφουν πως είναι τόσα πολλά τα ναυάγια στο βυθό γύρω από τη Λαμπεντούζα που, όπου και να ρίξουν τα δίχτυά τους, σκίζονται!

Το έγκλημα είναι συλλογικό και όχι μόνο ιταλικό. Η Ευρώπη φρούριο έχει υψώσει κοινά τείχη. Το τείχος στα σύνορα με το Μαρόκο για το οποίο καμαρώνει η ισπανική κυβέρνηση, το κλείσιμο των ευρωπαϊκών συνόρων με την Τουρκία, ο Φράχτης του Έβρου, είναι αυτά που σπρώχνουν της Γης τους κολασμένους στα σαπιοκάραβα με την ελπίδα να περάσουν το Αιγαίο ή το Λιβυκό Πέλαγος, όπου τους περιμένουν η Ακτοφυλακή και η FRONTEX για να «αναχαιτίσουν» τα σαπιοκάραβα, συχνά οδηγώντας στην ανατροπή και τη βύθισή τους.
Οι νεκροί μετανάστες στον πάτο του Αιγαίου είναι περισσότεροι από τα θύματα του ναυαγίου στη Λαμπεντούζα, αλλά γι’ αυτούς δεν μιλά και δεν συγκινείται κανείς στις -ελληνικές- τηλεοπτικές οθόνες.  

Σήμερα η Ευρώπη φρούριο ανακαλύπτει υποκριτικά τα θύματα της πολιτικής της. Αλλά οι πρώτες δηλώσεις των αρμόδιων αξιωματούχων της ΕΕ δείχνουν πως δεν θα αλλάξουν πολιτική: Να εντοπιστούν και να καταπολεμηθούν «τα εγκληματικά δίκτυα που εκμεταλλεύονται την ανθρώπινη απελπισία» είναι ο πρώτος στόχος, ενώ επισημαίνεται πως θα βοηθήσει το… νέο σύστημα παρακολούθησης των συνόρων που εντοπίζει πολύ πιο εύκολα μικρές βάρκες. Αμφιβάλλουμε (τουλάχιστον) για τον αν αυτό το νέο σύστημα θα βοηθά στη διάσωση, και όχι στην αναχαίτιση, οδηγώντας σε νέα ναυάγια και νέους νεκρούς.

Ακόμα πιο ψηλά τείχη και περισσότερη καταστολή με άλλα λόγια. Είναι η συνέχεια μιας πολιτικής που σωστά περιέγραψε ο κυβερνήτης της Σικελίας ως «και ανίκανη και εγκληματική».

Κανένα αποτρεπτικό μέτρο δεν θα σταματήσει τα θύματα των πολέμων και της φτώχειας από την αναζήτηση καλύτερης ζωής, απλώς θα συνεχίσει να σκορπά το θάνατο σε πολλούς από αυτούς. Τα «εγκληματικά δίκτυα» δεν θα εξαφανιστούν όσο η μετανάστευση είναι παράνομη, και άρα πηγή κέρδους για τα «δίκτυα». Αυτά φάνηκαν με τον πιο καθαρό και ωμό τρόπο στη θάλασσα της Λαμπεντούζα. Η συγκλονιστική φωτογραφία με τα δεκάδες φέρετρα είναι η συνέπεια των πολιτικών που ο Σαμαράς κι ο Δένδιας αποκαλούν «απόκρουση της εισβολής».