Η κρίση στο Ιράκ και το «κουβάρι» της Μέσης Ανατολής

Η ISIS (Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και το Λεβάντε ή Μεγάλη Συρία) μετονομάστηκε σε Ισλαμικό Κράτος και διακήρυξε την ίδρυση του «χαλιφάτου» στις περιοχές που ελέγχει και την ανακήρυξη του ηγέτη της σε «χαλίφη όλων των μουσουλμάνων». Αν η κρίση δεν ήταν σοβαρή, η διακήρυξη του «χαλίφη» θα προκαλούσε γέλια. Τα πρώτα προβλήματα εμφανίστηκαν νωρίς, με σποραδικές συγκρούσεις ανάμεσα στο Ισλαμικό Κράτος και τις σουνιτικές και μπααθικές οργανώσεις που συμμάχησαν μαζί του στην αρχική επίθεση. 
Ωστόσο, ο συμβολισμός της κίνησης έχει τη σημασία του. Το Ισλαμικό Κράτος διεκδικεί ανοιχτά την ηγεσία του «τζιχαντιστικού» χώρου (που θα σημάνει πλούσιες χορηγίες αλλά και νέους μαχητές στις γραμμές του) προσφέροντας «αποτελέσματα». Το γκρέμισμα των συνόρων Ιράκ-Συρίας από τους μαχητές της οργάνωσης αποτελεί ένα τεράστιο συμβολικό μήνυμα. Γι’ αυτό άλλωστε και έγινε με όρους καλογυρισμένου διαφημιστικού σποτ από το Ισλαμικό Κράτος.
Είναι το «τέλος του Σάικς-Πικότ», της μυστικής συμφωνίας των ιμπεριαλιστικών κρατών, όταν οι δύο κρατικοί υπάλληλοι με έναν χάρτη, έναν χάρακα και ένα μολύβι μοίρασαν αυθαίρετα την περιοχή ανάμεσα στον γαλλικό και τον αγγλικό ιμπεριαλισμό. Θα ήταν πράγματι μια σπουδαία μέρα, αν το «γκρέμισμα» δεν γινόταν από μια αντιδραστική δύναμη που θέλει να χτίσει νέα τείχη στη θέση των παλιών.  
Συρία
Μια δεύτερη εξέλιξη αφορά το συριακό μέτωπο, που πλέον οι τύχες του είναι στενά δεμένες με του ιρακινού. Με τα χρηματικά και πολεμικά λάφυρα από την ιρακινή εκστρατεία, το Ισλαμικό Κράτος οργάνωσε την αντεπίθεσή του ενάντια στους αντικαθεστωτικούς αντάρτες, στον συριακό «εμφύλιο μέσα στον εμφύλιο». 
Αυτή η εξέλιξη ωστόσο δείχνει να αλλάζει τη «σχέση» των τζιχαντιστών με το καθεστώς Άσαντ. Μέχρι πρότινος ήταν κοινό μυστικό ότι ο κυβερνητικός στρατός της Συρίας χτυπούσε τον Ελεύθερο Συριακό Στρατό ή τις «απελευθερωμένες» πόλεις και άφηνε την ISIS στην ησυχία της. Το ίδιο άλλωστε έπραττε και η ίδια η ISIS, σε μια άτυπη «ανίερη συμμαχία» που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον στραγγαλισμό των επαναστατικών δυνάμεων. Οι ραγδαίες εξελίξεις, όμως, ίσως οδηγήσουν σε σύγκρουση. Για πρώτη φορά ύστερα από πολλούς μήνες τα βομβαρδιστικά του Άσαντ επέλεξαν να χτυπήσουν και τη Ράκα, την «πρωτεύουσα» των τζιχαντιστών. Επιπλέον, συριακά μαχητικά χτύπησαν θέσεις του Ισλαμικού Κράτους και στο ίδιο το Ιράκ. 
Σίγουρα το συριακό καθεστώς ανησυχεί για την απότομη ενίσχυση των τζιχαντιστών. Ωστόσο, είναι και μια ευκαιρία του Άσαντ να «προσφέρει υπηρεσίες» στις ΗΠΑ, προσδοκώντας να ενισχυθούν οι κύκλοι στη (διχασμένη από καιρό) Ουάσινγκτον που ισχυρίζονται πως η παραμονή του Άσαντ στην εξουσία είναι το «μικρότερο κακό» για την αμερικανική πολιτική. 
Κούρδοι
Η κατάρρευση του κυβερνητικού στρατού στο δυτικό Ιράκ είχε και μια άλλη παράπλευρη εξέλιξη. Οι πεσμεργκά, οι κουρδικές πολιτοφυλακές, έσπευσαν να καλύψουν το κενό, καταλαμβάνοντας το Κιρκούκ. Οι τοπικές αρχές της αυτόνομης κουρδικής περιοχής συζητούν το ενδεχόμενο δημοψηφίσματος για τη δημιουργία ανεξάρτητου κράτους. Σε συνδυασμό με την ντε φάκτο αυτονομία των Κούρδων της Συρίας, όλα τα ενδεχόμενα ανοίγουν και για το Κουρδικό ζήτημα. 
Η παρουσία του Ισλαμικού Κράτους και η αδυναμία του ιρακινού στρατού προκαλεί γενικευμένους κραδασμούς. Η Σαουδική Αραβία συγκεντρώνει το στρατό της στα σύνορα με το Ιράκ. Σε αντίθεση με αναλύσεις που μιλούν για ομοιογενές «σουνιτικό τόξο», η αλήθεια είναι πως για τους τζιχαντιστές αλλά και γενικότερα σουνιτικά ρεύματα του πολιτικού Ισλάμ, ο στρατηγικός στόχος είναι να «απελευθερωθούν» η Μέκκα και η Μεδίνα από τη σαουδαραβική βασιλική οικογένεια. 
Η πιο «άβολη» σύμπλευση συμφερόντων είναι άλλη: η Ρωσία και το Ιράν στηρίζουν ενεργά την κυβέρνηση Μαλίκι, όπως και οι ΗΠΑ. Ρωσικά αεροπλάνα ήδη βρίσκονται στη Βαγδάτη για να χτυπήσουν στόχους του Ισλαμικού Κράτους, ενώ στρατιωτικοί σύμβουλοι και επίλεκτες δυνάμεις έχουν μεταφερθεί από την Τεχεράνη στο Ιράκ για να συνδράμουν την ιρακινή κυβέρνηση. Εκατοντάδες Αμερικανοί σύμβουλοι επίσης έχουν σπεύσει στη Βαγδάτη, πλοία του αμερικανικού στόλου μετακινούνται προς το Ιράκ, ενώ δεν αποκλείεται να δούμε και αμερικανικά μαχητικά να πετούν στο πλευρό των ρωσικών και των συριακών. 
Το Ιράν προφανώς θα στηρίξει με κάθε μέσο το φιλικό καθεστώς της Βαγδάτης. Η ρωσική βοήθεια εντάσσεται στην προσπάθεια του Πούτιν να διευρύνει τον διεθνή ρόλο της Ρωσίας. Σίγουρα η Μόσχα έχει τους δικούς της εσωτερικούς λόγους να φοβάται την ενίσχυση του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Όμως ισχύει και το γεγονός ότι μπροστά στην αμερικανική αμηχανία, η Μόσχα προσπαθεί να δείξει πως αποτελεί μια εναλλακτική «προστάτιδα δύναμη». Είναι χαρακτηριστικό πως σε αμερικανικούς δεξιούς κύκλους η εμφάνιση ρωσικών μαχητικών θεωρείται σχεδόν... επίθεση στις ΗΠΑ, αντί για χείρα βοηθείας σε έναν κοινό στόχο. 
Το Πεντάγωνο έχει προβλήματα. Ο εμφύλιος στη Συρία, η σημερινή κρίση στο Ιράκ, το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα, έχουν μπλέξει τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό σε μια κινούμενη άμμο. Οι ΗΠΑ θερίζουν ό,τι έσπειραν τα χρόνια των «σταυροφοριών» για τη «νέα Μέση Ανατολή» και μάλιστα σε συνθήκες κρίσης και υποχώρησης της ηγεμονίας τους. 
Κρίση ηγεμονίας
Με το «σύνδρομο του Ιράκ» να κάνει δύσκολες νέες στρατιωτικές επεμβάσεις, ο αμερικανικός ιμπεριαλισμός επιχειρεί να διατηρήσει την επιρροή του μέσα από συμμάχους ή και «πληρεξούσιους». Αλλά η εύρεση «πρόθυμων συμμάχων» είχε πάντα να κάνει με την ισχύ του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Σήμερα, ανταγωνιστές και σύμμαχοι έχουν «διαβάσει» το μήνυμα της αμερικανικής υποχώρησης και κινούνται πιο ανεξέλεγκτα, γι’ αυτό οι ΗΠΑ δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να βρουν αξιόπιστους «δικούς τους ανθρώπους» σε πολλές χώρες, ενώ υποχρεώνονται να ισορροπούν συνεχώς ανάμεσα σε Ριάντ και Τεχεράνη. 
Στο ίδιο το Ιράκ, το μέλλον θα κριθεί και από τις πολιτικές πρωτοβουλίες. Ο Μαλίκι έχει αποδυναμωθεί. Το αίτημα για μια κυβέρνηση περισσότερο «εθνική» δεν έρχεται μόνο από τους σουνίτες και τους Κούρδους πολιτικούς, αλλά και από τον Αλ Σιστάνι, τον ισχυρό σιίτη θρησκευτικό ηγέτη στο Ιράκ, ενώ ο Μοκτάντα Αλ Σαντρ μπορεί να στηρίζει την άμυνα της κυβέρνησης, αλλά κατακεραυνώνει τον Μαλίκι. 
Αν δεν προκύψει νέα κυβέρνηση, η συνέχεια των επιχειρήσεων μπορεί να θεωρηθεί –όχι άδικα– «πόλεμος στους σουνίτες» από τμήματα του πληθυσμού και πιθανώς να καταλήξει σε ριζοσπαστικοποίηση και ενίσχυση του Ισλαμικού Κράτους ή σε οριστική διάσπαση του Ιράκ. 
Στο πολιτικό παιχνίδι για το σχηματισμό νέας κυβέρνησης θα ξεδιπλωθούν και οι προσπάθειες των ξένων δυνάμεων για ενίσχυση της επιρροής τους. Σε αυτό το παζάρι ίσως δούμε ακόμα ένα βήμα συνεννόησης ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Τεχεράνη. 
Ωστόσο, ο λαός του Ιράκ θα χρειαστεί να χτίσει τη δική του ενότητα και τη δική του λύση, ενάντια και σε ξένες επεμβάσεις και στις σεχταριστικές δυνάμεις, όπως καλούν σε κοινή τους ανακοίνωση 6 επαναστατικές μαρξιστικές οργανώσεις από Αίγυπτο, Ιράκ, Μαρόκο, Συρία, Τυνησία, Λίβανο.