Ελληνορωσικές σχέσεις: Όρια και ευκαιρίες

Η επίσκεψη Τσίπρα στη Ρωσία, οι επαφές με τη ρωσική πολιτική ηγεσία και οι συμφωνίες που εξαγγέλθηκαν, κύρια σχετικά με τον αγωγό Turkish Stream, είναι μια σημαντική πολιτικοοικονομική επιτυχία. Το ζήτημα είναι αν αυτή η επιτυχία χρησιμοποιηθεί για τις λαϊκές ανάγκες ή αν θα χρησιμοποιηθεί όπως όλες οι ανάλογες επιτυχίες μέχρι σήμερα (από την είσοδο στην ΟΝΕ, έως τους Ολυμπιακούς Αγώνες κ.λπ.) δηλ. για την περαιτέρω αύξηση των καπιταλιστικών κερδών ή –το ίδιο κάνει– για να κλείσει άλλη μια τρύπα στο χωρίς πάτο βαρέλι του χρέους.
Η επίσκεψη του Έλληνα πρωθυπουργού σήμανε προληπτικό συναγερμό στην ΕΕ και κύρια στο Βερολίνο. Ο σοσιαλδημοκράτης Σουλτς ανέλαβε και πάλι να κάνει τη σκληρή βρόμικη δουλειά απειλώντας θεούς και δαίμονες σε περίπτωση που ο Τσίπρας ξέφευγε από το «ευρωπαϊκό πλαίσιο». Από δίπλα και σχεδόν όλα τα μεγάλα γερμανικά ΜΜΕ, «κίτρινα» και μη.
Οι ανησυχίες
Είναι αλήθεια βέβαια ότι το Βερολίνο είχε τέσσερις τουλάχιστον λόγους για να ανησυχεί: Πρώτον, υπήρχε ο κίνδυνος μια μικρή χώρα της ΕΕ (και μάλιστα αυτή που βρίσκεται στην αιχμή του δόρατος της νεοφιλελεύθερης επίθεσης) να αποκτήσει άλλες συμμαχίες, ξεφεύγοντας από την αγχόνη του χρέους και των δανειστών. Δεύτερον, υπήρχε ο κίνδυνος να σπάσει το εμπάργκο που έχει επιβάλει η ΕΕ στη Μόσχα λόγω της ουκρανικής κρίσης. Τρίτον, υπήρχε ο κίνδυνος, εξαιτίας αυτής της ρωγμής, να αναθαρρήσουν κι άλλες χώρες της ΕΕ που βλάπτονται από το εμπάργκο, όπως η Ιταλία, η Ουγγαρία, η Αυστρία, η Πολωνία, η Σλοβακία, η Τσεχία και η Φινλανδία, δηλ. ακόμη και χώρες που συναπαρτίζουν μαζί με τη Γερμανία τον σκληρό πυρήνα του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού. 
Αυτοί ήταν οι πολιτικοί λόγοι ανησυχίας του Βερολίνου. Όμως ο βασικότερος λόγος ήταν κυρίως οικονομικός: Ο πόλεμος στην Ουκρανία φαίνεται ότι έχει καταστρέψει οριστικά τη δυνατότητα της χώρας αυτής να αποτελεί δίοδο διέλευσης των ρωσικών υδρογονανθράκων προς τη Δ. Ευρώπη. Και οι ευκαιρίες για εναλλακτικές λύσεις έχουν ανοίξει. Η Γερμανία φιλοδοξεί να έχει απόλυτο έλεγχο στον αγωγό που θα παρακάμπτει από τον βορρά την Ουκρανία, δηλ. τον Nord Stream, ο οποίος αναμένεται να τεθεί σε πλήρη λειτουργία το 2019. Αν γινόταν έτσι, το Βερολίνο θα είχε για πρώτη φορά στην ιστορία του γερμανικού καπιταλισμού έλεγχο μεγάλου μέρους των ροών καυσίμων στη Δ. Ευρώπη. Γι’ αυτό, σε συνεργασία με τις ΗΠΑ (που ενήργησαν για τα ιδιαίτερα συμφέροντά τους), η ΕΕ χτύπησε άμεσα το πρώτο ανταγωνιστικό σχέδιο που είχε εμφανιστεί, δηλ. τον αγωγό South Stream, που θα παρέκαμπτε από το νότο την Ουκρανία. O Πούτιν το εγκατέλειψε οριστικά τον Δεκέμβριο του 2014, όταν εξήγγειλε τον Turkish Stream. Αυτό το σχέδιο προβλέπει έναν αγωγό που παρακάμπτει από το νότο την Ουκρανία αλλά και τη Βουλγαρία, και με την τεράστια χωρητικότητά του, αμφισβητεί ευθέως τα όνειρα του Βερολίνου για μονοπώληση των ροών καυσίμων.
Το αποτέλεσμα
Μετά το τέλος της επίσκεψης Τσίπρα, ο Σουλτς σήμανε τέλος συναγερμού, λέγοντας ότι οι συμφωνίες δεν ξεφεύγουν από το πλαίσιο της ΕΕ. Δεν ξέρουμε αν ο Έλληνας πρωθυπουργός ξέφυγε από το «ευρωπαϊκό πλαίσιο» –αυτό θα φανεί στο μέλλον. Ο Σουλτς θεώρησε πάντως περισσότερο καθησυχαστικές τις δηλώσεις του ίδιου του Πούτιν, ο οποίος δεν έδειξε διατεθειμένος να διαταράξει τις σχέσεις του με την ΕΕ. Πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει εξάλλου, αφού η ΕΕ αποτελεί τον βασικό πελάτη για το βασικό εξαγωγικό προϊόν της Ρωσίας, τους υδρογονάνθρακες. Στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Έλληνα πρωθυπουργό, ο Ρώσος πρόεδρος εξήγησε ότι οι συμφωνίες Μόσχας-Αθήνας είναι νόμιμες καπιταλιστικές συναλλαγές, φροντίζοντας μάλιστα να τονίσει ότι συμφέρουν και τους δανειστές της Ελλάδας, αφού από τη συνεργασία αυτή θα προκύψουν οικονομικά οφέλη που μπορούν να διοχετευθούν στην αποπληρωμή του χρέους!
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, η ρωσική πλευρά είναι διατεθειμένη να προκαταβάλει 5 δισ. ευρώ έναντι των μελλοντικών ελληνικών εσόδων από τη διέλευση του αγωγού (σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί και αυτός το 2019) ποσό που υπερκαλύπτει το κόστος κατασκευής του αγωγού επί ελληνικού εδάφους (2 δισ. ευρώ), ενώ αναμένονται κι άλλα οικονομικά οφέλη από το εμπόριο του αερίου, καθώς και από τα τέλη διέλευσης του αγωγού. Όπως, όμως, δήλωσε ο –φιλορώσος ακροδεξιός– πρωθυπουργός της Ουγγαρίας. Β. Ούρμπαν, η ρωσική πλευρά θα συμμετέχει στην επένδυση αρκεί οι χώρες αυτές (Ελλάδα, ΠΓΔΜ, Σερβία, Ουγγαρία) προηγουμένως να εξασφαλίσουν τη συγκατάθεση της ΕΕ. 
Οι εσωτερικές αντιδράσεις
Τα εδώ φερέφωνα των καπιταλιστών αλλά και του Βερολίνου αποδείχθηκαν εντελώς αμήχανα, καθώς άλλα από αυτά μιλούσαν για επιτυχία Τσίπρα (βλέποντας τις δυνατότητες που ανοίγονται για τον ελληνικό καπιταλισμό) και άλλα για αποτυχία (βλέποντας την αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας των δανειστών και της ΕΕ στη διαμόρφωση της εξωτερικής πολιτικής).
Ωστόσο, το πιο δυσάρεστο γεγονός ήταν ότι τμήματα της Αριστεράς, προκειμένου να κάνουν κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ, τσαλαβούτησαν και πάλι στον βούρκο του εθνικισμού: Η συμφωνία είναι κακή, λένε, επειδή οι ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας θα εξαρτώνται από την Τουρκία αφού από εκεί διέρχεται πρωτίστως ο Tourkish Stream. Δηλ., λένε, ανά πάσα στιγμή, η τουρκική πλευρά θα μπορεί να κόβει την παροχή προς την Ελλάδα εκβιάζοντάς την («η συμμετοχή στον αγωγό “Τουρκικό Ρεύμα” καθιστά την Ελλάδα ενεργειακά δέσμια της Τουρκίας!», έγραψε χαρακτηριστικά ο Γ. Δελαστίκ). Πρόκειται ασφαλώς για ανοησίες: Ο αγωγός αυτός θα στέλνει ρωσικό αέριο στη Δ. Ευρώπη και ο μόνος τρόπος να κερδίζει η Gazprom αλλά και οι τουρκικές επιχειρήσεις που θα συνεργαστούν, είναι να μη σταματάει ποτέ αυτή η ροή (να μην επαναληφθεί δηλ. το ουκρανικό σενάριο). Ασφαλώς ο αγωγός αυτός (όπως και ΤΑΡ που μεταφέρει αζέρικο αέριο) δεν εξασφαλίζει την ειρήνη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Αλλά σε καμία περίπτωση δεν την υπονομεύει. Και το ίδιο ισχύει και για τις σχέσεις Ελλάδας-Δημοκρατίας της Μακεδονίας, αφού, σύμφωνα με την πορεία του αγωγού, η χώρα αυτή θα παραλαμβάνει το αέριο που η Ελλάδα θα έχει παραλάβει από την Τουρκία.
Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ελληνική κυβέρνηση μοιάζει να υιοθετεί όλο και περισσότερο τη ρητορική Σαμαρά για μετατροπή της Ελλάδας σε μεγάλο ενεργειακό κόμβο, για «αναβάθμιση του γεωπολιτικού ρόλου της χώρας στον ενεργειακό χάρτη», για μια Ελλάδα που «αποτελεί πόλο σταθερότητας για την κοινή ευρωπαϊκή ασφάλεια στο κέντρο ενός τριγώνου αποσταθεροποίησης» (βλ. κύριο άρθρο «Αυγής» στις 12/4). Όμως, το παράδειγμα της Ουκρανίας δείχνει με τραγικό τρόπο ότι μια χώρα που αποτελεί στρατηγικό ενεργειακό κόμβο, σε περίπτωση όξυνσης των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, όχι μόνο δεν προσφέρει ευημερία στη μεγάλη μάζα του λαού, αλλά μπορεί και να μετατραπεί σε πολεμική κόλαση. 
Εξ άλλου στην κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Α. Τσίπρα, ο Πούτιν, ως συλλογικός εκπρόσωπος των Ρώσων ολιγαρχών διατύπωσε ανοικτά τις ορέξεις τους: «Θέλω να υπογραμμίσω άλλη μια φορά ότι αν η ελληνική κυβέρνηση θέλει να προωθήσει τις ιδιωτικοποιήσεις των κρατικών εταιρειών, είμαστε έτοιμοι να συμμετάσχουμε σε αυτούς τους διαγωνισμούς και ελπίζουμε ότι, αν υλοποιηθούν, οι ρωσικές εταιρείες δεν θα είναι σε χειρότερη θέση από άλλους συμμετέχοντες σε αυτή τη διαδικασία», είπε. Και συμπλήρωσε ότι το ενδιαφέρον από ρωσικής πλευράς εστιάζεται «στην υλοποίηση έργων στον τομέα των υποδομών: αγωγοί, λιμάνια, αλλά όχι μόνο»!