Στις αρχές Απρίλη, η αποτρόπαια δολοφονία 148 φοιτητών στην Κένυα έστρεψε ξανά τα φώτα της δημοσιότητας στη σομαλική εξτρεμιστική οργάνωση Αλ Σαμπάμπ. Η Αλ Σαμπάμπ είχε ξανααπασχολήσει τα ΜΜΕ με την επίθεση σε μεγάλο εμπορικό κέντρο στο Ναϊρόμπι. Οι επιθέσεις της ενάντια σε αμάχους είναι συχνές, αλλά τα δύο περιστατικά απασχόλησαν τα ΜΜΕ γιατί τα θύματα ήταν είτε χριστιανοί (στο πρόσφατο μακελειό) είτε Ευρωπαίοι τουρίστες (στο Ναϊρόμπι).
Φωτογραφία
Ημερ.Δημοσίευσης
Επειδή ο δημόσιος διάλογος και πάλι περιορίζεται στο «φανατικοί τζιχαντιστές μάς απειλούν» και επειδή το χάος στην περιοχή αποτελεί μια από τις βασικές «πηγές» προσφύγων προς την Ευρώπη, έχει αξία να καταλάβουμε τις ρίζες του ισλαμικού εξτρεμισμού στην περιοχή και να εντοπίσουμε τις ευθύνες για τη σημερινή κόλαση.
Το πλαίσιο
Αξίζει μια αναφορά στις αρχές του 20ού αιώνα, όταν ο Σομαλός εθνικιστής Αμπντουλάχ Χασάν καθοδηγούσε έναν 20ετή αντιαποικιακό πόλεμο. Οι Βρετανοί πρώτα εξόπλισαν πολεμάρχους και φυλάρχους εναντίον του και τελικά το 1920 η RAF οργάνωσε τον πρώτο της βομβαρδισμό στην αφρικανική ήπειρο, συντρίβοντας το κίνημα του Χασάν και τις όποιες ελπίδες για τη γέννηση ενός «φυσιολογικού», ανεξάρτητου σομαλικού κράτους.
Αλλά πιο άμεσο ενδιαφέρον έχει η πρόσφατη ιστορία. Το 1991, κατέρρευσε η δικτατορία του Σιάντ Μπάρε, καθώς με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου (όταν λειτουργούσε ως αντίβαρο στο φιλοσοβιετικό καθεστώς της Ερυθραίας) η αμερικανική κυβέρνηση δεν είχε λόγο να συνεχίσει να τον στηρίζει.
Οι πολέμαρχοι που τον ανέτρεψαν άρχισαν να διαγκωνίζονται και να δημιουργούν «ζώνες επιρροής», και το 1992 οι ΗΠΑ επενέβησαν στρατιωτικά για να εξυψώσουν έναν πολέμαρχο, τον Μοχάμεντ Φαράχ Αϊντίτ, πάνω από τους άλλους. Ο Αϊντίτ στράφηκε ενάντια στην αμερικανική κατοχή και καθοδήγησε την ταπείνωση των αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων στη μάχη του Μογκαντίσου (ιδιαίτερη γνωστή από την ταινία Black Hawk Down).
Στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’90, συνέχισε ο αλληλοσπαραγμός μεταξύ των διάφορων πολεμάρχων. Μέσα σε αυτό το χάος δημιουργήθηκε το κίνημα των Ισλαμικών Δικαστηρίων, που επεδίωκε να αποκαταστήσει μια στοιχειώδη τάξη. Ήταν ένα δίκτυο πολλών τοπικών ισλαμικών ομάδων που εφάρμοζαν μια διοίκηση συνδυάζοντας τις κατά τόπους παραδόσεις και εθιμικά δίκαια των φυλών με διάφορες εκδοχές (αλλού σκληρότερες, αλλού μετριοπαθείς) της σαρία. Η νέα μορφή εξουσίας βρήκε σημαντική αποδοχή και ενοποιήθηκε-συγκροτήθηκε η Ένωση Ισλαμικών Δικαστηρίων, που μπόρεσε να τερματίσει τον εμφύλιο στα εδάφη που έλεγχε και να αποκαταστήσει μια κανονικότητα. Από κάτω προς τα πάνω άρχισε να οικοδομείται ένα «έμβρυο» κράτους, παρά τη στήριξη των ΗΠΑ σε διάφορους πολέμαρχους που συνέχιζαν τη δράση τους με μισθοφόρους που αδιαφορούσαν για τη διάκριση ανάμεσα σε αμάχους και μαχητές.
Αυτή η δεύτερη προσπάθεια των Σομαλών να οικοδομήσουν κράτος επίσης συνετρίβη με ιμπεριαλιστική επέμβαση. Το 2006 οι ΗΠΑ υποστήριξαν την εισβολή του στρατού της Αιθιοπίας στη Σομαλία και εξαπέλυσαν βομβαρδισμούς στη χώρα. Οι πολιτοφυλακές των Ισλαμικών Δικαστηρίων διαλύθηκαν και οι μόνοι που μπόρεσαν να επιβιώσουν για να οργανώσουν μιαν αντίσταση στην κατοχή ήταν οι πλέον σκληροτράχηλοι και εμπειροπόλεμοι (από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν) μαχητές: αυτοί της -τότε- νεοϊδρυθείσας Αλ Σαμπάμπ, που εξέφραζε την πιο ακραία πτέρυγα των Ισλαμικών Δικαστηρίων (που ήταν πλειοψηφικά μετριοπαθή).
Οι επιτυχίες της Αλ Σαμπάμπ οδήγησαν σε στρατιωτική επέμβαση από μια συμμαχία «προθύμων» το 2011. Ήταν μετά τη νέα εισβολή που η Αλ Σαμπάμπ ριζοσπαστικοποιήθηκε ακόμα περισσότερο, δηλώνοντας πίστη στην Αλ Κάιντα το 2012.
Στη συμμαχία των «προθύμων», που κατέχουν τη Σομαλία και συνεχίζουν τον πόλεμο εκεί, είναι και η Κένυα, και από εκεί θα πρέπει να ξεκινήσει κανείς για να εξηγήσει τις συχνές επιθέσεις της Αλ Σαμπάμπ σε κενυατικό έδαφος.
Μαζί με τον πόλεμο στη Σομαλία, υπάρχει κι άλλη μια «δεξαμενή» από την οποία στρατολογεί η οργάνωση: υπάρχει μια τεράστια κοινότητα Σομαλών προσφύγων στην Κένυα. Δεν ζουν απλά εξαθλιωμένοι, αλλά μετά το ξέσπασμα του πολέμου έχουν στοχοποιηθεί συνολικά από τις κενυατικές Αρχές ως «επικίνδυνος πληθυσμός» (αυτοί και η μουσουλμανική μειονότητα). Αντιμετωπίζουν εκβιασμούς, μαζικές απελάσεις, βασανιστήρια, μακρόχρονη κράτηση σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κ.λπ.
Άμαχοι
Μετά τη σφαγή των 148 φοιτητών, 4.000 Σομαλοί μαντρώθηκαν σε ποδοσφαιρικό γήπεδο για να ελεγχθούν ως «υποψήφιοι τρομοκράτες». Επίσης η κενυατική κυβέρνηση εξαπέλυσε νέους βομβαρδισμούς εκδίκησης. Σύμφωνα με Σομαλούς αυτόπτες μάρτυρες που μίλησαν στο BBC, αυτοί οι βομβαρδισμοί δεν χτυπούν τόσους μαχητές όσους ισχυρίζεται το Ναϊρόμπι, αλλά σπέρνουν το θάνατο σε αμάχους. Παρεμπιπτόντως, αντίστοιχες καταγγελίες έχουν γίνει σε ανθρωπιστικές οργανώσεις για τις επιχειρήσεις του νιγηριανού στρατού ενάντια στην Μπόκο Χαράμ, με τον κυβερνητικό στρατό να συναγωνίζεται την τζιχαντιστική οργάνωση σε αγριότητα κατά των αμάχων.
Στην πορεία του πολέμου, η Αλ Σαμπάμπ μετατρέπεται σε όλο και πιο βίαιη οργάνωση και υιοθετεί όλο και πιο βάρβαρες μεθόδους. Αλλά μήπως δεν ισχύει το ίδιο για τους αντιπάλους της; Ο Κενυάτα, πρόεδρος της Κένυας, έχει περισσότερο αίμα Κενυατών στα χέρια του από την Αλ Σαμπάμπ. Το 2007 καθοδήγησε τα τάγματα θανάτου που οργάνωσαν δολοφονικά πογκρόμ τα οποία κόστισαν πολλές εκατοντάδες νεκρούς. Μάλιστα η Κένυα αποχώρησε από το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης τότε για να αποφύγει να δικαστεί.
Αλλά όταν η βία γίνεται από «συμμάχους στον αντιτρομοκρατικό αγώνα», κανείς δεν την καταγγέλλει.
Υ.Γ.: Η αγριότητα του Κενυάτα δεν είναι κάποιο δείγμα «αφρικανικής καθυστέρησης»: την ιδέα των γκούλαγκ και της στοχοποίησης ολόκληρων πληθυσμών την έφεραν στην Κένυα οι «πολιτισμένοι» Βρετανοί αποικιοκράτες τη δεκαετία του ’50, στον βάρβαρο πόλεμό τους ενάντια στην αντιαποικιακή εξέγερση των Μάο-Μάο. Ενώ η ρατσιστική προπαγάνδα της εποχής έκανε το «Μάο-Μάο» συνώνυμο του άγριου, η βαρβαρότητα των βρετανικών εγκλημάτων σε εκείνον τον πόλεμο ήταν τέτοια που απασχόλησε πολλούς συγγραφείς οι οποίοι έχουν καταγράψει αυτήν την άγνωστη ιστορία φρίκης και υποχρέωσε τη βρετανική κυβέρνηση -δεκαετίες μετά- να ζητήσει και επίσημα συγνώμη.