Να μη μείνει κανένα παιδί χωρίς ιθαγένεια

Το νομοσχέδιο για την ιθαγένεια που δημοσιοποιήθηκε πριν από λίγες μέρες είναι αναμφισβήτητα ένα πολύ σημαντικό βήμα στις διεκδικήσεις για ίσα δικαιώματα και ανθρώπινη και αξιοπρεπή ζωή για τους μετανάστες και τα παιδιά τους. Έρχεται δυόμισι χρόνια μετά την ακύρωση του ν. 3838/2010 (νόμος Ραγκούση) από το ΣτΕ για να καλύψει –τουλάχιστον σε έναν βαθμό– ένα μεγάλο κενό, αφού στη διάρκεια αυτών των ετών δεν υπήρχε η δυνατότητα για τους μετανάστες δεύτερης γενιάς να κάνουν αίτηση για να αποκτήσουν ιθαγένεια. 
Ανήλικα
Όσον αφορά τα ανήλικα παιδιά, η θεμελίωση του δικαιώματος για κτήση ιθαγένειας γίνεται όταν το παιδί εγγραφεί στην Α’ δημοτικού. Η διάταξη αυτή έχει προφανώς ως στόχο να αποφύγει το να κριθεί για μια ακόμα φορά αντισυνταγματικό το νομοσχέδιο από το ΣτΕ, που στο νόμο Ραγκούση είχε συνδέσει την ιθαγένεια με τη φοίτηση στα ελληνικά σχολεία. Και αν για τη συγκεκριμένη διάταξη υπάρχει η δικαιολογία του φόβου του ΣτΕ, για τη διάταξη που συνδέει την κτήση ιθαγένειας με τη νόμιμη διαμονή τουλάχιστον του ενός γονέα δεν υπάρχει καμία δικαιολογία. Ο όρος αυτός αφήνει ακάλυπτο έναν μεγάλο αριθμό παιδιών, που γεννήθηκαν στην Ελλάδα και δεν γνωρίζουν καμία άλλη πατρίδα αλλά οι γονείς τους δεν είχαν χαρτιά κατά τη γέννηση και κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής τους. Αν συνυπολογίσουμε σε αυτό και τον αριθμό των ατόμων που είχαν χαρτιά αλλά έχασαν το δικαίωμα ανανέωσης της άδειας διαμονής τους λόγω έλλειψης ενσήμων στα χρόνια της κρίσης, γίνεται αντιληπτό ότι η διάταξη αυτή είναι ένα από τα βασικά προβλήματα του νομοσχεδίου.
Για την πολιτογράφηση ενηλίκων μεταναστών δεύτερης γενιάς δεν έχουν αλλάξει πολλά πράγματα από το νόμο Ραγκούση, εκτός του ότι προστέθηκε ως προαπαιτούμενο η εννιαετής φοίτηση σε ελληνικά σχολεία ή η εξαετής στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Και πάλι αυτό έγινε εξαιτίας της απόφασης του ΣτΕ, που ορίζει ότι από τη στιγμή που η υποχρεωτική φοίτηση είναι εννιαετής, πρέπει να απαιτείται και για την κτήση ιθαγένειας. Αυτή η απόφαση ωστόσο είναι εντελώς αυθαίρετη, γιατί συνδέει δύο θέματα που δεν θα έπρεπε να συνδέονται μεταξύ τους. Η υποχρεωτική φοίτηση μπορεί να είναι εννιάχρονη, αλλά αυτό σημαίνει ότι η πολιτεία έχει την υποχρέωση να διερευνά τις περιπτώσεις σχολικής διαρροής και τα αίτιά τους, και να διασφαλίζει σε όλα τα παιδιά το να συνεχίσουν τη φοίτησή τους, και να μην τη διακόψουν π.χ. για λόγους βιοπορισμού. Η ανεπαρκής φοίτηση, όμως, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποτελέσει αιτία για να αφαιρεθεί από τα παιδιά αυτά το αυτονόητο δικαίωμα της ιθαγένειας.
Πολιτικά δικαιώματα
Στο νομοσχέδιο δεν υπάρχει καθόλου το θέμα των πολιτικών δικαιωμάτων, που ο ν. 3838/2010 έδινε σε ορισμένες κατηγορίες μεταναστών για τις δημοτικές εκλογές. Η διάταξη αυτή κρίθηκε αντισυνταγματική από το ΣτΕ, και στο παρόν νομοσχέδιο δεν υπάρχει διάταξη που να αφορά τα πολιτικά δικαιώματα. Παραμένει λοιπόν το ζήτημα αυτό στις διεκδικήσεις για ίσα δικαιώματα, καθώς είναι αδιανόητο να στερείται κάποιος τη δυνατότητα να αποφασίζει για τα πολιτικά πράγματα του τόπου στον οποίο μένει και τον αφορούν πολύ πιο άμεσα από την πολιτική κατάσταση του τόπου καταγωγής του. Το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι δεν μπορεί να συνδέεται με το «νόμο του αίματος», από τη στιγμή που η πολιτική επηρεάζει τη ζωή όλων όσοι κατοικούν σε μια χώρα, ανεξάρτητα από καταγωγή. 
Τα επιμέρους προβλήματα και ανεπάρκειες δεν αλλάζουν το γεγονός ότι το νομοσχέδιο αυτό αποτελεί ένα πολύ θετικό βήμα, και πως ήταν μία από τις εξαγγελίες του ΣΥΡΙΖΑ που πραγματοποιείται. Ενδεχομένως να είναι πιο πίσω από αυτό που θα έπρεπε να είναι –υπό την πίεση του ΣτΕ και ίσως και το φόβο ότι κάτι πιο προωθημένο δεν θα γινόταν εύκολα αποδεκτό από την κοινή γνώμη– ωστόσο αποτελεί μια σημαντική νίκη. Κρατάμε λοιπόν τη νίκη αυτήν, και συνεχίζουμε τις διεκδικήσεις μας, παλεύοντας ώστε κάποτε το «ίσα δικαιώματα για όλους» να μην είναι μόνο ένα σύνθημα.