Πρόσφυγες και ΕΕ: η απολίτιστη υποδοχή του «πολιτισμένου» κόσμου

Καθώς γράφονταν αυτές οι γραμμές δεν είχε διεξαχθεί ακόμη η Σύνοδος Κορυφής της Τετάρτης 23 Σεπτεμβρίου για το προσφυγικό. Ήταν σαφές ωστόσο ότι εν αναμονή της Συνόδου, οι Ευρωπαίοι ηγέτες πάλευαν να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα και να καταλήξουν σε μια κοινή γραμμή. Όμως οι αντιθέσεις είναι αγεφύρωτες και το πρόβλημα πολύ μεγάλο για να αγνοηθεί ή να αντιμετωπιστεί με ημίμετρα. Απειλεί πια και την ίδια τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διά της αμφισβήτησης του μύθου της «ευρωπαϊκής οικογένειας» και της συνακόλουθης «αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών». Και ενώ οι προσφυγικές ροές συνεχίζονται αμείωτες, η ευρωπαϊκή στάση κυμαίνεται από την πρόθεση αναθεώρησης του «Δουβλίνο ΙΙΙ» έως την αναστολή της συνθήκης Σένγκεν.
Κλειστά σύνορα
Το προηγούμενο διάστημα, κάτω από την πίεση της τεράστιας αλληλεγγύης των λαών της Ευρώπης προς τους πρόσφυγες, κάτω από την επιμονή των ίδιων των προσφύγων που διεκδικούν ανυποχώρητα το δικαίωμα στην ελεύθερη μετακίνηση, αλλά και το δράμα των νεκρών παιδιών, οι χώρες της ΕΕ υποχρεώθηκαν να ανοίξουν τα σύνορά τους και να τους υποδεχτούν. Φαινόταν ότι η συνθήκη του Δουβλίνου αμφισβητείται και ότι βαδίζαμε προς μια πιο ανοιχτή πολιτική. Η κατάσταση σήμερα όμως είναι διαφορετική.
Από τις 13 Σεπτέμβρη η γερμανική κυβέρνηση επέβαλε προσωρινούς περιορισμούς στα σύνορα, για να σταματήσει τη διέλευση τρένων από την Αυστρία, ενώ έκανε ελέγχους στα βαγόνια – κι αυτό αφού η Μέρκελ είχε δηλώσει ότι η Γερμανία θα δεχτεί 800.000 πρόσφυγες και είχε κάνει λόγο για μισό εκατομμύριο κενές θέσεις εργασίας στη χώρα. Και δεν είναι η πρώτη φορά που η συνθήκη Σένγκεν έχει παραβιαστεί. Τους τελευταίους μήνες πολλές χώρες της ΕΕ επιβάλλουν ελέγχους και περιορισμούς στα σύνορά τους. Η ελεύθερη μετακίνηση μεταξύ των χωρών, που υποτίθεται ότι είναι μια από τις πιο σημαντικές πλευρές της ΕΕ, δεν είναι πια ελεύθερη σε μεγάλο βαθμό.
Στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης η κατάσταση στα σύνορα είναι πολύ χειρότερη. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας ήδη κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση «εκτάκτου ανάγκης» και επέτρεψε την αντιμετώπιση των προσφύγων ακόμα και με πλαστικές σφαίρες. Το καθεστώς έκτακτης ανάγκης σημαίνει ότι μπορούν να γίνονται έλεγχοι σε σπίτια ακόμα και χωρίς ένταλμα, αν υπάρχει υποψία ότι «υποθάλπονται» εκεί πρόσφυγες, ενώ οι άνθρωποι που περνούν τα σύνορα «παράνομα» θα δικάζονται κατά προτεραιότητα. Η Ουγγαρία επεκτείνει το φράχτη στα σύνορα με τη Σερβία και προς τα σύνορα με την Κροατία αλλά και προς τα σύνορα με τη Ρουμανία. Στα σύνορα Κροατίας-Σλοβενίας η αστυνομία επιτέθηκε στους πρόσφυγες με δακρυγόνα και σπρέι πιπεριού, ενώ η Σλοβενία ανέστειλε τη λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου από την Κροατία. Κι αυτό, παρά τις δεσμεύσεις από Σλοβένους αξιωματούχους ότι η χώρα θα δεχτεί 10.000 πρόσφυγες.
Αδιέξοδο
Η επικείμενη Σύνοδος Κορυφής φιλοδοξεί να χαράξει μια ενιαία ευρωπαϊκή πολιτική στο προσφυγικό, αλλά από ό,τι φαίνεται αυτό είναι αδύνατο. Στις 17/9 η Γερμανία και η Γαλλία ζήτησαν από την Κομισιόν να σχεδιάσει ένα μόνιμο και δεσμευτικό πλάνο για το «μοίρασμα» των προσφύγων στις 28 χώρες της ΕΕ. Ο Κάμερον αρνήθηκε να συμμετέχει στη διαμόρφωση αυτού του σχεδίου. Έτσι, παρότι το σχέδιο αυτό είναι έτοιμο να παρουσιαστεί στη Σύνοδο της Τετάρτης, η υλοποίησή του είναι απίθανη, καθώς εκτός από τη Βρετανία, η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Σλοβακία και η Τσεχία έχουν ήδη εκφράσει την αντίθεσή τους. 
Το σχέδιο προβλέπει να απορροφηθούν 160.000 πρόσφυγες από 22 χώρες – με συνολικό πληθυσμό 400.000.000. Μιλάμε δηλαδή για ποσοστό 0,04%! Είναι ξεκάθαρο ότι σε καμία περίπτωση δεν δικαιολογούνται οι κραυγές, που ακούγονται από διάφορες πλευρές, ότι «βουλιάζει η Ευρώπη». Αν συγκρίνουμε τα νούμερα αυτά με το 1,4 εκατ. πρόσφυγες που έχει δεχτεί ο Λίβανος των 5 εκατ. κατοίκων είναι σαφές ότι η Ευρώπη δεν σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος. Παρ’ όλ αυτά, θεωρείται πολύ απίθανο οι εμπλεκόμενες χώρες να κάνουν δεκτό ακόμη και αυτό τον δυσανάλογα μικρό καταμερισμό προσφύγων. 
Η συνοχή και η αποτελεσματικότητα της ΕΕ αμφισβητείται για μια ακόμη φορά με αφορμή το προσφυγικό. Η ίδια ΕΕ που επιβάλλει πολιτικές λιτότητας στα αδύναμα μέλη της, με αποτέλεσμα να ισοπεδώνεται ο κοινωνικός ιστός και να πλήττεται σε ακραίο βαθμό ο κόσμος της εργασίας, είναι η ΕΕ που δεν μπορεί να καταλήξει σε μια κοινή γραμμή για το προσφυγικό.
 Με την πρώτη μεγάλη κρίση η κάθε χώρα αναδιπλώθηκε στα σύνορά της και εφαρμόζει εθνική πολιτική – την οποία επηρεάζουν εσωτερικοί παράγοντες. Έτσι, δεν υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για κοινή ευρωπαϊκή πολιτική όσον αφορά το θέμα των προσφύγων, και η συνολική λύση μοιάζει ανέφικτη. Η «ευρωπαϊκή οικογένεια» μάλλον αντιμετωπίζει οικογενειακά προβλήματα.
Για παράδειγμα, η Εύα Κόπατς, η πρωθυπουργός της Πολωνίας, παρότι είναι πιο μετριοπαθής από τον Όρμπαν της Ουγγαρίας, υποτάχθηκε στις ρατσιστικές ακροδεξιές ιδέες -και πλέον κρατάει σκληρή στάση- επειδή επίκεινται εκλογές τις οποίες αναμένεται να χάσει από την ακροδεξιά. Αντί για πόλεμο στο ρατσισμό η «Ευρώπη του διαφωτισμού και των λαών» υποτάσσεται στα πιο μαύρα και αντιδραστικά ένστικτα που χρησιμοποιούν οι ναζί.
Η Μέρκελ ήδη από το 2010 δήλωνε ότι «η πολυπολιτισμικότητα απέτυχε παταγωδώς». Το ότι προς στιγμήν τώρα κρατάει θετική στάση προς τους πρόσφυγες, οφείλεται σε διάφορους παράγοντες,  και κυρίως η ζήτηση για νεανικά και εξειδικευμένα εργατικά χέρια, σε μια κοινωνία που γερνάει ηλικιακά. 
Αλληλεγγύη
Τόσο το αποτέλεσμα της Συνόδου Κορυφής όσο και το πώς θα διαμορφωθεί –ή θα διαμορφώνεται– η πολιτική των κρατών-μελών το επόμενο διάστημα είναι αβέβαιο. Το μόνο σίγουρο είναι ότι προς την κατεύθυνση της επίτευξης λύσης και της αποτελεσματικής αντιμετώπισης του προσφυγικού ζητήματος μπορεί να βοηθήσει η αλληλεγγύη των λαών προς τους πρόσφυγες. Το μέσο που έχουμε εμείς για να επηρεάσουμε τις εξελίξεις είναι να προβάλλουμε όσο το δυνατόν δυναμικότερα τα αιτήματα για το προσφυγικό και για τους μετανάστες. Να κρατάμε το θέμα συνεχώς ψηλά στους αγώνες και τις διεκδικήσεις μας. Να είμαστε δίπλα στους πρόσφυγες και να μην αφήνουμε χώρο στην ακροδεξιά. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις είναι βέβαιο ότι θα επιχειρήσουν να συνεχίσουν τις τακτικές της αποτροπής και της φύλαξης των συνόρων, ότι θα θελήσουν να κάνουν όσο το δυνατόν λιγότερες παραχωρήσεις. Εκτός κι αν αναγκαστούν να πράξουν διαφορετικά. 

Όχι στην Ελλάδα του μίσους, ναι στην Ελλάδα της αλληλεγγύης

Του Μάριου Αυγουστάτου

Πολλές πρωτοβουλίες συνθέτουν το τοπίο της αλληλεγγύης στις νησιωτικές κοινωνίες του Αιγαίου (κι όχι μόνο), με καθημερινές δράσεις. Κάποιες από αυτές κρατάνε εδώ και πολλά χρόνια, κάποιες δραστηριοποιούνται εντονότερα το τελευταίο διάστημα, λόγω των αυξημένων προσφυγικών ροών.
Από τη Μυτιλήνη, την Κω, τη Σάμο, τη Σύμη, την Ικαρία και τη Λέρο μέχρι το Στέκι Μεταναστών και το Κυριακάτικο Σχολείο Μεταναστών στην Αθήνα, το κύμα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες από πάμπολλες συλλογικότητες είναι τουλάχιστο συγκλονιστικό. Κι όλο αυτό αυτοοργανωμένα κι απ' τα κάτω, χωρίς ουσιαστικά καμία κρατική βοήθεια, υλική ή υποστηρικτική, μόνο με την προσφορά του κόσμου. Οι προσφορές αφορούν είδη πρώτης ανάγκης, τρόφιμα, ρούχα, είδη καθαριότητας κ.λπ. μέχρι εθελοντική αλλά και εξαιρετικά επίπονη εργασία. 
Αποσπασματικότητα
Η ελληνική κυβέρνηση από την άλλη, με τη μόνιμη καραμέλα του «λεφτά δεν υπάρχουν», αρκείται σε επικοινωνιακού τύπου μεθοδεύσεις και αποσπασματική αντιμετώπιση. Η ανοιχτή δομή φιλοξενίας του Ελαιώνα π.χ στήθηκε μέσα σε ελάχιστες μέρες, κάτω από την πίεση της Πρωτοβουλίας Αλληλεγγύης στους Πρόσφυγες, κάτι που αποδεικνύει ότι, αν υπάρχει πολιτική βούληση αλλά και στοιχειώδης κινηματική πίεση, τα πάντα μπορούν να γίνουν. Ωστόσο η δομή έχει χωρητικότητα μόλις 700 ατόμων και είναι σταγόνα στον ωκεανό των πραγματικών αναγκών για -προσωρινή και μη- στοιχειωδώς ανθρώπινη στέγαση και σίτιση των προσφύγων.
Λόγω της περιορισμένης χωρητικότητας, πολλοί από τους καταταλαιπωρημένους αυτούς ανθρώπους που δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση στον Ελαιώνα, μετά την «εκκαθάριση» του πεδίου του Άρεως, καταφεύγουν στην Πλατεία Βικτωρίας και σε άλλους δημόσιους χώρους, με πάμπολλα προβλήματα: καταγγελίες «αγανακτισμένων» κατοίκων που καταλήγουν σε προσωρινές διώξεις του κόσμου απ' την πλατεία από τους μπάτσους, αισχροκέρδεια των νοικοκυραίων καταστηματαρχών της περιοχής (π.χ. νερό 500ml να πουλιέται 3-5 ευρώ!) κ.λπ.
 Κι ακόμα δεν έχουμε βιώσει το πλήρες ξεδίπλωμα του ζητήματος στα αστικά κέντρα. Αν παραμείνουν κλειστά τα σύνορα με τις γειτονικές χώρες διαφυγής προς το βορρά, οι πρόσφυγες θα παραμείνουν εγκλωβισμένοι στις πόλεις, στοιβαζόμενοι σε άθλιες συνθήκες σε δημόσιους χώρους. Και σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, θα δημιουργήσει πολλές νέες Βικτώριες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται. 
Βούτυρο στο ψωμί των νεοναζί
Ο Τσίπρας είπε στο ντιμπέιτ πως «παρακαλάει για αύξηση των δυνάμεων της Frontex για να επιτηρούνται τα 16.000 χιλιόμετρα των θαλάσσιων συνόρων μας αποτελεσματικά», ενώ, όταν ο Μεϊμαράκης χρησιμοποίησε εμφατικά το ρατσιστικό όρο «λαθρομετανάστες» απευθυνόμενος στον Τσίπρα, ο ηγέτης ενός υποτίθεται αντιρατσιστικού κόμματος δεν αντέδρασε ποτέ. Είναι αυτή η στάση που ενισχύει τις έτσι κι αλλιώς υπαρκτές ρατσιστικές ιδέες μέσα στα σώματα ασφαλείας και δικαιολογεί εμμέσως πλην σαφώς τη βία αυτών των σωμάτων ενάντια στους πρόσφυγες -είτε μιλάμε για χαστούκια είτε για χρήση δακρυγόνων και κλομπ. 
 Η επιδερμική και αποσπασματική συνολικά αντιμετώπιση ενός τόσο σοβαρού ζητήματος από την ελληνική κυβέρνηση μέχρι τώρα, στρώνει απλόχερα το δρόμο στην ακροδεξιά ατζέντα και στη ρητορική μίσους. Οι τεράστιες ελλείψεις, υλικές και τεχνικές που στο μεγαλύτερο βαθμό «καλύφθηκαν» με ενίσχυση των δυνάμεων καταστολής, η αγανάκτηση των προσφύγων στα νησιά, από τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις ελλείψει προσωπικού και το ότι το εντεταλμένο προσωπικό (λιμενικοί κ.λπ.) έφτασε στα όρια αντοχής του, έδωσε την αφορμή σε διάφορες φασιστικά σάιτ και παραμάγαζα να αρχίσουν να σπέρνουν το κήρυγμα του μίσους προσδοκώντας βέβαια και εκλογικά οφέλη.
Δεν μπορούμε να μένουμε απαθείς στο συνεχιζόμενο έγκλημα σε βάρος ανθρώπων που απλώς θέλουν να ξεφύγουν από τη φρίκη του πολέμου. 
Το επόμενο διάστημα θα αρχίζει να χειμωνιάζει και θα επιδεινώνεται ο καιρός, κάτι που συνεπάγεται ότι οι ροές θα κατευθυνθούν από το Αιγαίο στον Έβρο. Άρα το ξήλωμα του φράχτη του Έβρου και η δημιουργία ασφαλών διόδων για τους πρόσφυγες προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, που είναι ο προορισμός τους, όχι απλά επιτακτικό αίτημα της Αριστεράς και του αντιρατσιστικού κινήματος, αλλά ζήτημα ζωής και θανάτου για χιλιάδες ανθρώπους.
Εδώ και τώρα να προχωρήσει η διάνοιξη ασφαλούς λωρίδας διέλευσης για τους πρόσφυγες προς τις ευρωπαϊκές χώρες, όπως επιτάσσει η Συνθήκη της Γενεύης.

Τι οφείλει να προτείνει η Αριστερά

Τα αιτήματα της Αριστεράς για το προσφυγικό πρέπει να δηλώνονται ξεκάθαρα και να δικδικούνται δυναμικά. Δεν είναι δευτερεύον ζήτημα το προσφυγικό αλλά κεντρικό, και ως τέτοιο πρέπει να αντιμετωπιστεί.
Ανοιχτά σύνορα: Η διέλευση των προσφύγων πρέπει να γίνεται με ασφάλεια και ελεύθερα, ώστε να μπει ένα τέλος στην παράνομη διακίνηση, στους πνιγμούς και τους θανάτους στα σύνορα. Τα κλειστά σύνορα σκοτώνουν νήπια και άλλα γυναικόπαιδα κι όχι μόνον οι κακοί δουλέμποροι.
Τέλος στην τακτική της αποτροπής: Οι πρόσφυγες έρχονται στην ευρώπη κυνηγημένοι από τον πόλεμο, την πείνα κα την εξαθλίωση. Η Frontex, οι φράχτες και οι επαναπροωθήσεις είναι μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης.
Κρατική φροντίδα για όσον καιρό βρίσκονται στη χώρα: Ανοιχτοί ξενώνες φιλοξενίας πρέπει να δημιουργηθούν όπου βρίσκονται οι πρόσφυγες, ώστε να έχουν αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης και να αποφεύγονται φαινόμενα όπως της πλατείας Βικτωρίας. Η αλληλεγγύη του κόσμου δεν αρκεί.
Γρήγορες διαδικασίες καταγραφής: Στελέχωση με επαρκές προσωπικό των υπηρεσιών ασύλου, ώστε να μην αναγκάζονται να μένουν για μεγάλα διαστήματα στάσιμοι και να συνεχίζουν το ταξίδι τους προς όποια χώρα επιθυμούν.
Απορρόφηση και μέριμνα για όσους επιθυμούν να μείνουν: Άσυλο με πλήρη δικαιώματα για όσους πρόσφυγες επιθυμούν να μείνουν στην Ελλάδα, με διεκδίκηση πόρων από την ΕΕ. Η ΕΕ να χρηματοδοτήσει στην Ελλάδα ό,τι παροχές ισχύουν για τους πρόσφυγες και π.χ. στη Γερμανία.
Απομόνωση της ακροδεξιάς: Δεν πρέπει να δοθεί καθόλου χώρος στους φασίστες να εκμεταλλευτούν το προσφυγικό για να προβάλλουν τη ρατσιστική τους προπαγάνδα.
Αλληλεγγύη: Όλα αυτά θα επιτευχθούν μόνο με την οργάνωση της αλληλεγγύης και δυναμικών αγώνων για τα δικαιώματα των προσφύγων.
Ανατροπή του μνημονίου: Τίποτε από όλα αυτά δεν μπορούν να γίνουν χωρίς να σταματήσει η λιτότητα και η καταστροφή του ντόπιου πληθυσμού. Κυβέρνηση που εξολοθρεύει τον πληθυσμό της ίδιας της της χώρας, δεν μπορεί να φροντίσει ξένους πρόσφυγες.