Συνέντευξη με την Ελένη Πορτάλιου
Φωτογραφία
Ημερ.Δημοσίευσης
Πώς συνδέεται το θέμα των κόκκινων δανείων με τους πλειστηριασμούς της πρώτης (κύριας) κατοικίας;
Η προστασία της πρώτης (κύριας) κατοικίας από πλειστηριασμούς αποτελεί ένα μείζον επίδικο στην εποχή της γενικευμένης φτωχοποίησης που απορρέει από τις μνημονιακές πολιτικές. Το ιδιωτικό χρέος των λαϊκών τάξεων είναι η βασιλική οδός για την υφαρπαγή περιουσιακών τους στοιχείων από τις τράπεζες και το Δημόσιο - μεταξύ αυτών βασική θέση κατέχει η πρώτη (κύρια) κατοικία, που αποτελεί στρατηγικό πόρο επιβίωσης και ανασύνταξης ατόμων και οικογενειών. Χάνοντας το σπίτι τους οι άνθρωποι βρίσκονται κυριολεκτικά στο κενό. Οικογένειες διαλύονται, χιλιάδες οδηγούνται στο δρόμο, αλλά και οι προσωρινά φιλοξενούμενοι χάνουν τις ισχνές δυνατότητες εξεύρεσης εργασίας και διεκδίκησης των ελάχιστων προνοιακών επιδομάτων που δικαιούνται. Σε κάθε περίπτωση κανείς δεν μπορεί να ζήσει χωρίς σπίτι. Είναι δε φανερό ότι όσοι δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν το στεγαστικό τους δάνειο, για το οποίο πιθανότατα έχουν ήδη πληρώσει αρκετά, δεν θα μπορούν ούτε να νοικιάσουν σπίτι.
Στο θέμα αποτροπής των πλειστηριασμών έχει ήδη αναπτυχθεί ένα κοινωνικό κίνημα και έχει σημασία να κτίσουμε πάνω σ’ αυτό. Γι’ αυτό από το σύνολο του προβλήματος «Ιδιωτικό χρέος των λαϊκών τάξεων» εστιάζουμε στο θέμα της απαγόρευσης πλειστηριασμού της πρώτης (κύριας) κατοικίας.
Γιατί φτάσαμε στο σημείο σε μια χώρα όπως η Ελλάδα, που δεν αντιμετώπιζε στεγαστικό πρόβλημα, να βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο μαζικής υφαρπαγής κατοικιών;
Οι τιμές κατοικίας αυξήθηκαν θεαματικά κατά τη δεκαετία 1990 και 2000 (μεταξύ 1993-2007 κατά 105,3%), με μεγαλύτερη αύξηση των τιμών στην Αθήνα (30% στο διάστημα 1994-1999, 34% στο διάστημα 1999-2004). Η αύξηση αυτή αποδίδεται σε μακροοικονομικό επίπεδο στην απελευθέρωση της αγοράς κεφαλαίων και του χρηματοπιστωτικού συστήματος (είσοδος στην ΟΝΕ 2001), η οποία τροφοδότησε «τεχνητά» τη ζήτηση για κατασκευή και αγορά κατοικιών και προκάλεσε συνεχή άνοδο των τιμών. Αντίστοιχη ήταν η προσφορά στεγαστικών δανείων που αυξήθηκαν από 11,3 δις ευρώ το 2000 σε 77,7 δις ευρώ το 2008. Από τη 10ετία του 1990 μέχρι σήμερα, ο τραπεζικός δανεισμός (στεγαστικός, καταναλωτικός κ.ά.) αποτέλεσε σταδιακά κοινή πρακτική για όλο και ευρύτερα κοινωνικά στρώματα, συχνά χωρίς να διαθέτουν τις απαραίτητες εγγυήσεις και υποθηκεύοντας περιουσιακά τους στοιχεία. Ένα μέρος των φτωχότερων κοινωνικών κατηγοριών παρέμεινε εκτός δανειοληπτικού συστήματος και ωθήθηκε στην ενοικίαση.
Ποιες είναι οι στρατηγικές βλέψεις του κουαρτέτου των «θεσμών» και της ελληνικής άρχουσας τάξης στο θέμα της πρώτης κατοικίας; Πώς αντιδρά η κυβέρνηση;
Οι φερόμενοι ως δανειστές σε συνεργασία με τους εγχώριους ολιγάρχες έχουν έναν διπλό στόχο: από τη μια την απογύμνωση της εργατικής τάξης και των λαϊκών στρωμάτων από κάθε δικαίωμα και από την άλλη την ανασύνταξη/συγκεντροποίηση του κεφαλαίου και την επανεκκίνηση επενδύσεων μέσω συγκέντρωσης πόρων.
Το συνταγματικά κατοχυρωμένο δικαίωμα στην κατοικία αμφισβητείται ριζικά. Η εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ δίνει κατεύθυνση ενάντια στην επιδότηση των λαϊκών τάξεων για ιδιόκτητη κατοικία και υπέρ επιδότησης ενοικίου σε ορισμένες κατηγορίες. Από την άλλη τα distress funds, οι τράπεζες και τα real estates συγκεντρώνουν με την υφαρπαγή των λαϊκών κατοικιών ένα σημαντικό αριθμό ακινήτων (μεγαλοϊδιοκτήτες ακινήτων), με τα οποία σχεδιάζουν να κινήσουν εκ νέου την παγωμένη αγορά με άνοδο τιμών και σύμφωνα με νέους κανόνες προσφοράς - ζήτησης (π.χ. μεικτά χρηματιστικά προϊόντα όπως αμοιβαία κεφάλαια που περιλαμβάνουν ακίνητα). Τα παραπάνω σχέδια δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ευοδωθούν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα έχουν θυσιαστεί όχι μόνο χιλιάδες λαϊκά νοικοκυριά, που θα μείνουν χωρίς σπίτι, αλλά επίσης χιλιάδες μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, χιλιάδες επαγγελματίες στις πόλεις και αγρότες στην ύπαιθρο. Η κυβέρνηση, δέσμια των συμφωνιών που έχει υπογράψει, χειρίζεται το θέμα επικοινωνιακά, προσπαθώντας να διασώσει ό,τι μπορεί χωρίς όμως να το καταφέρνει. Ήδη έχει αναθεωρήσει τον Κώδικα Δεοντολογίας και έχει ψηφίσει «Νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας», δηλαδή τα προαπαιτούμενα για να χειριστούν οι τράπεζες σύμφωνα με τα συμφέροντά τους τις κατοικίες των πολλών.
Σε ποιες περιπτώσεις κινδυνεύει η πρώτη κατοικία;
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία, περισσότερες από 1,5 εκατομμύριο είναι οι καθυστερούμενες, πάνω από 1 μήνα, οφειλές προς τις τράπεζες από μικρά επιχειρηματικά, στεγαστικά, καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες (300.000 περίπου δανειολήπτες στεγαστικών δανείων, 700.000 περίπου δανειολήπτες καταναλωτικών δανείων, 500.000 οφειλές πιστωτικών καρτών και 100.000 περίπου δανειολήπτες μικρών επιχειρηματικών δανείων). Επίσης έχουν αυξηθεί οι οφειλές στο Δημόσιο (εφορία, ασφαλιστικά ταμεία) και ΔΕΚΟ.
Τα στεγαστικά δάνεια με υποθήκη την πρώτη κατοικία που απολάμβαναν ένα βαθμό προστασίας -η οποία τελεί υπό διαπραγμάτευση μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών- και τα επιχειρηματικά δάνεια με υποθήκη πρώτη κατοικία, που δεν προστατεύονται, κινδυνεύουν άμεσα. Όμως, το σύνολο των λαϊκών τάξεων που για κάποιο λόγο χρωστά κινδυνεύει με απώλεια περιουσιακών στοιχείων. Φυσικά, η πρώτη κατοικία θα αποτελέσει τη μεγαλύτερη απώλεια.
Τι πρέπει να γίνει;
Η προστασία της πρώτης (κύριας) κατοικίας πρέπει να γενικευτεί και να αφορά όλες τις περιπτώσεις, πλην εξαιρέσεων που αφορούν συνειδητή επιλογή μη πληρωμής. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να ληφθούν δραστικά μέτρα με νομοθετική κυβερνητική παρέμβαση ώστε να ρυθμιστούν οι οφειλές πάσης φύσεως προς τράπεζες, Δημόσιο και ΔΕΚΟ, με απαγόρευση σε κάθε περίπτωση πλειστηριασμού της πρώτης (κύριας) κατοικίας. Το καθεστώς απαγόρευσης των πλειστηριασμών περιλαμβάνει δανειολήπτες στεγαστικών δανείων, εμπόρους, ελεύθερους επαγγελματίες, μικροεπιχειρηματίες και αγρότες που έχουν δάνεια ή οφειλές σε τράπεζες, δημόσιο, ΔΕΚΟ, κ.λπ. και δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν το χρέος με τους ισχύοντες όρους αποπληρωμής.
Το γενικό περίγραμμα του προτεινόμενου πλαισίου ρυθμίσεων παρουσιάζεται στα παρακάτω σημεία:
• Διαγραφή μέρους οφειλών και αναπροσαρμογή των δόσεων αποπληρωμής των δανείων ανάλογα με τη δυνατότητα του οφειλέτη.
• Περίοδος χάριτος με πάγωμα οφειλών και εκλογίκευση επιτοκίων.
• Διαγραφή τόκων. Συσχετισμός εμπορικής - αντικειμενικής αξίας με το αρχικό ποσό του δανείου, το υπάρχον υπόλοιπο και το εισόδημα.
• Προτεραιότητα σε εκείνους που είναι χρόνια ασθενείς, ανάπηροι, χρόνια άνεργοι, απολυμένοι ή ανήκουν σε οικογένειες που δεν έχουν ούτε έναν εργαζόμενο, καθώς επίσης και σε οικογένειες με μόνη κατοικία (όχι μόνο κύρια αλλά μοναδική), και να προβλεφθεί ολική διαγραφή για τις περιπτώσεις αντικειμενικής αδυναμίας αποπληρωμής (π.χ. σε ηλικιωμένους πάνω από ορισμένο όριο ηλικίας ή σε χρόνια ανίατους ασθενείς).
• Συμπεριλαμβάνονται στα προγράμματα ρύθμισης και στις απαγορεύσεις πλειστηριασμών τα κόκκινα στεγαστικά δάνεια του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων, όπως και δάνεια άλλων κατηγοριών υπαλλήλων (π.χ. τραπεζικών) που αντιμετωπίζουν σήμερα το φάσμα της ανεργίας.
• Το υπόλοιπο του δανείου που χορηγήθηκε σε ελβετικό φράγκο υπολογίζεται με την ισοτιμία της ημέρας εκταμίευσης του δανείου.