Λένε ότι... «Η Σένγκεν είναι πολύτιμο δημοκρατικό κεκτημένο»

Η προοπτική αυτή προκαλεί ιερή αγανάκτηση στα ΜΜΕ και τους φιλελεύθερους: «Εθνική απομόνωση», «πισωγύρισμα», «θα γίνουμε τριτοκοσμικοί». Το προοδευτικό επίχρισμα αυτής της προπαγάνδας εμφανίζει τη Συνθήκη Σένγκεν ως «δημοκρατικό κεκτημένο της Ευρωπαϊκής  Ένωσης». Η ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων εντός ΕΕ θεωρείται «το πλέον απτό επίτευγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το οποίο γίνεται αντιληπτό από τον Ευρωπαίο πολίτη στην καθημερινότητά του» (Χρήστος Δήμας, βουλευτής της ΝΔ σε άρθρο γνώμης στην «Καθημερινή»).
Ποιο είναι όμως αυτό το φοβερό και τρομερό επίτευγμα για τον απλό πολίτη; Λιγότερη ώρα αναμονής σε σύνορα και αεροδρόμια εντός ΕΕ, αποφυγή της διαδικασίας έκδοσης βίζας και διαβατηρίου. Δηλαδή μια διευκόλυνση, αλλά τίποτα περισσότερο. Προς τι τότε η υστερία μπροστά στο ενδεχόμενο εξόδου; Σίγουρα μια εξήγηση αφορά την προπαγάνδα, για να εξασφαλιστεί η συναίνεση του πληθυσμού σε αντιμεταναστευτικά μέτρα, για να ανατραπεί το κλίμα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες, για να «τσιμεντωθεί» επιπλέον η φιλελεύθερη αφήγηση των «Μένουμε Ευρώπη», μιας και ο ευρωπαϊσμός είναι η σύγχρονη «Μεγάλη Ιδέα» του ελληνικού αστισμού. 
Η αλήθεια είναι ότι για την αστική τάξη η έξοδος από τη Σένγκεν είναι πρόβλημα. Ελεγχόμενο, αλλά πρόβλημα. Στην επιχειρηματολογία πως «δεν είναι τίποτα λίγη ώρα αναμονής στο αεροδρόμιο», εμφανίζεται από τους «παράγοντες της αγοράς» ο αντίλογος πως δεν είναι μόνο η διακίνηση προσώπων τελικά. Είναι και η διακίνηση εμπορευμάτων. Η καθυστέρηση στις εισαγωγές και τις εξαγωγές στα τελωνεία θα δημιουργήσει, λέει, σοβαρά προβλήματα στην οικονομία. Ακόμα κι αν μπούμε στη συζήτηση για την «εθνική οικονομία», θα αρκεστούμε να πούμε ότι εμπόριο, εισαγωγές και εξαγωγές υπήρχαν στον καπιταλισμό και πριν τη Σένγκεν. Ότι η Ελλάδα έχει εμπορικούς δεσμούς π.χ. με την Αίγυπτο. Δεν «κατέρρευσε η αγορά» λόγω τελωνειακών ελέγχων. 
Αλλά στην υπαρκτή, καπιταλιστική, οικονομία, οι «από κάτω» δεν έχουμε καν λόγο να ανησυχούμε για τις δυσκολίες που ενδεχομένως προκύψουν στα χρονοδιαγράμματα των εταιρειών. Το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων δεν άλλαξε προς το καλύτερο από την ταχύρυθμη μεταφορά εμπορευμάτων στα σύνορα.
Αλλά η Σένγκεν δημιούργησε και ένα άλλο «ευρωπαϊκό κεκτημένο», καθόλου δημοκρατικό. Σε αντίθεση με την επιφανειακή αντίληψη που βλέπει τη Σένγκεν να «απελευθερώνει», στην πραγματικότητα συμβάλει στην ενίσχυση των κατασταλτικών μηχανισμών εντός ΕΕ. Τα κράτη-μέλη, «εκχωρώντας» τα μέτρα ασφαλείας στα εσωτερικά τους σύνορα, τα αντικατέστησαν με έναν πανευρωπαϊκό συντονισμό των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας.  Και πάλι ο λόγος στον Χρίστο Δήμα:   
«Ο συντονισμός και η πρακτική συνεργασία των εθνικών αστυνομικών και δικαστικών αρχών ενισχύθηκαν με πολλούς τρόπους… Τα κράτη-μέλη Σένγκεν εξασφαλίζουν πολλαπλά οφέλη από την ανταλλαγή τεχνογνωσίας, υπηρεσιών εξειδικευμένων στελεχών, οικονομιών κλίμακας από την κοινή χρήση συστημάτων ασφαλείας, άμεση εφαρμογή νέων τεχνολογιών, σε έναν τομέα εξειδικευμένης κοινοτικής εμπειρίας ο οποίος χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, και από υψηλού επιπέδου εξειδίκευση».
Αυτό το «κεκτημένο» είναι το πιο πολύτιμο για τις άρχουσες τάξεις και τα κράτη της ευρωπαϊκής ηπείρου. Όπως και οι άλλες πτυχές της «ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης» (οικονομικές, πολιτικές, νομισματικές), έτσι και ο «ενιαίος χώρος» δεν έχουν το στοιχείο της «ένωσης των λαών», αλλά του καλύτερου συντονισμού των «από πάνω» ενάντια στους λαούς τους. 
Τέλος, η Σένγκεν έχει μια εγγενή ρατσιστική διάσταση. Δεν είναι τυχαίο ότι οικοδομήθηκε «χέρι-χέρι» με τη FRONTEX και την Ευρώπη-φρούριο. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πολιτικές «αποτροπής μεταναστών» στα σύνορα (και οι θάνατοι σε αυτά) άρχισαν να αυξάνονται παράλληλα με την εδραίωση του χώρου «ελεύθερης διακίνησης προσώπων». Και αυτή είναι η ρατσιστική της ουσία: ότι για να μπορούν οι «λευκοί» Ευρωπαίοι να μετακινούνται ελεύθερα, προϋπόθεση είναι να αυξηθούν οι προσπάθειες να κρατηθούν απέξω οι «σκουρόχρωμοι» του Νότου και της Ανατολής και να μην επωφεληθούν από την ελεύθερη διακίνηση. 
Αυτή η πραγματικότητα γίνεται σαφής σήμερα, που τίθεται ανοιχτά το δίλημμα: Ή ισχυρή FRONTEX και συντονισμένη αποτροπή των προσφύγων να φτάσουν στα «εδάφη μας», ή κατάργηση της Σένγκεν για να μπορεί ο καθένας μόνος του να κρατήσει μακριά τους «βαρβάρους». Για να μείνεις στην Αγία Ευρωπαϊκή Οικογένεια πρέπει να υψώσεις τείχη στους «τριτοκοσμικούς». 
Αυτό καθιστά την ελεύθερη διακίνηση «προνόμιο». Ενώ, αν το εξετάσουμε από πραγματικά προοδευτική σκοπιά, η ελεύθερη διακίνηση είναι «δικαίωμα». Η διαφορά είναι ουσιώδης: Τα δικαιώματα αφορούν όλους και όχι κάποιους εκλεκτούς. Αν για να υπερασπιστούμε την ελεύθερη διακίνηση «κάποιων», εμποδίζουμε την ελεύθερη διακίνηση των «άλλων», αυτό δεν είναι υπεράσπιση δικαιώματος, αλλά στέρηση δικαιώματος για να διασφαλιστεί ένα προνόμιο. 
Ένα προνόμιο που, όπως γράψαμε και παραπάνω, δεν είναι καν τόσο σπουδαίο. Είναι απλά το «τυράκι» για να πιστέψουμε πως μαζί με τα αφεντικά (που έχουν να κερδίσουν ή να χάσουν από την ύπαρξη ή μη της Σένγκεν) ωφελούμαστε κι εμείς. Κι αν κάτι διδάσκει η ιστορία κι οι παραδόσεις του κινήματος και της Αριστεράς είναι πως «το χτύπημα σε έναν είναι χτύπημα σε όλους» και πως λαός που καταπιέζει άλλους λαούς δεν είναι ποτέ πραγματικά ελεύθερος.