Ο «έντιμος συμβιβασμός» των δανειστών

Οι επικεφαλής του κουαρτέτου των «θεσμών» βρέθηκαν πάλι στην Αθήνα, έπειτα από μεγάλο διάστημα «αποτοξίνωσης» από το ελληνικό ζήτημα. Βρέθηκαν όμως για λίγο. Μια εβδομάδα όλη κι όλη. Για αναγνωριστικές επαφές. Βάσει του (αισιόδοξου) σεναρίου που έχει αποδεχθεί η κυβέρνηση, το χρονοδιάγραμμα της αξιολόγησης επιμηκύνεται σε περίπου 2 μήνες: Μετά την πρώτη αναγνωριστική εβδομάδα, οι επικεφαλής του κουαρτέτου διακόπτουν για μια εβδομάδα, στη διάρκεια της οποίας θα συνεδριάσει το Eurogroup (11/2) και θα αποφασίσει επί της «εξεταστέας ύλης». 
Επιστρέφουν στην Αθήνα (από 15/2) για δυο εβδομάδες διαβούλευσης (κυρίως επί ασφαλιστικού, κόκκινων δανείων, ταμείου ιδιωτικοποιήσεων, δημοσιονομικών μέτρων 2016-2018- Μεσοπρόθεσμο). Αν έχει υπάρξει σύγκλιση, πρέπει να ακολουθήσει νομοθέτηση μέχρι τις 7 Μαρτίου, οπότε συνεδριάζει ξανά το Eurogroup. Κι επειδή μεσολαβεί καθολικό Πάσχα, σε περίπτωση εμπλοκής το χρονοδιάγραμμα της αξιολόγησης μπορεί να παραταθεί μέχρι 22/4, οπότε είναι προγραμματισμένο το επόμενο Eurogroup. 
Γιατί οι δανειστές φαίνονται διατεθειμένοι να «ξεχειλώσουν» τόσο τη διαπραγμάτευση; Ένας λόγος είναι ότι δεν έχουν να χάσουν τίποτα. Ένας δεύτερος είναι ότι έτσι εξωθούν την κυβέρνηση σε μεγαλύτερες υποχωρήσεις - το έχουν ξανακάνει με τις προηγούμενες, το κάνουν και μ’ αυτήν. Κι ένας τρίτος είναι ότι πρέπει να κάνουν παράλληλα μια διαπραγμάτευση εντός της διαπραγμάτευσης, μεταξύ τους. Γιατί, ουσιαστικά, ένα διακύβευμα της αξιολόγησης, και μάλιστα διατυπωμένο επίσημα, είναι αν και υπό ποιο καθεστώς θα μείνει το ΔΝΤ στο τρίτο μνημόνιο. 
Οι διαφορές ΔΝΤ και ευρωπαϊκής τρόικας
Οι διαφορές είναι καταγεγραμμένες από χρόνια, χιλιοειπωμένες και τους μήνες από την υπογραφή του τρίτου μνημονίου. Σε αδρές γραμμές, το ΔΝΤ θα ήθελε πρώτα ρύθμιση του χρέους, μαζί με γερή περικοπή στη συνταξιοδοτική δαπάνη από φέτος ως επιπλέον εγγύηση βιωσιμότητας του χρέους, κι ύστερα αξιολόγηση, μαζί με τη δική του απόφαση συμμετοχής στη χρηματοδότηση του τρίτου μνημονίου. Οι Ευρωπαίοι δανειστές θέλουν τα ίδια πράγματα, αλλά με αντίστροφη σειρά. 
Οι διαφορές προτεραιοτήτων αντανακλώνται στη διαφορετική υποδοχή των προτάσεων της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ. Οι Ευρωπαίοι είναι διατεθειμένοι να αποδεχθούν εν μέρει τις αισιόδοξες κυβερνητικές εκτιμήσεις για το πλεόνασμα του 2015 ή για το δημοσιονομικό αποτέλεσμα των περικοπών που προωθεί, προκειμένου να εξασφαλίσουν μείζονες υποχωρήσεις στο προσφυγικό και στη διαχείριση των συνόρων. Χρησιμοποιούν και πάλι την Ελλάδα σαν «υγειονομική ζώνη». Αυτή τη φορά όχι απέναντι στην κρίση χρέους, αλλά στην προσφυγική, που έχει την ίδια, ίσως και πιο διαλυτική επίδραση. 
Το ΔΝΤ, πάλι, θέλει σκληρότερες παρεμβάσεις, για τους ίδιους λόγους που θέλει και αναδιάρθρωση χρέους. Πρώτα, θέλει να πετάξει τη ρετσινιά της παταγώδους αποτυχίας των ελληνικών μνημονίων, που τσαλακώνουν το προφίλ του ως εγγυητή της διεθνούς τοκογλυφίας. Η υποψηφιότητα Λαγκάρντ για δεύτερη θητεία επιτείνει την ανάγκη αυτή. Έπειτα, ακριβώς ως εγγυητής των πιστωτών των κρατών, το ΔΝΤ θέλει να αποκλείσει έναν νέο κύκλο κρατικών χρεοκοπιών, τροφοδοτημένο από την αντιστροφή της νομισματικής πολιτικής της κεντρικής αμερικανικής ομοσπονδιακής τράπεζας FED (τερματισμός του κύκλου μείωσης και έναρξη του κύκλου αύξησης των αμερικανικών επιτοκίων), την αμήχανη αντίδραση της ΕΚΤ και άλλων κεντρικών τραπεζών, την κινεζική αναταραχή, την πτώση του πετρελαίου και γενικά τις ενδείξεις ότι ο παγκόσμιος καπιταλισμός μπαίνει σε νέα φάση επιβράδυνσης. 
Οι αιτίες των διαφορών
Επί της ουσίας δεν υπάρχει αντίθεση. Υπάρχει διαφορά οπτικής. Η ευρωπαϊκή ελίτ βλέπει τα πράγματα από τα προπύργια των Βρυξελλών και της Φρανκφούρτης. Το ΔΝΤ έχει μια πιο πανοραμική θέα του καπιταλιστικού σύμπαντος, κυρίως με αμερικανικά «κιάλια». Οι δυο πλευρές δεν πρόκειται να έρθουν σε στρατηγική ρήξη για την Ελλάδα. Και διαμορφώνουν τους όρους για τον δικό τους «έντιμο συμβιβασμό»: στις 29/2 το ΔΝΤ ανακοίνωσε το νέο θεσμικό πλαίσιο για συμμετοχή του σε κρατικές διασώσεις μεγάλης κλίμακας. Ισχύει από φέτος και φωτογραφίζει κραυγαλέα την Ελλάδα (η άκρως ενδιαφέρουσα ανακοίνωση του ΔΝΤ στο: http://www.imf.org). 
Το νέο πλαίσιο προβλέπει, πρώτον, άρση του καθεστώτος «συστημικής εξαίρεσης», βάσει του οποίου το 2010 δάνεισε την Ελλάδα παρά το μη βιώσιμο χρέος της, ώστε να προστατευτεί η Ευρωζώνη. Δεύτερον, εισάγει δυο νέους όρους χρηματοδότησης χωρών με «χρέος βιώσιμο, αλλά χωρίς μεγάλη πιθανότητα αποπληρωμής»: α) την «αναδιαμόρφωση» (reprofiling) του χρέους, με παρατάσεις λήξεων, αντί της απαιτούμενης μέχρι σήμερα «αναδιάρθρωσης» (κούρεμα), β) τις αυξημένες εγγυήσεις (π.χ., ταμείο ιδιωτικοποιήσεων - εγγυοδοσίας χρέους). 
Το νέο πλαίσιο για «αναδιαμόρφωση» του χρέους βγάζει τους Ευρωπαίους δανειστές από τη δύσκολη θέση να μιλούν για «αναδιάρθρωση». Και «κουμπώνει» θαυμάσια με όσα λένε περί επιμηκύνσεων. Ιδιαίτερα με την ιδέα Ντάισελμπλουμ στο Νταβός περί «αμοιβαίων υποσχέσεων» δανειστών και κυβέρνησης να ανταλλάξουν «μελλοντική ελάφρυνση με δημοσιονομικά μέτρα» τις χρονιές που υπάρχουν κορυφώσεις χρέους. 
Ο εκκολαπτόμενος «έντιμος συμβιβασμός» των δανειστών, βεβαίως, εγγυάται το καθεστώς αποικίας χρέους και παρατείνει το μνημόνιο πολύ πέραν της τριετίας. Όλα, βεβαίως, τελούν υπό την αίρεση των πιθανών εκπλήξεων της πρώτης αξιολόγησης. Στην οποία ο κοινωνικός παράγοντας δεν έχει προσθέσει ακόμη όλη τη δυναμική του….