Το «φαινόμενο Σάντερς»

Ο ι εκλογές για την ανάδειξη των υποψήφιων για την προεδρία των ΗΠΑ μέχρι πρότινος φαίνονταν ένας περίπατος που θα κατέληγε σε μονομαχία ανάμεσα στον Τζεμπ Μπους (Ρεπουμπλικάνοι) και τη Χίλαρι Κλίντον (Δημοκρατικοί). Έτσι, οι δύο πρώτες αναμετρήσεις σε Αϊόβα (1/2/16) και Νιου Χαμσάιρ (8/2/16) ήταν μια έκπληξη. Μια οδυνηρή έκπληξη, για τα δυο λεγόμενα φαβορί, που δείχνει ότι η κοινωνική και πολιτική κρίση στις ΗΠΑ κρατάει καλά.
Η πολιτική αστάθεια καταγράφηκε πιο έντονα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, με την καταβαράθρωση του Μπους, που στις δύο πρώτες αναμετρήσεις έμεινε πίσω, παρακολουθώντας να κονταροχτυπιούνται δυο τέρατα της ακροδεξιάς. Από τη μία ο δισεκατομμυριούχος Τραμπ που έχει μένος με τους μουσουλμάνους, θέλει να απελάσει έντεκα εκατομμύρια μετανάστες, έχει ανοιχτά σεξιστικό λόγο και ισχυρίζεται ανερυθρίαστα πως από το να πληρώνει τους προέδρους των ΗΠΑ είναι καλύτερα «να κάνει ο ίδιος τη δουλειά». Από την άλλη ο Τεντ Κρουζ, ο εκλεκτός του ακροδεξιού κινήματος Tea Party, που είναι θρησκόληπτος, θεωρεί την έκτρωση έγκλημα, είναι υπέρ της θανατικής ποινής, ονομάζει την κλιματική αλλαγή μύθο και ζητάει νέους πολέμους ανά τον κόσμο (Ιράν, Ρωσία, Συρία κλπ.). Και οι δύο διεκδικητές αγγίζουν το γελοίο και το τρομακτικό ταυτόχρονα.
Το βαθύ κατεστημένο των κομμάτων αδυνατούσε να ελέγξει τις διαδικασίες και να επιβάλει τους αγαπημένους του υποψήφιους.
Δημοκρατικό Κόμμα
Στο κόμμα των Δημοκρατικών, όμως, ήταν που έγινε η μεγαλύτερη και πιο ευχάριστη έκπληξη.
Η Χίλαρι, το σίγουρο φαβορί που είχε κερδίσει τη στήριξη από ολόκληρο το μηχανισμό του Δημοκρατικού Κόμματος, τα ΜΜΕ που το στηρίζουν, τους μεγάλους χρηματοδότες του κόμματος και που έχει γέφυρες με τη Γουόλ Στριτ και με την κρατική γραφειοκρατία, βρίσκεται τώρα να έχει σοβαρό αντίπαλο τον Μπέρνι Σάντερς, το απόλυτο αουτσάιντερ, έναν «Δον Κιχώτη» γερουσιαστή από το Βερμόντ.
 Ο Σάντερς  αποκαλεί τον εαυτό του «δημοκρατικό σοσιαλιστή» και μιλάει για μια «πολιτική επανάσταση» του 99% των πολιτών των ΗΠΑ ενάντια στο 1% του μεγάλου κεφαλαίου. Οι εσωκομματικές εκλογές ξεκίνησαν στην Αϊόβα με μια ανέλπιστη ισοπαλία μεταξύ Κλίντον και Σάντερς και συνεχίστηκαν στο Νιου Χαμσάιρ, όπου ο Σάντερς (αν και αναμενόταν να επικρατήσει) τελικά «σάρωσε» με 21% πάνω από τη Χίλαρι.
Η Κλίντον περιμένει την 1η Μάρτη, όταν θα ψηφίσουν ταυτόχρονα μια σειρά πολιτείες του Νότου, εκτιμώντας ότι εκεί θα πάρει τη ρεβάνς.
Ωστόσο, ο Σάντερς έχει ήδη αναδειχθεί σε φαινόμενο για την Αμερική. Σχεδόν μισό εκατομμύριο άνθρωποι έχουν πάρει με ενθουσιασμό μέρος στις εκδηλώσεις και τις ομιλίες του. Στην πλειοψηφία τους νέοι και μέσα σ’ αυτούς οι περισσότεροι φοιτητές. Τα ποιοτικά στοιχεία των exit polls δείχνουν ότι ο Σάντερς κέρδισε το 80% των ψηφοφόρων κάτω των 30 ετών, καθώς και το 72% των κομματικά ανένταχτων ψηφοφόρων (διαλύοντας το μύθο ότι οι «ανεξάρτητοι» που διεκδικούν τα δύο κόμματα είναι υποχρεωτικά «κεντρώοι μετριοπαθείς»).
Επίσης, κέρδισε την πλειοψηφία των γυναικών όλων των ηλικιών, ένα κοινό που θεωρούσε αυτοδίκαια «δικό της» η Χίλαρι, πλασάροντας σαν «προοδευτικό» και «φεμινιστικό» το να βγει γυναίκα πρόεδρος των ΗΠΑ. Για τις φτωχές γυναίκες φάνηκε πως ήταν πιο καθαρό ότι δεν έχουν κάτι παραπάνω να περιμένουν από μια γυναίκα πρόεδρο των καπιταλιστών. Ίσως η σκληρή εμπειρία των μαύρων, μετά από μια 8ετία μαύρου προέδρου, να έπαιξε το ρόλο της… 
Ο Σάντερς υπόσχεται καθιέρωση ελάχιστης αμοιβής 15 δολάρια την ώρα, δημόσια δωρεάν πανεπιστήμια και κολέγια, φραγμούς στο μέγεθος των τραπεζών, έλεγχο στη Γουόλ Στριτ, μείωση του πληθυσμού των φυλακών, δράση ενάντια στην κλιματική αλλαγή, κρατική δημόσια δωρεάν υγεία για όλους/ες. 
Επίσης φαίνεται να ξεπερνάει τον αμερικάνικο φραγμό της χρηματοδότησης των υποψηφίων, στηριζόμενος όχι στις εταιρείες που παραδοσιακά «αγοράζουν» υποψήφιους, αλλά στις εισφορές των απλών υποστηρικτών του, που δίνουν 20 δολάρια ο καθένας. Ήδη, έχει εξασφαλίσει 2,4 εκατομμύρια σχεδόν αποκλειστικά από τα φτωχά και μεσαία στρώματα. Επιπλέον έχει προκαλέσει μια τεράστια ενεργοποίηση εθελοντών για την καμπάνια του. 
Το «φαινόμενο Σάντερς», βέβαια, δεν είναι προϊόν παρθενογένεσης. Την τελευταία δεκαετία, και ιδιαίτερα μετά την κρίση του 2007, είχαν φανεί σημάδια βαθιών αλλαγών να εξελίσσονται στις ΗΠΑ.
Η οικονομική κρίση του 2007 έχει χτυπήσει τους μισθούς των εργαζόμενων και έχει καταχρεώσει τα νοικοκυριά. Όσο κι αν οι επίσημες στατιστικές δείχνουν «ανάκαμψη», αυτό δεν το βιώνουν οι «από κάτω». Το μέσο ετήσιο εισόδημα για κάθε νοικοκυριό το 2014 ήταν 4.000 δολάρια λιγότερα σε σχέση με το 2007.
Η οργή των φοιτητών/τριών για το τραπεζικό και το εκπαιδευτικό σύστημα εξηγείται με το γεγονός ότι ο μέσος φοιτητής, τελειώνοντας το πανεπιστήμιο, έχει χρέη 35 χιλιάδες δολάρια το λιγότερο.
Από την άλλη, στα χρόνια της κρίσης είδαμε το κίνημα στις ΗΠΑ να κάνει από βήματα μέχρι υπερβάσεις. 
 Η νεολαία που οργάνωσε το Occupy Wall Street το 2011-2012 έβαζε στο στόχαστρο τις αμερικάνικες πολυεθνικές και τις τράπεζες, που ξανάβγαιναν κερδισμένες μετά τις διασώσεις. Ξεσκέπαζε το τι σημαίνει καπιταλισμός, αναδεικνύοντας ότι το 99% είναι οι «από κάτω» που οι ζωές τους καθορίζονται ή και καταστρέφονται από το 1% των υπερπλούσιων. Αυτήν τη φρασεολογία υιοθετεί ο Σάντερς. 
Οι γειτονιές των μαύρων ξεσηκώθηκαν μετά τις αλλεπάλληλες εν ψυχρώ δολοφονίες από την αστυνομία. Εξεγέρθηκαν στο Φέργκιουσον το 2014 και συγκρούστηκαν με την αστυνομία από τη Νέα Υόρκη ως το Τέξας. Δημιούργησαν το κίνημα «Οι ζωές των μαύρων μετράνε». Πολλοί από αυτούς κινητοποιούνται στον αμερικάνικο Νότο υπέρ του Σάντερς. 
Το κίνημα για την κλιματική αλλαγή κατάφερε να κατεβάσει χιλιάδες ανθρώπους στις διαδηλώσεις.
Το κίνημα για τα 15 δολάρια την ώρα κατώτατο μισθό βρήκε μεγάλη ανταπόκριση από τους εργαζόμενους στις μεγάλες αλυσίδες φαστ-φουντ, που μπήκαν σε πρωτοφανή κίνηση. Από εκεί αντλεί την «προγραμματική» υπόσχεσή του. 
Ο Σάντερς και η ανταπόκριση που βρίσκει είναι συνέπεια όλων των παραπάνω. 
Μια δύσκολη μάχη
Βέβαια ο Σάντερς δεν είναι αυτό που στην Ευρώπη γνωρίζουμε ως «ριζοσπαστική Αριστερά». Όταν μιλά για «σοσιαλισμό», το πρότυπό του είναι τα «καλά χρόνια» της Σκανδιναβίας. Αλλά ακόμα και αν ήταν, τα όρια που του θέτει το κόμμα του είναι πολύ ισχυρά. Γιατί το Δημοκρατικό Κόμμα είναι επίσης ένα κόμμα των καπιταλιστών των ΗΠΑ, στηρίζει οικονομικά και με κάθε άλλο τρόπο τη Χίλαρι και στην ουσία αγωνιά για το τι καπάκι μπορεί να ανοίξει ο ενθουσιασμός που εμφανίζεται σε έναν κόσμο και η έμπνευση που φέρνουν οι «σοσιαλιστικές» ιδέες του Σάντερς, σε μια χώρα που εκπαιδεύτηκε για δεκαετίες να θεωρεί τον σοσιαλισμό «βρόμικη λέξη».
Ήδη είδαμε κατακόρυφη αύξηση στη χρηματοδότηση της εκστρατείας της Χίλαρι Κλίντον μετά τις δύο συνεχόμενες ήττες στις εκλογές της Αϊόβα και του Νιου Χαμσάιρ, κινητοποίηση του μηχανισμού του κόμματος για να σπιλώσει τον Σάντερς ή να πείσει ότι «δεν πρόκειται να κάνουμε αυτά που λέει» (μια ωμή παραδοχή των προθέσεων του κόμματος, του οποίου το χρίσμα επέλεξε ο Σάντερς να διεκδικήσει). 
Το πιθανότερο είναι να μην καταφέρει ο Σάντερς να τα βάλει με τα μεγαθήρια. Αλλά αν η καμπάνια του δεν είναι για άκριτους πανηγυρισμούς, δεν είναι ούτε για απαξίωση (από ένα κομμάτι της Αριστεράς).
Δυνάμεις όπως η ISO, που δεν επέλεξαν να εμπλακούν στη μάχη του Σάντερς, εξηγώντας πως αυτή η δυναμική είναι κρίμα να «καναλιζάρεται» μέσα σε ένα Δημοκρατικό Κόμμα που «δεν μεταρρυθμίζεται», αναγνωρίζουν την τεράστια σημασία που έχει για την πολιτική σκηνή στις ΗΠΑ το «φαινόμενο Σάντερς». 
Αυτό που συμβαίνει είναι σημαντικότατο. Δείχνει τη ριζοσπαστικοποίηση ενός κόσμου, που σήμερα εμπνέεται από το πολιτικό μήνυμα του Σάντερς και αύριο μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διεκδίκηση όλων όσων υποσχέθηκε ο πιο δημοφιλής εδώ και δεκαετίες «σοσιαλιστής» υποψήφιος στις ΗΠΑ…