Η Βρετανία και η ΕΕ μπροστά σε μια μεγάλη πρόκληση

Ήδη το δεξιό κυβερνητικό κόμμα των Τόρηδων σπαράσσεται από εμφύλιο. Η συμφωνία που πέτυχε ο Ντέιβιντ Κάμερον με τις Βρυξέλλες δεν πέτυχε το στόχο της, που ήταν να διασφαλίσει τη μάξιμουμ στήριξη μέσα στο κόμμα του και να διεμβολίσει την επιρροή του ακροδεξιού UKIP. Περίπου οι μισοί βουλευτές, έξι υπουργοί και μεγάλη μερίδα του φιλικού προς τους Τόρηδες Τύπου βρίσκονται απέναντι στον Κάμερον. Στο πρόσωπο του Μπόρις Τζόνσον, δημάρχου του Λονδίνου, βρήκαν και το ηγετικό στέλεχος που χρειάζονταν για να συγκρουστούν αποτελεσματικά με τη γραμμή της κομματικής ηγεσίας. Ο Μπόρις Τζόνσον πήρε την απόφαση ύστερα από σφυγμομετρήσεις στη βάση της Δεξιάς που έδειχναν ένα ισχυρό ευρωσκεπτικιστικό ρεύμα, και ελπίζει –μπαίνοντας επικεφαλής του– να διεκδικήσει την ηγεσία των Τόρηδων από τον Κάμερον στο πολύ κοντινό μέλλον.
Το ρήγμα στους Τόρηδες γύρω από την ΕΕ είναι ιστορικό και κρατά δεκαετίες. Αν και τα συμφέροντα της μεγαλοαστικής τάξης της Βρετανίας είναι με την ΕΕ, ο «ευρωπαϊσμός» ποτέ δεν έγινε η «Μεγάλη Ιδέα» με την οποία ηγεμόνευε ιδεολογικά η Δεξιά στην κοινωνική της βάση. Υπάρχουν μια σειρά ιστορικοί λόγοι που ξεκινούν από το αυτοκρατορικό παρελθόν, περνούν από τη διαφορετική εμπειρία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και της μεταπολεμικής περιόδου σε σχέση με την ηπειρωτική Ευρώπη, φτάνουν στην «προνομιακή σχέση με τις ΗΠΑ», περιλαμβάνουν την «αγγλοσαξονική» ταυτότητα και την αντίληψη της Μάγχης ως συνόρου μεταξύ του Νησιού και των «ηπειρωτών». Η κοινωνική βάση της Δεξιάς στηρίζεται στους λεγόμενους «little Englanders» (οπαδούς της «Μικράς Αγγλίας»), όπως στερεοτυπικά αποκαλούνται οι εθνικά υπερήφανοι Άγγλοι που εχθρεύονται καθετί «ξένο», διαβάζουν Daily Mail και τρέμουν για το τι θα σημάνει για τις τιμές των ακινήτων τους, για την επιχείρησή τους, για τον τρόπο ζωής τους, κάθε «άνοιγμα στο εξωτερικό». 
Το ρήγμα στους Τόρηδες δε δείχνει να αντανακλά (σοβαρό ή βαθύ) ρήγμα στη βρετανική άρχουσα τάξη, τουλάχιστον στον πυρήνα της. Μετά τη συμφωνία που έκλεισε ο Κάμερον (και διασφαλίζει το ρόλο του Σίτι), η πλάστιγγα έγειρε αποφασιστικά, διά «στόματος» του ανεπίσημου οργάνου της, των Financial Times: «Οι μεγάλες επιχειρήσεις στηρίζουν την προσπάθεια του Κάμερον να κρατήσει τη Βρετανία στην ΕΕ». Ο Κάμερον κινητοποιεί τους ιδιοκτήτες των 100 μεγαλύτερων εταιρειών να πάρουν ενεργό μέρος στην καμπάνια, ενώ οι πρώτες έρευνες στις εργοδοτικές ενώσεις δείχνουν σημαντική πλειοψηφία υπέρ της ΕΕ. Ο  πυρήνας του βρετανικού κεφαλαίου έχει καταλήξει στην επιλογή του, πέρα από τις διαφωνίες μερικών hedge funds και αρκετών μεσαίων και μικρών αφεντικών. 
Ο ρόλος του Σίτι
Ο μαρξιστής οικονομολόγος Μάικλ Ρόμπερτς, σε μια βιβλιοκριτική τού «The City: London and the Global Power of Finance» (γραμμένου από τον Τόνι Νόρφιλντ, που έχει την ιδιότητα και του μαρξιστή και του εργαζόμενου στο Σίτι), εστιάζει ιδιαίτερα στο ότι τα συμφέροντα του βρετανικού ιμπεριαλισμού εξυπηρετούνται από τη θέση του ως «ενδιάμεσου» μεταξύ των ΗΠΑ και του γαλλογερμανικού κεφαλαίου και αυτή η ξεχωριστή θέση είναι που κάνει το Σίτι φανατικά υπέρ της παραμονής στην ΕΕ (καθώς η δύναμή του εξαρτάται από την ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων των BRICS και των αμερικανικών πολυεθνικών από και προς την Ευρώπη).
Αυτό που δεν μπόρεσε να κάνει ο Κάμερον τα τελευταία χρόνια ήταν να συμφιλιώσει τα υλικά συμφέροντα του βρετανικού καπιταλισμού με το αντιευρωπαϊκό αίσθημα στο ίδιο του το κόμμα. Γι’ αυτό και σήμερα, όπως γράφει ο Observer, «αντιμετωπίζει την πιο σκληρή πρόκληση της καριέρας του και μόνο οι Εργατικοί μπορούν να τον βοηθήσουν να την ξεπεράσει». 
Και το εντυπωσιακό είναι πως οι Εργατικοί τού δίνουν χείρα βοηθείας, αποφασίζοντας να κάνουν καμπάνια υπέρ της παραμονής στην ΕΕ. Ο ίδιος ο Τζέρεμι Κόρμπιν είχε αγωνιστεί ενάντια στην ένταξη στην ΕΟΚ στο δημοψήφισμα του 1975 και έχει ασκήσει σκληρή κριτική στην ΕΕ. Οι περισσότεροι δημοσιογράφοι ισχυρίζονται πως πρόκειται για συμβιβασμό με τη δεξιά πτέρυγα του κόμματος, που αποδέχτηκε την «ειρηνική συνύπαρξη» με την ηγεσία Κόρμπιν με αντίτιμο τη δέσμευση το Εργατικό Κόμμα να πάρει φιλο-ΕΕ θέση. Αλλά και πολιτικά, ο ίδιος ο Κόρμπιν δεν είχε ποτέ ξεκάθαρη θέση. Ανώνυμο κομματικό στέλεχος μετέφερε πως σε παλαιότερη συνεδρίαση προσπαθούσε απεγνωσμένα να του εξηγήσει ότι «το ερώτημα θα είναι ναι ή όχι, δεν θα είναι τι Ευρώπη θα θέλαμε». Τώρα που το ερώτημα τέθηκε με αυτόν τον αμείλικτο τόνο, η πλάστιγγα έγειρε εύκολα στους φανατικούς ευρωπαϊστές, οι οποίοι δίνουν και τον τόνο στην καμπάνια. 
Οι Εργατικοί οργανώνουν δική τους ξεχωριστή εκστρατεία, αποφεύγοντας να εμφανιστούν σε «κοινό μέτωπο με τον Κάμερον και το Σίτι» –αυτό τους εξαφάνισε εκλογικά στη Σκοτία. Αλλά την ευθύνη της εκστρατείας ανέλαβαν οι μπλερικοί, με επικεφαλής τον Άλαν Τζόνσον, του οποίου η επιχειρηματολογία θυμίζει πολύ περισσότερο Κάμερον και πολύ λιγότερο Κόρμπιν. Παρ’ όλα αυτά, αν και το κόμμα βαδίζει ενωμένο, η βάση του παραμένει διχασμένη, με ένα 40% των ψηφοφόρων των Εργατικών να είναι υπέρ της εξόδου από την ΕΕ.
Η συμφωνία που έφερε ο Κάμερον (που προστατεύει τα συμφέροντα του Σίτι και κάνει τη ζωή δύσκολη για τους μετανάστες εργάτες) ήταν η τελευταία ευκαιρία των «κορμπινίστας» να πάρουν θέση κατά. Αλλά ο Κόρμπιν με άρθρο γνώμης στον Guardian πήρε θέση από τον τίτλο ακόμα: «Η συμφωνία του Κάμερον είναι λάθος: Αλλά η Βρετανία πρέπει να μείνει στην Ευρώπη».
Ένας κρίσιμος παράγοντας
Είναι κοινό μυστικό ότι οι «κορμπινίστας» δεν είναι άκριτοι υποστηρικτές της ΕΕ. Μένει να φανεί πώς θα λειτουργήσει αυτή η ιδιαιτερότητα στο εκλογικό τους σώμα. Ο Nick Cohen, ιδεολόγος της «μοντέρνας Κεντροαριστεράς», φοβάται ότι επειδή θα κάνουν εκστρατεία «με μισή καρδιά» θα στείλουν το «λάθος μήνυμα» και θα αποδειχθούν «η αχίλλειος πτέρνα» της καμπάνιας υπέρ της παραμονής. 
Ο Owen Jones, ο βασικός ιδεολόγος της «στροφής των Εργατικών στα αριστερά», αρχικά φλέρταρε με το να κρατήσουμε ανοιχτή την επιλογή Brexit, «για να μη θεωρεί ο Κάμερον ότι έχει τις Εργατικές ψήφους δεδομένες και να πιεστεί στη διαπραγμάτευση για προοδευτική συμφωνία». Σήμερα καταλήγει υπέρ της παραμονής στην ΕΕ, και ισχυρίζεται –σε αντίθεση με τον Cohen– ότι «άνθρωποι σαν εμένα και τον Κόρμπιν» μπορούν πολύ ευκολότερα να επικοινωνήσουν με το 40% των Εργατικών που δεν τους αρέσει η ΕΕ και να το πείσουν. 
Η πολιτική κρίση που συγκλονίζει τους Τόρηδες είναι ευχάριστο νέο, όπως και οι δονήσεις που προκαλεί στην ΕΕ, αλλά και στην Ουάσινγκτον και στο Σίτι, το ενδεχόμενο Brexit. Αλλά η «κεντρική πολιτική» εικόνα της μάχης του δημοψηφίσματος διαμορφώνεται σκληρή. Ο δεξιός ευρωσκεπτικισμός των Τόρηδων και του ακροδεξιού UKIP θα ανταγωνιστούν μια αντιδραστική (και εξίσου ρατσιστική όπως έχει φανεί) φιλο-ΕΕ καμπάνια του Κάμερον, του μπλερισμού και του Σίτι. Σε αυτό το τοπίο, με μικρές δυνάμεις, καλούνται να τοποθετηθούν οι οργανώσεις της Αριστεράς, προσωπικότητες και οι ακτιβιστές μέσα κι έξω από το Εργατικό Κόμμα, τα συνδικάτα. Σε αυτές τις δυνάμεις έχει ανοίξει ένας πολύ σοβαρός διάλογος για το «Αριστερά και Ευρωπαϊκή Ένωση», που θα παρουσιάσουμε σε επόμενο φύλλο.