Μετά την επίθεση στο «Σαρλί Εμπντό», καλούμασταν όλοι να δηλώσουμε πως «είμαστε Σαρλί». Μετά την επίθεση στο Παρίσι, κληθήκαμε όλοι να «προσευχόμαστε για τη Γαλλία». Σήμερα καλούμαστε να δηλώσουμε πως «είμαστε όλοι Βέλγοι».
Ημερ.Δημοσίευσης
Θα ήταν λογικές αντιδράσεις, αν δεν υπήρχε μια ενοχλητική «λεπτομέρεια». Ότι στο χρονικό διάστημα που συνέβησαν αυτές οι τρεις τραγωδίες, συνέβησαν πολύνεκρες επιθέσεις στην Τουρκία, στο Ιράκ, στη Συρία, στο Λίβανο, στην Τυνησία, στο Πακιστάν και αλλού και δεν κληθήκαμε να δείξουμε το ίδιο ενδιαφέρον για τα θύματα.
Τι είναι αυτός ο επιλεκτικός θρήνος;
Έχει να κάνει με το ότι οι δυτικές κοινωνίες μετρούν αρκετά χρόνια ειρήνης, αστικής δημοκρατίας και στοιχειώδους «ομαλότητας», και μια επίθεση σε δυτικό κράτος απειλεί και διαταράσσει μια «κανονικότητα», συγκλονίζει τους κατοίκους των δυτικών κρατών στη σκέψη πως η φρίκη «μπορεί να συμβεί κι εδώ».
Σε αυτή την αυθόρμητη επιλεκτικότητα, παρά τα προβλήματά της, τουλάχιστον ο θρήνος και το σοκ είναι ειλικρινή.
Αλλά πάνω σε αυτήν την επιλεκτικότητα «χτίζουν» και την ενισχύουν ιδεολογικοί μηχανισμοί, με κίνητρα καθόλου αγνά, αυθόρμητα και ειλικρινή. Η υπερπροβολή των επιθέσεων στη Δύση από τα ΜΜΕ, ο διαρκής θρήνος για τα θύματά τους, η πρεμούρα του «πολιτικού κόσμου» να τοποθετηθεί και να εκφράσει το ενδιαφέρον του, το πολυήμερο μιντιακό-πολιτικό «μπαράζ» δηλώσεων, πληροφοριών, αναλύσεων, αφιερωμάτων, επιχειρούν να χτίσουν σκόπιμα αυτήν την επιλεκτικότητα. Οικοδομούν μια «κοινή ταυτότητα» και μια υποτιθέμενη «ενότητα»: αυτή του «δυτικού κόσμου», ο οποίος βρίσκεται σε διαφορετική θέση από τους «άλλους» -τους ανθρώπους της «περιφέρειας».
Αυτό είναι βαθιά ρατσιστικό. Επιχειρεί να πείσει πως οι πρόσφυγες και οι μετανάστες είναι «ξένοι», είναι «άλλο από εμάς», για να χτίσει συναίνεση να οχυρωθούμε πίσω από τα τείχη της Ευρώπης-φρούριο, μακριά από τις αγριότητες που σπαράσσουν τον κόσμο έξω από τα τείχη. Είναι βαθιά φιλοϊμπεριαλιστικό. Επιχειρεί να πείσει πως διεξάγεται «πόλεμος πολιτισμών» για να δικαιολογήσει πολεμικές εξορμήσεις. Και σε αυτήν την αφήγηση δεν βοηθά σε τίποτα να προβληθούν τα θύματα της τρομοκρατίας που είναι π.χ. Άραβες μουσουλμάνοι. Πατώντας σε μια πραγματικότητα, ότι στη Βαγδάτη π.χ. ζουν με το φόβο μιας επίθεσης αυτοκτονίας καθημερινά, επιχειρεί να την κάνει και αποδεκτή («έτσι είναι εκεί κάτω, σκοτώνονται») για να αποφύγει τη συζήτηση για το πώς και γιατί είναι έτσι «εκεί κάτω».
Την μέρα του τρομοκρατικού χτυπήματος στη Βοστόνη, ο Άρης Χατζηστεφάνου με το λιτό σχόλιο «22 νεκροί χθες στο Αφγανιστάν, 42 σήμερα στο Ιράκ, 2 στις ΗΠΑ» αποκάλυψε όλα τα διπλά στάνταρ των μίντια που είχαν βυθιστεί σε «θρήνο» για τη Βοστόνη. Και προκάλεσε την ιερή αγανάκτηση των φιλελέδων, που τον κατηγόρησαν λίγο-πολύ για διάθεση... υποτίμησης των 2 Αμερικανών νεκρών! Γιατί; Γιατί τους έβαλε «ίσα» με τους Αφγανούς και τους Ιρακινούς νεκρούς;
Καμιά φορά τα ΜΜΕ στρέφουν το φακό τους και στους νεκρούς στην «περιφέρεια». Αλλά και τότε είναι σκόπιμο και επιλεκτικό. Ή πρόκειται για Ευρωπαίους, ή για χριστιανούς, ή η συζήτηση στρέφεται σε περιοχή όπου σκοπεύει να εμπλακεί ο ιμπεριαλισμός. Η Μπόκο Χαράμ εκτελεί ανθρώπους στη Νιγηρία και μετά από «παγκόσμιο σοκ» εγκαθίστανται Αμερικανοί πεζοναύτες στη χώρα. Η Μπόκο Χαράμ συνεχίζει να εκτελεί ανθρώπους αλλά άπαξ και «έγινε η δουλειά» πλέον κανείς δεν ασχολείται.
Και βέβαια, αν το ζήτημα είναι η ανθρώπινη ζωή, θα πρέπει κανείς να ξεφύγει από τις τρομοκρατικές επιθέσεις και να μιλήσει και για την κρατική στρατιωτική βία, πολύ πιο αποτελεσματική (δηλαδή φονική). Αλλά κανείς δεν θρηνεί για τα καθημερινά θύματα των βομβαρδισμών σε Ιράκ, Συρία, Μαλί, Αφγανιστάν, Υεμένη. Κανείς δεν θρηνεί για τα θύματα των drones του Ομπάμα που οργανώνουν εξωδικαστικές εκτελέσεις «υπόπτων» (όχι ενόχων) σε όλο τον πλανήτη με δεκάδες «παράπλευρες απώλειες». Αν η ανθρώπινη ζωή είναι αυτή που κάνει τα ΜΜΕ να σκούζουν ενάντια στην τζιχαντιστική αγριότητα, τι θα έπρεπε να πουν για τη Μαντλίν Ολμπράιτ, πρώην υπ.Εξ. των ΗΠΑ, όταν απαντούσε ανερυθρίαστα σε σχετική ερώτηση ότι τα 500.000 παιδιά που πέθαναν εξαιτίας του εμπάργκο στο Ιράκ «ήταν τίμημα που άξιζε τον κόπο»;
Η αλήθεια είναι πως μεγάλο μέρος του πλανήτη βυθίζεται σε κατάσταση διαρκούς πολέμου. Και οι νεκροί παγκόσμια είναι καθημερινοί. Θυμίζει τη σκληρή αλήθεια της κυνικής φράσης «ένας νεκρός είναι τραγωδία, 1000 νεκροί είναι στατιστική». Είναι επίσης αλήθεια ότι η τρομοκρατία πιθανότατα «ήρθε για να μείνει», καθώς ο διαρκής πόλεμος κάποια στιγμή θα γυρνούσε να δαγκώσει και τις «μητροπόλεις». Και ίσως θρηνήσουμε κι άλλα θύματα στην Ευρώπη.
Σε έναν τέτοιο βάρβαρο κόσμο, μια καλή αρχή είναι να μάθουμε να μετράμε κάθε αθώο θύμα το ίδιο, για να μη γίνεται ο θρήνος μας κραυγή πολέμου. Και για όσους μετράμε κάθε αθώο θύμα το ίδιο, το ζήτημα είναι να αποκτήσουμε συναίσθηση του σκληρού κόσμου όπου ζούμε (για να μη βυθιστούμε σε διαρκή θρήνο και κατάθλιψη), αλλά να μη συμφιλιωθούμε ποτέ με αυτόν (για να μη βυθιστούμε στον κυνισμό). Στο τέλος τέλος, το ζήτημα ήταν, είναι, και θα είναι αυτόν τον βάρβαρο κόσμο «να τον αλλάξουμε».