Συρία: Κινητικότητα σε όλα τα επίπεδα

Τ ο κλίμα στις διαπραγματεύσεις στη Γενεύη για τη σύγκρουση στη Συρία συνόψισε ο επιτετραμμένος του ΟΗΕ, Στεφάν Ντε Μιστούρα: «Ούτε δράματα ούτε αποχωρήσεις». Όπως συμπληρώνει βέβαια σε ρεπορτάζ του το πρακτορείο Associated Press, «ούτε πρόοδος». 
Η αλήθεια είναι πως η εικόνα στη Γενεύη αντανακλούσε την εικόνα στη Συρία, όπου η τήρηση της εκεχειρίας από τα τέλη Φλεβάρη μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Είχε τις λιγότερες εντάσεις (χωρίς να λείπουν) και ήταν η πιο αρμονική, με όλες τις πλευρές να παραμένουν στη Γενεύη, να συνομιλούν με τον Ντε Μιστούρα και να δίνουν όρκους πίστης στην «πολιτική διαδικασία».
Ο επιτετραμμένος του ΟΗΕ έλαβε κείμενα θέσεων και από τη κυβέρνηση της Δαμασκού, και από την «ομάδα του Ριάντ» (το τμήμα της αντιπολίτευσης που έχει στενότερους δεσμούς με τη Σαουδική Αραβία και την Τουρκία και συνομιλεί με τη Δύση), και από τις ομάδες του Καΐρου και της Μόσχας (η «μετριοπαθής αντιπολίτευση» στον Άσαντ που συνομιλεί με τη Ρωσία αλλά και αντιπολιτευόμενοι που χωρίς να έχουν δεσμούς με τον Άσαντ ή τη Μόσχα παίρνουν αποστάσεις από την «ομάδα του Ριάντ»). Συνέταξε επίσης ένα ντοκουμέντο 12 σημείων που απέστειλε σε όλες τις πλευρές «για μελέτη», ενόψει ενός νέου γύρου συνομιλιών μέσα στον Απρίλη. Όλα αυτά δεν αποτελούν πρόοδο, αλλά είναι η μεγαλύτερη κινητικότητα που έχει υπάρξει εδώ και χρόνια στο διπλωματικό πεδίο. 
Αυτές οι εξελίξεις αντανακλούν την καταρχήν δυνατότητα των Μεγάλων Δυνάμεων (κυρίως ΗΠΑ-Ρωσίας) να καθορίσουν την ένταση και τον ρυθμό της σύγκρουσης, επιβάλλοντας έναν βαθμό πειθαρχίας και στους συμμάχους τους (Ιράν, Σαουδική Αραβία, Τουρκία) αλλά και στους τοπικούς παίχτες (Άσαντ, αντικαθεστωτικοί). Αλλά δεν λύνουν όλα τα ζητήματα, ούτε διασφαλίζουν ότι η θέληση των Μεγάλων αρκεί. 
Κούρδοι
Μια πρώτη είδηση αφορά τον αποκλεισμό των «Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων» (μια ομπρέλα όπου κυριαρχεί το PYD των Κούρδων της Συρίας) από τις συζητήσεις. Η απάντηση ήταν ένα συνέδριο στις περιοχές που ελέγχει αυτός ο συνασπισμός, που κατέληξε στη μονομερή ανακήρυξη «αυτόνομης ομοσπονδίας» στη Ροζάβα. Οι δυνάμεις που πήραν την πρωτοβουλία αρνούνται κάθε αποσχιστική τάση, προτείνουν το ομοσπονδιακό μοντέλο ως «πρότυπο για όλη τη Συρία», αλλά έκαναν το βήμα της μονομερούς ανακήρυξής του. Αυτό αρκούσε για να προκαλέσει κατακραυγή από όλες τις μεριές. 
Τόσο η Μόσχα όσο και η Ουάσινγκτον «έβαλαν πάγο» στο σχέδιο, αποδοκιμάζοντας «μονομερείς ενέργειες». Στην καταγγελία της ανακήρυξης ομοσπονδίας ενώθηκαν ακόμα και η τουρκική κυβέρνηση με το καθεστώς της Δαμασκού. Η Τουρκία καταγγέλλει το σχεδιασμό (με το βλέμμα στραμμένο στο δικό της πόλεμο ενάντια στο PKK), αλλά και το καθεστώς Άσαντ έσπευσε να καταγγείλει ότι κάθε τέτοια ενέργεια είναι εχθρική προς το συριακό κράτος και δεν θα γίνει ανεκτή. Σαφείς αποστάσεις πήρε και η συριακή αντιπολίτευση, που βρίσκεται ήδη σε διαμάχη με τους Κούρδους: άλλες πτέρυγές της από την προσήλωση στον ιστορικό «αραβικό εθνικισμό» και άλλες γιατί έχουν ως σπόνσορα την Άγκυρα. 
Η εξέλιξη είναι μια σκληρή προειδοποίηση για το PYD. Επιχείρησε να ελιχθεί τακτικά μεταξύ Άσαντ και αντικαθεστωτικών, μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Για ένα διάστημα αυτό λειτούργησε προς όφελός του: οι δυνάμεις του Άσαντ δεν το ενόχλησαν ιδιαίτερα, οι αντικαθεστωτικοί το στήριξαν στον πόλεμο ενάντια στο Ισλαμικό Κράτος, οι ρωσικοί βομβαρδισμοί το διευκόλυναν να εδραιώσει τον έλεγχό του εις βάρος άλλων αντικαθεστωτικών δυνάμεων, οι ΗΠΑ το ενίσχυσαν με όπλα και αεροπορική στήριξη (και αντάλλαγμα βάσεις στα εδάφη της Ροζάβα). Αλλά αν μέχρι χθες οι τακτικοί ελιγμοί του επέτρεπαν να «τα έχει καλά με όλους», σήμερα που επιχειρεί να κάνει το βήμα παραπάνω, με αιτία τους ίδιους τακτικούς ελιγμούς, τους βρίσκει όλους απέναντί του ή γεμάτους δυσπιστία. 
Είναι πιθανό η ίδια η Ροζάβα αλλά και το όραμα που προβάλλει για την υπόλοιπη Συρία, να γίνει αντικείμενο διεθνούς «παζαριού» που θα καθορίσει και την τελική μορφή που θα πάρει αυτή η πρόταση -αν παραμείνει στο τραπέζι. Θα κριθεί επίσης από τις συμμαχίες ή τις συγκρούσεις που θα προκύψουν στο εσωτερικό της Συρίας και τη θέση που θα πάρει το PYD σε αυτές.
Μια δεύτερη είδηση αφορά τη στάση των αντιπολιτευτικών ομάδων Καΐρου και Μόσχας απέναντι στο καθεστώς. Καταδικάζουν ως φάρσα τις βουλευτικές «εκλογές» που σχεδιάζει ο Άσαντ για τα μέσα Απρίλη, και προτείνουν ένα σύστημα που θα ψαλιδίζει δραματικά τις εξουσίες του προέδρου. Είναι μια σοβαρή ρωγμή με τη γραμμή «κριτικής στήριξης στο Μπάαθ» που ακολουθούσαν κάποιοι από τους συμμετέχοντες σε αυτές τις αντιπολιτευτικές ομάδες, σε μια συγκυρία που για τη Δαμασκό αυτές οι εκλογές θεωρούνται στοίχημα ενώ ο Άσαντ παρουσιάζεται ως «κόκκινη γραμμή» και εγγυητής κάθε μετάβασης. 
Τη ρευστή εικόνα συμπληρώνει η αιφνιδιαστική, εκτός χρονοδιαγράμματος, μετάθεση του Μαχέρ Αλ Άσαντ, αδελφού του Μπασάρ, από τη διοίκηση της 4ης Τεθωρακισμένης Μεραρχίας στο Γενικό Επιτελείο. Φαινομενικά είναι «προαγωγή». Αλλά η 4η Τεθωρακισμένη Μεραρχία έχτισε το όνομά της ειδικά μετά το 2011 ως η «επίλεκτη δύναμη» του καθεστώτος, ενώ στην παράδοση του Μπάαθ οι «προαγωγές» συχνά σημαίνουν παροπλισμό σε κάποια «επίσημη» (αλλά ανίσχυρη) θέση. Γι’ αυτό και η κίνηση προκάλεσε αίσθηση στα διεθνή ΜΜΕ που όμως δυσκολεύονται να ερμηνεύσουν τι ακριβώς μπορεί να σημαίνει. Το μόνο δεδομένο είναι πως ο Μαχέρ είχε τη φήμη του «σκληρού» που εξαρχής θεωρούσε τον Μπασάρ πολύ «μετριοπαθή απέναντι στην εξέγερση». Από εκεί πέρα έχουν γραφτεί μια σειρά εκτιμήσεις: από αποτροπή απόπειρας «παλατιανού πραξικοπήματος» μέχρι έναρξη «παροπλισμού στελεχών» με εντολή της Μόσχας, στο δρόμο για την «πολιτική μετάβαση».
Αποκλίσεις;
Σε αυτό το φόντο, ανοίγει για πρώτη φορά και η συζήτηση για μια άλλη διαμάχη. Μέχρι σήμερα γνωρίζαμε για τις εντάσεις μεταξύ των «συμμάχων» ΗΠΑ και Σαουδικής Αραβίας-Τουρκίας. Η απομάκρυνση του Μαχέρ αλλά και η ανακοίνωση του Πούτιν για τερματισμό της ρωσικής επέμβασης έδωσαν τροφή στη συζήτηση για τις διαφωνίες μεταξύ των «συμμάχων» Ιράν και Ρωσίας στη διαχείριση της συριακής κρίσης («ευέλικτη» η Ρωσία, σε πιο «σκληρή γραμμή» η Τεχεράνη). Ο πατέρας Άσαντ είχε κάνει τέχνη το παιχνίδι πάνω σε αυτές τις αντιθέσεις για να ενισχύει τη θέση του. Μένει να φανεί αν το ταλέντο το κληρονόμησε και στο γιο του... 
Εν τω μεταξύ, στην ίδια τη Συρία, ο στρατός του Άσαντ ανακατέλαβε την Παλμύρα από το ΙΚ, πειστήριο «αποτελεσματικότητας» στον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας» στο φόντο και της επίθεσης στις Βρυξέλλες, αλλά και ενίσχυση της θέσης του καθεστώτος. Παράλληλα, οι αντικαθεστωτικές διαδηλώσεις (αξιοποιώντας την εκεχειρία) στις περιοχές εκτός ελέγχου του καθεστώτος συνεχίζονται, και στην επαρχία Ιντλίμπ εξελίσσεται ένα μαζικό κίνημα που στρέφεται και ενάντια στην τοπική εξουσία του Αλ Νούσρα... Είναι η «γενιά» του 2011 που επιχειρεί να συνεχίσει τον αγώνα που ξεκίνησε 5 χρόνια πριν, σε πολύ πιο δύσκολες συνθήκες...