Ισπανία: Πού οφείλεται η εκλογική αποτυχία της Αριστεράς

Τα συστημικά ΜΜΕ και οι δυνάμεις του καθεστώτος εκμεταλλεύονται το γεγονός ότι το δεξιό κόμμα βρίσκεται στην πρώτη θέση και ότι οι Σοσιαλιστές δεν κατέρρευσαν, διατηρώντας τη δεύτερη θέση, παίρνοντας τη ρεβάνς και πανηγυρίζοντας την υποτιθέμενη αντοχή του δικομματισμού.
Οι ριζοσπαστικές και αριστερές δυνάμεις όλων των αποχρώσεων  αναρωτιούνται γιατί η συμμαχία Unidos Podemos έμεινε στην τρίτη θέση, χάνοντας ένα εκατομμύριο ψήφους. Μια πληθώρα ερμηνειών κυκλοφορεί. Οι Ισπανοί τρόμαξαν από το Brexit, o ισπανικός λαός κοιμάται, η συμμαχία Unidos Podemos στέρησε τις πιο κεντρώες ψήφους από το Podemos, το Podemos ταυτίστηκε με τον ΣΥΡΙΖΑ, το Podemos στρογγύλεψε το λόγο του κ.λπ.
Σ’ αυτή τη συζήτηση θα πρέπει να θυμόμαστε ότι η τελευταία πράξη δεν έχει παιχτεί ακόμα, αφού οι διαπραγματεύσεις για το ποιοι και με ποιες συμμαχίες θα κυβερνήσουν τη χώρα είναι ακόμα μπροστά. Η συζήτηση για τη συνέχεια θα καθοριστεί από δύο παράγοντες. Πρώτο, από τη με κάθε θυσία προσπάθεια των αστικών δυνάμεων και ευρωπαϊκών ελίτ  να υπάρξει σταθερή κυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει μεγάλη πίεση στους Σοσιαλιστές να αποδεχτούν τη συμμετοχή τους σε μια κυβέρνηση Μεγάλου Συνασπισμού. Δεύτερο, από το αν το Podemos ή η συμμαχία Unidos Podemos θα αναλάβει άμεσα το ρόλο μιας μαχητικής αντιπολίτευσης, που θα επιστρέψει στον τόπο των ελπίδων και των δυνατοτήτων του 2011 ή της πρώτης εποχής του Podemos (2014), όταν αυτό εξέλεξε 5 ευρωβουλευτές με το σύνθημα «δεν μας αντιπροσωπεύουν» «είμαστε ο λαός ενάντια στην κάστα και τα θέλουμε όλα». 
Η επόμενη μέρα
Ακόμα και αν ο δικομματισμός επιβιώσει, δεν θα πρέπει να βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα για την ανθεκτικότητά του. Δεν είναι μόνο ότι τα ΜΜΕ έκαναν ό,τι ήταν δυνατόν για να τρομάξουν τους ψηφοφόρους, χρησιμοποιώντας τον μπαμπούλα του Brexit. Το PP και το PSOE είναι δύο κόμματα βαθιά τραυματισμένα και απονομιμοποιημένα. Οι Σοσιαλιστές πήραν το χειρότερο αποτέλεσμα των τελευταίων χρόνων και το κόμμα της Δεξιάς δεν καταφέρνει να σχηματίσει κυβέρνηση πλειοψηφίας. Ένα μεγάλο μέρος των ψηφοφόρων του Ραχόι προέρχεται από το κόμμα των Πολιτών (Ciudadanos) που στη μάχη της πόλωσης μεταξύ Αριστεράς και δεξιάς ψήφησε PP. Οι διαπραγματεύσεις για τη νέα κυβέρνηση θα ξαναβάλουν σε κρίση τα δύο κόμματα που καλούνται να διαχειριστούν την κρίση και να πάρουν μέτρα πολύ σκληρής λιτότητας και περικοπών. Μέτρα που η Κομισιόν ζητά εδώ και τώρα. 
Η εξήγηση της προσωρινής επιβίωσης των συστημικών δυνάμεων πρέπει να αναζητηθεί στο τι έκανε ή τι δεν έκανε η συμμαχία Unidos Podemos. Μια συμμαχία που σύμφωνα με όλες τις δημοσκοπήσεις μπορούσε και αναμενόταν να αποτελεί τη δεύτερη δύναμη της χώρας. Τι φταίει λοιπόν γι’ αυτό το sorpasso (εκλογική προσπέραση) που έγινε sorpresa (έκπληξη); Γιατί οι δυνάμεις του Unidos Podemos πήραν ένα εκατομμύριο ψήφους λιγότερες από όσο είχαν πάρει κατεβαίνοντας ξεχωριστά στις προηγούμενες εκλογές της 20ής Δεκέμβρη;
Μέσα στο ίδιο το Podemos η συζήτηση έχει ανοίξει δημόσια, καθώς τα στελέχη των διαφορετικών τάσεων ανταλλάσσουν άρθρα, προσπαθώντας να απαντήσουν όχι μόνο στο γιατί, αλλά και σε μια διάχυτη απογοήτευση στις γραμμές των αγωνιστών-τριών τους, που συμμετείχαν σε μια εντυπωσιακή εκλογική καμπάνια σε κάθε πόλη και χωριό.
Ένα μέρος της εξήγησης επιχειρεί να δώσει στο άρθρο του «Η σύγχυση μιας καλοκαιρινής νύχτας» ο Χοσέπ Μαρία Αντέντας: «Μια πρώτη εξήγηση μπορεί να εντοπιστεί στην ντεκαφεϊνέ καμπάνια, κενή από πραγματικές προτάσεις, που δεν είχε σχεδιαστεί για να κινητοποιήσει την πραγματική και εν δυνάμει βάση της συμμαχίας Unidos Podemos, αλλά είχε σχεδιαστεί για να μην τρομάξουν οι πιο μακρινοί της ψηφοφόροι. 
Η πατριωτική καμπάνια με το light περιεχόμενο, σε συνδυασμό με τις αναχρονιστικές αναφορές στη σοσιαλδημοκρατία, δεν δημιούργησε την απαραίτητη έμπνευση και ενθουσιασμό (...) Μια δεύτερη εξήγηση θα πρέπει να αναζητηθεί στα όρια της πολιτικοποίησης που έθεσε ο πολιτικός κύκλος που άνοιξε το 2011, καθώς και σε μια κατάσταση όπου, ενώ η παλιά εμπιστοσύνη διαλύεται, η καινούρια εμπιστοσύνη δεν παγιώνεται και δεν κεφαλοποιείται. Πολλοί από τους/τις  ψηφοφόρους του Podemos και της Ενωμένης Αριστεράς έμειναν σπίτι ή ψήφισαν άλλες εξωκοινοβουλευτικές δυνάμεις ή ακόμα και τους ίδιους τους Σοσιαλιστές για μια σειρά αντιφατικών λόγων. Απάθεια, αποπροσανατολισμός λόγω της σοσιαλδημοκρατικής στροφής του Ιγκλέσιας, φλου εκλογική καμπάνια χωρίς ένα ξεκάθαρο πολιτικό πρόγραμμα, μη κατανόηση του γιατί το Podemos στήριζε μια κυβέρνηση με τους Σοσιαλιστές». 
Απάρνηση της βάσης
Έτσι το βασικό πρόβλημα δεν είναι μόνο σε αυτά που έκανε, αλλά κυρίως σε αυτά που δεν έκανε το Podemos και κατά προέκταση η συμμαχία Unidos Podemos. Το 2011 το κίνημα 15Μ, με το θρυλικό σύνθημα «Δεν μας αντιπροσωπεύουν», άνοιξε έναν πολιτικό κύκλο που τώρα δείχνει να κλείνει. Ένα βαθύ αίτημα για δημοκρατία και δικαιοσύνη συντάραξε την ισπανική κοινωνία. Ένα κίνημα που διεκδικούσε την πτώση της μοναρχίας, την ανεξαρτησία της Καταλονίας, την αλλαγή του συντάγματος. Ένα κίνημα που με τα εργατικά mareas, τη νεολαία, τις γυναίκες, διεκδικούσε λόγο και χώρο. Από αυτό το κίνημα γεννήθηκε το Podemos, δίνοντας υπόσχεση ότι το πρόγραμμά του θα υπηρετεί όλους αυτούς, επιχειρώντας τα συνθήματά του και οι δομές του να μην είναι «μια από τα ίδια».
Έτσι λοιπόν οι λόγοι της αποτυχίας δεν είναι, όπως ισχυρίζεται ο Ερεχόν (δεξιά-λαϊκιστική πτέρυγα του Podemos), ότι η συμμαχία με την Ενωμένη Αριστερά ήταν πολύ αριστερή, αποθώντας έτσι την πλειοψηφία του κέντρου, αλλά ακριβώς το ανάποδο. Ότι το Podemos απαρνήθηκε την πραγματική του βάση. 
Η απουσία δημοκρατικών διαδικασιών, η προσπάθεια φίμωσης των ριζοσπαστικών φωνών, ο αποκλεισμός της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς από τα ψηφοδέλτια και τα σενάρια συνεργασίας με τους Σοσιαλιστές δεν πρόσθεσαν κάποια άλλη –φανταστική– βάση κεντρώων ψηφοφόρων. Απλά απογοήτευσαν (προς το παρόν) την υπαρκτή βάση των ανθρώπων που ήθελαν κάτι διαφορετικό, που επειδή ήθελαν κάτι διαφορετικό επέβαλαν τη δημιουργία ενός καινούριου σχηματισμού, συμπίπτοντας με την επιθυμία των ριζοσπαστικών δυνάμεων και της ομάδας των διανοούμενων να δημιουργήσουν το Podemos. Αυτοί οι άνθρωποι δεν πείστηκαν ότι το Unidos Podemos συνεχίζει να αποτελεί αυτό το διαφορετικό και γι’ αυτό προτίμησαν να μείνουν σπίτι τους.
Το αποτέλεσμα των εκλογών έδειξε ότι χρειάζονται πολύ περισσότερα από έξυπνες ταχτικές και εντυπωσιακές επικοινωνιακές καμπάνιες για να κερδηθεί ο αντίπαλος και να ηγεμονεύσουν οι ριζοσπαστικές δυνάμεις στην κοινωνία. Η ηγεμονία, που ούτως ή άλλως είναι πάντα υπό κατάκτηση και ποτέ τελειωμένη υπόθεση, δεν είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς αριστοτεχνικών κινήσεων που στόχο έχουν να πλήξουν επικοινωνιακά τον αντίπαλο. Η επικοινωνιακή ταχτική και ο εκφερόμενος λόγος έχουν τη σημασία τους. Όμως δεν φτάνουν. Χρειάζεται πραγματικό πρόγραμμα που δεν χωράει σε ευφάνταστα προεκλογικά προγράμματα τύπου ΙΚΕΑ. Χρειάζεται πραγματικές συγκρούσεις, πραγματική βάση, πραγματικούς ανθρώπους, πραγματικά κινήματα. 
Η κρίση και η αστάθεια θα συνεχιστούν και θα βαθύνουν. Τα αδιέξοδα των συστημικών δυνάμεων είναι εδώ, αφού ζητείται κυβέρνηση για να υλοποιήσει ένα αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας με πολλές περικοπές. Όλες οι ευκαιρίες για την Αριστερά του Ισπανικού Κράτους είναι ανοιχτές. Η τρίτη θέση στο κοινοβούλιο είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης, όπως πολύ περισσότερο, οι εκατοντάδες δήμοι, τα ενωτικά σχήματα σε πόλεις και χωριά, οι εκατοντάδες βουλευτές στις τοπικές κυβερνήσεις.
Η συμμαχία με την Ενωμένη Αριστερά χρειάζεται να συνεχιστεί, τα σενάρια συμμαχιών με τις συστημικές δυνάμεις πρέπει να διαψευσθούν και να γίνουν όλες οι προσπάθειες που θα χτίζουν πραγματικούς δεσμούς με την κοινωνία, ώστε να ανοίξει ένας καινούριος κύκλος κινητοποιήσεων που θα ολοκληρώσει τη ρήξη με το καθεστώς του ’78. Ένα αίτημα για ένα κύμα ριζοσπαστικοποίησης και εκδημοκρατισμού του Podemos έχει αρχίσει να ακούγεται εδώ και καιρό. Είναι ώρα να ακουστεί πιο δυνατά. Συνεχίζουμε να πιστεύουμε ότι η ελπίδα βρίσκεται στις δυνάμεις του Podemos, της Ενωμένης Αριστεράς, της Unidad Popular στους δήμους.

Aποτελέσματα

Το δεξιό κόμμα (PP) κατάφερε όχι μόνο να μην πέσει, αλλά να αυξήσει τις δυνάμεις του πηγαίνοντας από το 28,7% στο 33% και από τις 123 έδρες στις 137, λαμβάνοντας 600.000 ψήφους περισσότερες. Στην πραγματικότητα το κόμμα του Ραχόι συγκέντρωσε τις συντηρητικές ψήφους των φοβισμένων ψηφοφόρων, συμπεριλαμβανομένων και αυτών των Ciudadanos, που έχασαν 400.000 ψήφους και 8 έδρες, μένοντας μόνο στις 32 και στην τέταρτη θέση.
Όσο για τους  Σοσιαλιστές (PSOE), παρότι έχασαν 100.000 ψήφους και 5 έδρες, με το 22,7% κατάφεραν να διατηρήσουν τη δεύτερη θέση.
Η συμμαχία Unidos Podemos έμεινε στην τρίτη θέση, με ένα 21,6% και ένα εκατομμύριο λιγότερες ψήφους από όσες είχαν πάρει ξεχωριστά στις εκλογές της 20ής Δεκέμβρη το Podemos και η Ενωμένη Αριστερά. Θα πρέπει να σημειωθεί ωστόσο ότι η συμμαχία Unidos Podemos βγήκε πρώτη δύναμη στην Καταλονία, τη Χώρα των Βάσκων, και στη Ναβάρα, καθώς και πρώτη στους ψηφοφόρους μέχρι 30 χρονών.
Εντυπωσιακή επίσης ήταν και η αποχή, αφού από το 73,20% της συμμετοχής των ψηφοφόρων το 2015, έφτασε τώρα να συμμετάσχει μόνο το 69,84%. Το 30,16% καταγράφεται ως ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά  εκλογικής αποχής των τελευταίων 40 χρόνων. Πρόκειται για μια αποχή που επηρέασε πρώτα από όλα τη συμμαχία Unidos Podemos, αφού ένας στους πέντε ψηφοφόρους, που ήταν διατεθειμένοι να την ψηφίσουν, τελικά δεν έφτασε μέχρι την κάλπη.