Όταν οι Πεταλούδες σωπαίνουν*

Τ ι απέγιναν, αλήθεια, το ψωμί και τα τριαντάφυλλα; Ας ξεκινήσουμε με μια παραδοχή: Μέσα στην πιο βαθιά οικονομική ύφεση από τη δεκαετία του ’30, το ψωμί είναι ζόρικη υπόθεση για όλους (και όχι μόνο για τις γυναίκες), ενώ από τα τριαντάφυλλα έχουν μείνει μόνο τα αγκάθια. Περιορισμοί στα αναπαραγωγικά δικαιώματα των γυναικών στην καρδιά της Ευρώπης (απαγόρευση αμβλώσεων), τρομακτικά περιστατικά βίας σε ολόκληρο τον πλανήτη, βιασμοί και δολοφονίες γυναικών. Την ίδια στιγμή η εμπορία γυναικείων σωμάτων παραμένει η πιο κερδοφόρα «επιχείρηση» μετά το εμπόριο όπλων και ναρκωτικών. Λεκτική και ψυχολογική βία, σεξουαλική παρενόχληση στους χώρους δουλειάς, κουλτούρα βιασμού, «ανώδυνα» σεξιστικά αστεία, εκφοβισμός, υποτίμηση, χλευασμός, έρχονται να συμπληρώσουν τον ορισμό της βίας στην οποία είναι εκτεθειμένες καθημερινά οι γυναίκες. 
Επειδή τα στοιχεία είναι πολύ ηχηρά για να αγνοηθούν, οι γυναίκες 15-44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο να πέσουν θύματα βιασμού ή ενδοοικογενειακής βίας παρά να νοσήσουν από ασθένειες, όπως ο καρκίνος ή η ελονοσία, να τραυματιστούν ή να πεθάνουν σε τροχαία δυστυχήματα ή στον πόλεμο. Κάθε χρόνο 3500 γυναίκες στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης υποκύπτουν στα τραύματά τους ως αποτέλεσμα της βίας που εισπράττουν από τον σύντροφο/σύζυγό τους. Την ίδια στιγμή 62 εκατομμύρια γυναίκες στην ΕΕ, δηλαδή 1 στις 3 (15 ετών και άνω) έχει υπάρξει σε κάποιο σημείο της ζωής της θύμα σωματικής ή σεξουαλικής βίας. Καλώς ήρθατε στην πραγματικότητα του 21ου αιώνα. 
Βία στα χρόνια της κρίσης 
Η οικονομική κρίση είχε και συνεχίζει να έχει ως πρώτο θύμα τις γυναίκες. Είναι οι πρώτες στη λίστα που θα απολυθούν και οι τελευταίες που θα επιλεγούν για μια θέση εργασίας. Είναι αυτές που θα υποστούν διπλή και τριπλή καταπίεση: ως εργαζόμενες και ως γυναίκες. Αν μάλιστα συμβαίνει να ανήκουν και σε μια άλλη μειονοτική κοινωνική ομάδα (ΛΟΑΤΚΙ, ΑμεΑ, διαφορετική από την κυρίαρχη φυλετική/εθνική ή θρησκευτική ομάδα), η καταπίεση πολλαπλασιάζεται. Η οικονομική ανασφάλεια μέσα σε συνθήκες αβεβαιότητας είναι –σε μεγάλο βαθμό– αυτή που τις αναγκάζει, ως οικονομικά εξαρτημένες, να παραμένουν σε μια κακοποιητική σχέση. Ή σε μια εργασία, ακόμα κι αν έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο δουλειάς τους.
Η οικονομική κρίση αυτό που κάνει είναι να λειτουργεί σαν προβολέας. «Φωτίζει» κάτι που μέχρι τότε έμενε αθέατο. Υπήρχε, ωστόσο. Οι ρίζες του προβλήματος της γυναικείας υποτίμησης και κακοποίησης είναι πολύ πιο βαθιές. Αν τις ακολουθήσουμε στις διακλαδώσεις τους μέσα στο χρόνο, μας οδηγούν στην πρώτη συντριπτική ήττα που υπέστη το γυναικείο φύλο στις πρωτόγονες κοινωνίες, χιλιάδες χρόνια πριν, με τον έμφυλο καταμερισμό εργασίας. «Η πρώτη ταξική αντίθεση που εμφανίζεται στην ιστορία» κατά τον Ένγκελς «συμπίπτει με τον ανταγωνισμό άντρα-γυναίκας» και τον σχηματισμό της μονογαμικής πυρηνικής οικογένειας. Εδραιώνεται έτσι ο ρόλος του άντρα ως του κυρίαρχου αρσενικού, που έχει την απόλυτη εξουσία πάνω στο σώμα της γυναίκας. Η βία σε βάρος της καθίσταται, επομένως, κάτι το «φυσικό» και η πατριαρχία παίρνει το πάνω χέρι.
Ο καπιταλισμός αξιοποίησε στο έπακρο την πατριαρχία, ακριβώς επειδή του έδινε τη δυνατότητα να αυξήσει τα κέρδη του. Η πυρηνική οικογένεια πρόσφερε και συνεχίζει να προσφέρει στον καπιταλιστή, με το μικρότερο δυνατό κόστος, την αναπαραγωγή, την ξεκούραση του εργατικού δυναμικού του και την προετοιμασία της επόμενης γενιάς εργαζομένων. Και αυτό που έχει τόσο εξυμνηθεί από την κυρίαρχη ιδεολογία ως το υποτιθέμενο «ασφαλές άσυλο και αγκυροβόλι της οικογενειακής εστίας» μετατρέπεται συχνά σε «δωμάτιο πανικού» και τόπο εκτόνωσης όλης της φόρτισης και της απελπισίας που φέρνει η καθημερινότητα του μεροκάματου. Στο τέλος, τον λογαριασμό τον πληρώνει το πιο αδύναμο μέρος, η γυναίκα –και συχνά τα παιδιά της–  που καταγράφουν πάνω στο κορμί τους τα σημάδια από την απόγνωση της πάλης για την επιβίωση. 
Καταπίεση 
«πολλών ταχυτήτων»
Την ίδια στιγμή, λοιπόν, που στεκόμαστε απέναντι στην οικονομική εκμετάλλευση, την εργοδοτική αυθαιρεσία, τις μνημονιακές πολιτικές, δεν μπορούμε να αποφεύγουμε να αναμετρηθούμε και με το ζήτημα του σεξισμού, ακραία εκδήλωση του οποίου είναι η βία κατά των γυναικών.
Δεν μπορούμε να ιεραρχούμε την καταπίεση ή να την κλείνουμε σε κουτάκια πρώτης και δεύτερης ταχύτητας. Με αυτήν τη λογική, πάντα κάτι άλλο θα είναι «πιο κρίσιμο» ή «πιο σημαντικό» σε σχέση με το μάλλον «δευτερεύον» ζήτημα ενός ομαδικού βιασμού. Ή μιας γυναικοκτονίας. Ή μιας σεξουαλικής παρενόχλησης. Η υπεράσπιση των καταπιεσμένων δεν είναι «απλώς και μόνο» ταυτοτικό ζήτημα για την Αριστερά. Είναι το υλικό με το οποίο συγκροτούμε τον κόσμο μας. Δίνοντας τη μάχη ενάντια στις αντιδραστικές, σεξιστικές αντιλήψεις, οχυρώνουμε καλύτερα το στρατόπεδό μας, χωρίς να αφήνουμε ακάλυπτα σημεία τα οποία θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί ο αντίπαλος διαιρώντας τις δυνάμεις μας.
Η εξάλειψη της βίας 
είναι υπόθεση αποκλειστικά των γυναικών;
«Οι γυναίκες δεν μπορούν να βασίζονται στους άντρες για να τις απελευθερώσουν, όπως δεν μπορεί η εργατική τάξη να βασίζεται στους αστούς» έγραφε η Ελεονόρα Μαρξ. Όπως η απελευθέρωση της εργατικής τάξης είναι έργο της ίδιας, έτσι ακριβώς και η απελευθέρωση των γυναικών είναι έργο αυτών των ίδιων που υφίστανται την καταπίεση. Οι γυναίκες-θύματα της κρίσης του καπιταλισμού, οι εργαζόμενες και καταπιεσμένες θα είναι αυτές που θα αποτελέσουν την καρδιά του χειραφετητικού κινήματος. Είναι αυτές που πρώτες θα αμφισβητήσουν την καταπίεση και την εκμετάλλευση που υφίστανται, παίρνοντας στα χέρια τους τις τύχες που αφορούν τις ζωές και τα σώματά τους. 
Οι φεμινιστικές οργανώσεις και συλλογικότητες προσφέρουν πολλά στην υπόθεση ανάδειξης του ζητήματος της βίας. Παρέχουν την πληροφορία, την ενημέρωση, συμβάλλουν στην ευαισθητοποίηση μιας κοινωνίας που κάνει πως δεν ακούει τις κραυγές ή δεν βλέπει τις πληγές. Κι αυτό είναι ένα καλό πρώτο βήμα. Όμως κουβαλάει το μειονέκτημα κάθε πρώτου βήματος. Δεν είναι αρκετό. Οι καλές προθέσεις, οι σημαντικές πρωτοβουλίες για καμπάνιες, τα καταφύγια για κακοποιημένες γυναίκες, δεν μπορούν να οδηγήσουν μέχρι την οριστική εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών. Χρειάζεται να γίνει υπόθεση των μαζικών οργανώσεων της Αριστεράς, των εργατικών σωματείων, γυναικών και αντρών μαζί, όλων όσων δηλαδή παλεύουν για μια συνολική αλλαγή του κόσμου. 
Η βία ενάντια στις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες είναι ένα φρικτό μεν, αναπόσπαστο ωστόσο κομμάτι της βίας που ασκείται στο σύνολο της κοινωνίας. Δεν μπορείς να εξαφανίσεις το μερικό αν δεν καταπιαστείς να αντιπαλέψεις το συνολικό. Και το μεγάλο θηρίο είχε και συνεχίζει να έχει το ίδιο όνομα: καπιταλισμός. Ένα θηρίο που για να επιβιώσει πατά πάνω στις ρατσιστικές και σεξιστικές διαιρέσεις που το έθρεψαν και συνεχίζουν να το συντηρούν.