Οι αγορές όχι μόνο δεν έδειξαν να πανικοβάλλονται από το «βροντερό» ΟΧΙ στο ιταλικό δημοψήφισμα, αλλά το… χαιρέτισαν με εντυπωσιακή για τα δεδομένα των τελευταίων εβδομάδων άνοδο των χρηματιστηριακών δεικτών.
Ημερ.Δημοσίευσης
Ο γερμανικός DAX γνώρισε άνοδο περίπου 1,5%, ο γαλλικός CAC άνοδο πάνω από 1%, ο βρετανικός UK 100 άνοδο πάνω από 0,5%. Ακόμη και ο ιταλικός FTMIB, που ξεκίνησε με -2%, γύρισε σε θετικό πρόσημο μέχρι και το +1%! Στην αγορά συναλλάγματος, η ισοτιμία του ευρώ έναντι του δολαρίου είχε αρχικά σημαντική πτώση, αλλά στη συνέχεια οι απώλειες περιορίστηκαν σε οριακά επίπεδα. Ωστόσο, όλα αυτά είναι σχεδόν αναμενόμενα. Η «βόμβα» του ιταλικού «Όχι», παρότι διαθέτει πολύ ισχυρή γόμωση, θα είναι «βραδυφλεγής» για πολλούς λόγους.
Ο ένας λόγος είναι ότι τα χρηματιστήρια είχαν σε σημαντικό βαθμό προεξοφλήσει το «Όχι», άρα οι όποιες κινήσεις έγιναν πριν το χθεσινό δημοψήφισμα. Αλλά αυτός ο λόγος δεν είναι ο πιο σημαντικός. Σημαντικοί είναι δύο άλλοι λόγοι, που έχουν έντονο το πολιτικό χρώμα.
Πρώτο, η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ). Όπως αποκαλύφθηκε ύστερα από το Brexit, η ΕΚΤ είχε κάνει μαζική παρέμβαση στις αγορές για να αποτρέψει ένα «κραχ». Κοινώς, βγήκε σαν αγοραστής για να απορροφήσει το «σοκ» από μαζικές πωλήσεις μετοχών και ομολόγων. Αυτή τη φορά, είχε προαναγγείλει ότι έχει καταστρώσει ειδικό αντίστοιχο πρόγραμμα παρέμβασης, με προφανή στόχο… να της κοστίσει λιγότερο, αποθαρρύνοντας εκ των προτέρων το ξεπούλημα (shell off στη γλώσσα των αγορών).
Δεύτερο, έχοντας πεισθεί ότι η ΕΚΤ και οι ευρωπαϊκές καγκελαρίες θέλουν να κρατήσουν όρθιο το «μαγαζί» (την Ευρωζώνη και την ΕΕ), οι αγορές περιμένουν τώρα να δουν και να αξιολογήσουν σταδιακά κυρίως τα πολιτικά βήματα, το τι θα συμβεί πολιτικά στην ίδια την Ιταλία, αλλά και τι είναι διατεθειμένες να κάνουν πολιτικά οι ευρωπαϊκές καγκελαρίες στο εξάμηνο των εκλογικών δοκιμασιών σε Ολλανδία (Μάρτιο), Γαλλία (τέλη Απριλίου και αρχές Μαΐου) και εν τέλει Γερμανία (Σεπτέμβριο). Αλλά και να κάνουν μια πιο ρεαλιστική διάγνωση για την πολιτική του νέου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τις επιπτώσεις της πολιτικής του στις σχέσεις με την Ευρώπη κ.λπ.
Γι’ αυτό, δεν είναι η στιγμή για εκδηλώσεις γενικευμένου πανικού, ούτε η στιγμή που θα αποφασίσουν ισχυρά κέντρα του διεθνούς συστήματος των αγορών που θα πάρουν την απόφαση και θα αναλάβουν το ρίσκο «μαζικών πυρών» με στόχο να «γονατίσουν» το ευρώ και τις ευρωπαϊκές χρηματιστηριακές αξίες…
Το πρόβλημα είναι οι τράπεζες
Από οικονομική άποψη, η «βραδυφλεγής βόμβα» του ιταλικού «Όχι» λέγεται ιταλικές τράπεζες και συνολικότερα ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Οι ιταλικές τράπεζες μας είχαν απασχολήσει και το καλοκαίρι, όταν η πλέον ασταθής εξ αυτών, η Monte dei Paschi di Siena, βρέθηκε στο χείλος της κατάρρευσης. Ύστερα από μια διελκυστίνδα μεταξύ ιταλικής κυβέρνησης, Κομισιόν και… Σόιμπλε, και με την αθόρυβη υποστήριξη του κ. Ντράγκι, υιοθετήθηκε ένα σχέδιο διάσωσης το οποίο προέβλεπε την άντληση 5 δισ. ευρώ από τις αγορές μέχρι το τέλος του έτους. Άλλη μια ιταλική τράπεζα, η μεγαλύτερη της χώρας, η Unicredit, έχει ανακοινώσει σχέδιο διάθεσης μετοχών στις αγορές με στόχο να αντλήσει 13 δισ. ευρώ.
Με βάση τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της ΕΚΤ, η Monte dei Paschi di Siena είναι η «κορυφή του παγόβουνου» της έκθεσης συνολικά των ιταλικών τραπεζών σε 286 δισ. ευρώ «κόκκινα» δάνεια, το δε ιταλικό τραπεζικό σύστημα είναι η «κορυφή του παγόβουνου» της έκθεσης των ευρωπαϊκών τραπεζών σε «κόκκινα» δάνεια ύψους 990 δισ. ευρώ. Όλοι όμως γνωρίζουν ότι όλα αυτά είναι επίσης η «κορυφή του παγόβουνου» μιας ακόμη πιο τρομακτικής έκθεσης: των ευρωπαϊκών επενδυτικών τραπεζών (με πρώτη και καλύτερη την Deutsche Bank) σε τοξικά παράγωγα προϊόντα ύψους έως και 50 τρισεκατομμυρίων δολαρίων!
Το πρόβλημα που αναδεικνύεται είναι το μέλλον της λεγόμενης ευρωπαϊκής «τραπεζικής ενοποίησης». Η απόφαση –και με τη βούλα του ευρωπαϊκού Συμβουλίου– είναι ρητή: από 1/1/2016 οποιαδήποτε ανάγκη κεφαλαιακής ενίσχυσης τραπεζών που εποπτεύονται από την ΕΚΤ θα πρέπει να καλυφθεί με τη μέθοδο του Bail in: θα πληρώσουν πρώτα οι μέτοχοι, ύστερα οι ομολογιούχοι και αν αυτά δεν αρκέσουν, οι καταθέτες.
Αυτό μπορεί να προκαλέσει έναν πολιτικό σεισμό πολύ μεγαλύτερης έντασης από το ΟΧΙ, με κίνδυνο για τσουνάμι που θα επεκταθεί σε όλο τον ευρωπαϊκό τραπεζικό χώρο…