Το δημόσιο χρέος: Η ιστορία του και η σημασία του στη σημερινή κρίση

Ο ι εκδόσεις Red Marks θέτουν στη διάθεση του αναγνωστικού κοινού αυτό το βιβλίο σε μια συγκυρία που το δημόσιο χρέος είναι ξανά κυρίαρχος άξονας στη δημόσια συζήτηση. Η συζήτηση για την απόφαση του Eurogroup της 15ης Ιουνίου 2017 και η γενικότερη συζήτηση για τη «διευθέτηση», τη «βιωσιμότητα» κ.λπ. του ελληνικού κρατικού χρέους είναι εξαιρετικά εύφορο έδαφος για να γονιμοποιηθούν οι ιδέες αυτού του βιβλίου και να συμβάλει στην κατανόηση κάποιων δυσνόητων πτυχών του ζητήματος.     
Ο συγγραφέας του βιβλίου Ερίκ Τουσέν, γνωστός για το συντονισμό του επιστημονικού έργου της Επιτροπής Αλήθειας για το ελληνικό δημόσιο χρέος, είναι ένας συστηματικός μελετητής και γνώστης του «αντικειμένου» του δημόσιου χρέους όχι από την ουδέτερη θέση του οικονομολόγου ή του επιστημονικού μελετητή, αλλά από τη στρατευμένη θέση του πολιτικού αγωνιστή και του επικεφαλής της Επιτροπής για τη Διαγραφή του Χρέους του Τρίτου Κόσμου (CADTM). 
Υπό το δικό του επιστημονικό συντονισμό, η Προκαταρκτική Έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας Δημόσιου Χρέους, τον Ιούνιο του 2015, θα μπορούσε να αποτελέσει όχι απλώς τη «νομιμοποιητική» βάση, αλλά και ένα σημαντικό πολιτικό όπλο στο πλαίσιο ενός σχεδίου ρήξης με τα μνημόνια, το εγχώριο σύστημα και την ιμπεριαλιστική τρόικα, που θα είχε μία από τις βασικές του αιχμές τη στάση πληρωμών σε χρεολύσια και τόκους του δημόσιου χρέους, το λογιστικό έλεγχο για τον οριστικό προσδιορισμό του αθέμιτου, παράνομου, επονείδιστου (απεχθούς) και μη βιώσιμου τμήματός του,* τη μη αναγνώριση και τη διαγραφή του.   
Ο συγγραφέας του βιβλίου εξηγεί πώς η ηγετική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ και ο Αλέξης Τσίπρας προσωπικά «έθαψαν» το ζήτημα του λογιστικού ελέγχου του χρέους, της στάσης πληρωμών και της διαγραφής του. Σε εκτενή συνέντευξή του, με πρόλογο του Στάθη Κουβελάκη, που περιλαμβάνεται στο βιβλίο, εξηγεί τις επαφές και τις συνομιλίες με τον Τσίπρα και το επιτελείο του και τεκμηριώνει πώς και γιατί το σχέδιο ρήξης εγκαταλείφθηκε ήδη πριν τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 και πώς η δουλειά της Επιτροπής Αλήθειας έμεινε όχι μόνο αναξιοποίητη, αλλά και πολιτικά ακάλυπτη από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ και το κυβερνητικό κέντρο. 
Η εγκατάλειψη αυτής της κεντρικής αιχμής, όπως και άλλων σημαντικών αιχμών ενός σχεδίου ρήξης, αναπόφευκτα οδήγησαν στην προδοσία του ΟΧΙ του δημοψηφίσματος της 5ης Ιουλίου 2015 και στη μνημονιακή στροφή. Ελάχιστες βδομάδες ύστερα από τη δημοσιοποίηση της Προκαταρκτικής Έκθεσης της Επιτροπής Αλήθειας Δημόσιου Χρέους που ανακήρυσσε το σύνολο του χρέους προς τους δανειστές και τον ιδιωτικό τομέα αθέμιτο, παράνομο, επονείδιστο (απεχθές) και μη βιώσιμο…
Ένα όχι απλώς χρήσιμο, 
αλλά απαραίτητο βιβλίο
Ο Ερίκ Τουσέν προβαίνει και σε άλλες σημαντικές αναφορές όσον αφορά την ελληνική εμπειρία της πάλης ενάντια στα μνημόνια και την ιμπεριαλιστική επιτροπεία. Ωστόσο, το βιβλίο –και η χρησιμότητά του–  δεν περιορίζεται μόνο σε αυτό, αλλά προσδιορίζει το μηχανισμό της χρεοκοπίας, τις μεθόδους της διεθνούς ιμπεριαλιστικής επιτροπείας, τη «συνεργατική» σχέση ανάμεσα στο εγχώριο και το διεθνές σύστημα κερδοσκοπίας και τοκογλυφίας.    
Για την κρίση χρέους και τη χρεοκοπία δεν αρκεί ένα «αντικειμενικά» υψηλό κρατικό χρέος (που μετριέται ως ποσοστό του ΑΕΠ), παρόλο που ασφαλώς αυτό είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση. Σε όλες τις περιπτώσεις κρατικής χρεοκοπίας (χωρών της περιφέρειας του παγκόσμιου συστήματος, με την εξαίρεση της πρόσφατης ελληνικής χρεοκοπίας του 2010, που είναι χρεοκοπία χώρας του αναπτυγμένου καπιταλιστικού πυρήνα), η αιτία ήταν ο συνδυασμός υψηλού χρέους και μιας μεγάλης διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης. Αυτός ο δεύτερος παράγοντας είναι επίσης απαραίτητη προϋπόθεση της χρεοκοπίας.   
Το βιβλίο τεκμηριώνει με αναντίρρητο τρόπο ότι αυτός ο συνδυασμός βρέθηκε πίσω και από τις 5 χρεοκοπίες του νεοελληνικού κράτους (1826, 1843, 1893, 1933 και 2010). 
Πώς δουλεύει αυτός ο μηχανισμός; Στη φάση της καπιταλιστικής ανόδου οι τοκογλυφικοί μηχανισμοί του συστήματος (τράπεζες και ιδιώτες) αναζητούν απεγνωσμένα και βουλιμικά επενδυτικές ευκαιρίες και είναι διατεθειμένοι να αναλάβουν μεγάλα ρίσκα για μεγάλα κέρδη, δηλαδή να κάνουν και επενδύσεις υψηλού ρίσκου. Ένας επικερδής τομέας τέτοιας κερδοσκοπίας είναι το κρατικό χρέος. 
Το ίδιο το δημόσιο χρέος δημιουργείται επίσης από έναν μηχανισμό διπλής κερδοσκοπίας, πάνω στις δημόσιες δαπάνες και τα δημόσια έσοδα, που ενορχηστρώνεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Σε τι συνίσταται η καπιταλιστική κερδοσκοπία πάνω στα δημόσια έσοδα; Στις φοροελαφρύνσεις στο κεφάλαιο, στην απροσχημάτιστη και κρατικά προστατευόμενη φοροδιαφυγή των κερδών και των υψηλών εισοδημάτων, αλλά και στην εισφοροαποφυγή των εργοδοτών –όλα αυτά μειώνουν τα δημόσια έσοδα. 
Σε τι συνίσταται η κερδοσκοπία στις δημόσιες δαπάνες; Πάρτι υπερκοστολόγησης των κρατικών προμηθειών και των δημόσιων έργων, πάρτι έμμεσων ή απευθείας ενισχύσεων στο κεφάλαιο, οι υψηλότερες στρατιωτικές δαπάνες όχι μόνο στην Ευρωζώνη, αλλά και στο ΝΑΤΟ –όλα αυτά αυξάνουν τις δημόσιες δαπάνες. Μείωση εσόδων και αύξηση δαπανών σημαίνει αύξηση του ελλείμματος του προϋπολογισμού και συσσώρευση χρέους.       
Ποιος είναι ο ρόλος της διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης; Οι τράπεζες και γενικώς οι τοκογλύφοι, που στη φάση της ανόδου δάνειζαν αφειδώς και ριψοκίνδυνα, εξασφαλίζοντας την αναχρηματοδότηση του κρατικού χρέους, με το ξέσπασμα της κρίσης διακόπτουν τη χρηματοδότηση του χρέους και οδηγούν τις πλέον ευάλωτες χώρες σε χρεοκοπία.  
Αν αυτός ο μηχανισμός της χρεοκοπίας είναι τυπικός στην ιστορία του καπιταλισμού, εξίσου τυπική είναι και η καπιταλιστική φόρμουλα για τη διαχείρισή της: τρόικες και ιμπεριαλιστική επιτροπεία, μνημόνια σκληρής λιτότητας, λεηλασίας της δημόσιας περιουσίας και της ιδιωτικής περιουσίας των εργαζόμενων τάξεων. Το βιβλίο παραθέτει λεπτομερή στοιχεία για την ιστορία των 4 προηγούμενων χρεοκοπιών του ελληνικού κράτους, πραγματικά εντυπωσιακά για τις ομοιότητες και αναλογίες με την τωρινή, 5η ελληνική χρεοκοπία, όπου ο/η αναγνώστης/στρια συναντά όλα όσα τείνουμε εσφαλμένα να θεωρούμε «πρωτοφανή»: την τρόικα και τα μνημόνια, τις αναδιαρθρώσεις χρέους, τον τοκογλυφικό μηχανισμό, το ρόλο των τραπεζών, το… πρωτογενές πλεόνασμα, την εκ νέου… έξοδο στις αγορές, ακόμη και την επιβολή πλαφόν στο ύψος των ετήσιων τοκοχρεολυσίων! 
Σταματούμε εδώ, παραπέμποντας για τα υπόλοιπα στο ίδιο το βιβλίο. Που είναι όχι απλώς χρήσιμο, αλλά πραγματικά απαραίτητο εργαλείο στα χέρια κάθε αγωνιστή/στριας του κινήματος και της Αριστεράς. 

*Υπενθυμίζεται ότι η Προκαταρκτική Έκθεση της Επιτροπής Αλήθειας αποφάνθηκε τεκμηριωμένα ότι σε αυτές τις 4 κατηγορίες ανήκει το σύνολο του χρέους προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF), δηλαδή το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό του χρέους.