Τουρισμός: το «οικονομικό θαύμα» και το ταξικό τραύμα

Το «οικονομικό θαύμα» του ελληνικού τουρισμού βασίζεται στα συσσωρευμένα τραύματα της εργατικής τάξης, που απασχολείται μόνιμα, περιοδικά ή σποραδικά στον κλάδο. Και η χρησιμοποίηση της λέξης τραύματα προκειμένου να περιγραφεί η πραγματική κατάσταση της εργασιακής καθημερινότητας είναι ακόμη και ήπια, αν δεν έκανε το λάθος να την αναφέρει με εντελώς διαφορετικό νόημα και περιεχόμενο ο νέος πρόεδρος του ΣΕΤΕ, Γιάννης Ρέτσος, στην προ εβδομάδος τελευταία παράσταση διαμαρτυρίας εργαζομένων στο γραφείο του, υποστηρίζοντας ότι «κάθε απεργιακή κινητοποίηση μέσα στην κορύφωση της τουριστικής περιόδου τραυματίζει τον τουρισμό». 
Ποιον τουρισμό; Εκείνον της κερδοφορίας και των αυξημένων προσδοκιών επισκεψιμότητας που καλλιεργεί συστηματικά η εργοδοτική και επιχειρηματική ηγεσία, διαπιστώνοντας μέσα στο 2017 ότι σε τέσσερα χρόνια η Ελλάδα θα υποδέχεται 35 εκατομμύρια τουρίστες και τα τουριστικά έσοδα θα κυμαίνονται μεταξύ 19 και 20 δισεκατομμυρίων ευρώ-σχεδόν... ένα δάνειο από το ΔΝΤ. Όμως την ίδια στιγμή, η Τράπεζα της Ελλάδος προσγειώνει απότομα αυτή την ευφορία. Μέσα στο 2016, ο τουρισμός κατέγραψε απώλειες άνω των 905 εκατομμυρίων ευρώ σε σχέση με τις εκτιμήσεις, επίδοση που αποτελεί την 4η χειρότερη ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες –και η τάση αυτή φαίνεται να παγιώνεται το 2017. Κράμερ εναντίον Κράμερ μέσα στα άγια του ελληνικού αστισμού ή μήπως μια παραδοξότητα με πολύ λογικές, οφθαλμοφανείς όσο και δηλωτικές της επικρατούσας κατάστασης εξηγήσεις; 
Πήλινα πόδια
Στην πραγματικότητα, (και) ο ελληνικός τουρισμός στηρίζεται σε πήλινα πόδια. Οι εκτιμήσεις και το success story (θα) πέφτουν διαρκώς έξω για μια σειρά από λόγους, όπως: 1ον. Την οικονομική καθίζηση στις μεσαίες τάξεις της Ευρώπης, που άλλοτε αποτελούσαν προνομιακούς ταξιδιώτες και τουρίστες και σήμερα πλήττονται από την κρίση και τη γενική υποχώρηση των καταναλωτικών προτεραιοτήτων. 2ον Την κατάρρευση του εσωτερικού τουρισμού, που δεν αναπληρώνεται από τις εξωτερικές αφίξεις. 3ον Την πλήρη αναντιστοιχία κρατήσεων και πραγματικών αφίξεων με τα έσοδα που καταγράφονται στην Ελλάδα, καθώς διαμεσολαβούν ποσοστά, αναπροσανατολισμός κεφαλαίων και τραπεζικοί λογαριασμοί μεσαζόντων, πρακτόρων, τουριστικών γραφείων, αεροπορικών εταιρειών και Ελλήνων επιχειρηματιών στο εξωτερικό, όπου λιμνάζει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος των κερδών, τα οποία για το 2017 αναμένεται να αγγίξουν τα 13-15 δισ. ευρώ. 4ον. Τη διαβρωτική επίδραση της κρουαζιέρας που στερεί διανυκτερεύσεις και κατανάλωση, ενώ συνεχίζεται και η κωμωδία καταμέτρησης τουριστών σε κάθε ελλιμενισμό εντός της ελληνικής επικράτειας και όχι ανά κρουαζιερόπλοιο –με άλλα λόγια, οι ίδιοι άνθρωποι-επιβάτες ενός κρουαζιερόπλοιου καταγράφονται τρεις ή τέσσερις φορές στις στατιστικές που εκπονούνται κάθε χρόνο, με ό,τι αυτό σημαίνει για τα... πανηγύρια περί «αυξημένης προσέλκυσης τουριστών». 5ον Τον «λαϊκό καπιταλισμό» της οικονομίας διαμοιρασμού και αλλοίωσης των τοπικών κοινωνιών και γειτονιών, που προσπαθούν στανικά να επιβάλουν κυρίως στην Αθήνα μεσιτικές εταιρείες και εξειδικευμένες ιστοσελίδες αγγελιών ζήτησης και προσφοράς βραχυχρόνιας μίσθωσης στέγης, πατώντας πάνω στη ραγδαία απαξίωση της ακίνητης περιουσίας και την οικονομική δυσπραγία ενοικιαστών και ιδιοκτητών, προετοιμάζοντας το έδαφος για την επόμενη «φούσκα» οικονομικής άνθησης. 
Άγρια εκμετάλλευση
Αυτή είναι η μια όψη του νομίσματος. Η άλλη, η χειρότερη και πιο εκμεταλλευτική, αφορά τους εργαζόμενους. Ξεκινώντας από τα επίσημα στοιχεία, μόνο τις τελευταίες εβδομάδες, το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας πραγματοποίησε ελέγχους σε 209 ξενοδοχεία, με περίπου 11.000 εργαζόμενους και διαπίστωσε 115 παραβάσεις του νόμου και των συλλογικών συμβάσεων κυρίως σε θέματα ασφάλειας και προστασίας της υγείας –με άλλα λόγια, πάνω από το 50% των ξενοδοχείων απασχολεί προσωπικό, θέτοντας ευθέως σε κίνδυνο τη σωματική του ακεραιότητα και τη συνολική κατάσταση της υγείας του. Παράλληλα, οι εργοδότες του κλάδου ουσιαστικά έχουν καταγγείλει αυθαίρετα και μονομερώς τις υφιστάμενες συλλογικές συμβάσεις, καταστρατηγώντας και παραβιάζοντας τις συμφωνίες στα θέματα άδειας μητρότητας, άδειας υγείας, επιδομάτων και υπερωριών, ενώ η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων αμείβεται πια με 350-400 ευρώ μηνιαίως –όταν αυτά καταβάλλονται. Οι όποιες κυρώσεις παραπέμφθηκαν ως συνήθως στις καλένδες, δηλαδή στην εξέταση των κατά περίπτωση παραβιάσεων και εξηγήσεων των εργοδοτών μετά το τέλος της τουριστικής περιόδου. Αξιοσημείωτο ότι στην άγρια εκμετάλλευση και την αυθαιρεσία πρωταγωνιστεί (και) η περίφημη «μικρομεσαία επιχειρηματικότητα», καθώς οι τουριστικές επιχειρήσεις στις οποίες διαπιστώνεται πολύ μεγάλη συχνότητα καταστρατηγήσεων της νομοθεσίας, καταπάτησης των συλλογικών συμβάσεων και τρομοκράτησης των εργαζομένων με το (κομβικό) επιχείρημα «υπάρχουν τόσοι άλλοι και άνεργοι» είναι αυτές που απασχολούν έως 10 εργαζόμενους (καταλύματα, εστιατόρια, μπαρ, οργανωμένες πλαζ κτλ) (ΣΕΠΕ, 2016). 
«Δανεικοί» και «νοικιασμένοι»
Την ίδια στιγμή, ανθούν ο δανεισμός και η ενοικίαση «συνεργείων» ανάμεσα σε ξενοδοχειακές μονάδες και εταιρείες στρατολόγησης προσωπικού, οι οποίες εδρεύουν στην Ελλάδα αλλά συμπεριλαμβάνουν στο δυναμικό τους εργαζόμενους και από άλλες χώρες της Ευρώπης, κυρίως τις γειτονικές βαλκανικές (Βουλγαρία, Ρουμανία). Το πρόβλημα ανέδειξαν ξανά την περασμένη εβδομάδα οι διαδοχικές παραστάσεις διαμαρτυρίας των συνδικάτων τουρισμού και επισιτισμού, πρώτα στην εταιρεία ISS, η οποία ειδικεύεται ακριβώς σε τέτοιου είδους «στρατολογήσεις» και δανεισμούς, και στο ξενοδοχείο Hilton, που αποτελεί μία από τις μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις με μακρόχρονη συνεργασία με την παραπάνω εταιρεία. Σύμφωνα με τις καταγγελίες των εργαζομένων, εταιρεία και ξενοδοχειακές μονάδες, με το πρόσχημα της κατάρτισης συμβάσεων εργασίας περιορισμένου χρόνου, δήθεν για την κάλυψη «έκτακτων αναγκών» προχωρούν ακόμη και στην υπαγόρευση συμβάσεων 24ωρης διάρκειας, οι οποίες ανανεώνονται καθημερινά και φυσικά καλύπτουν σχεδόν ολόκληρο το χρόνο λειτουργίας των ξενοδοχείων και όχι μόνο στην αιχμή της τουριστικής περιόδου. 
Αυτές είναι οι ανοιχτές, οι χαίνουσες ταξικές πληγές των εργαζομένων στον τουρισμό, πάνω στους οποίους βασίζεται το «Ζήσε το μύθο σου στην Ελλάδα» και το «Τόσο μικρή χώρα χωρά τόση ομορφιά» –εντέλει  χωρά και τεράστια, ασύδοτη εκμετάλλευση. Οι συνθήκες ημιδουλείας σε όλο το φάσμα των επιχειρήσεων οι οποίες δραστηριοποιούνται στον τομέα όχι μόνο δεν περιορίζονται από τους ελέγχους ή τις μεταχρονολογημένες κυρώσεις του ΣΕΠΕ, αλλά αποτελούν και τον προάγγελο της κοινωνικής δίνης η οποία θα αρχίσει να σχηματίζεται το προσεχές φθινόπωρο κάτω από τα πόδια των συνδικάτων και των εργαζομένων, ενόψει της τρίτης αξιολόγησης και των προαπαιτουμένων, σκληρών αναθεωρήσεων του συνδικαλιστικού νόμου και του πλαισίου κήρυξης απεργίας. Έως τότε, η εργοδοτική πλευρά (και) του τουρισμού θα συνεχίζει να πιέζει την ελάχιστα αντιστεκόμενη κυβέρνηση για λιγότερους φόρους και... προστασία απέναντι τόσο στον διεθνή ανταγωνισμό όσο και στις διεκδικήσεις των εργαζομένων. Και όπως είναι γνωστό, η κυβέρνηση έχει δείξει τα ανάλογα δείγματα γραφής, τα οποία καθιστούν την απεργία στον τουρισμό και τον επισιτισμό –όπως και την κυριακάτικη των εμποροϋπαλλήλων– εξαιρετικά επίκαιρη και σημαντική για το σύνολο της εργατικής τάξης στην Ελλάδα.