Καταλονία: Η ανεξαρτησία, η αντικαπιταλιστική Αριστερά και οι εκλογές

Α υτό που κάνει πρώτα απ’ όλα αίσθηση αυτή τη στιγμή στην Καταλονία είναι η συνεχώς αυξανόμενη έκταση και σφοδρότητα της καταστολής που ασκείται από το Ισπανικό Κράτος και την κυβέρνηση Ραχόι. Ο διώξεις δεν περιορίζονται στις πολιτικές προσωπικότητες και τους ηγέτες των κοινωνικών οργανώσεων, αλλά επεκτείνονται σε πάμπολλους Καταλανούς «σεσημασμένους» για τη συμμετοχή τους στον αγώνα της ανεξαρτησίας. 
Έχουν ήδη πραγματοποιηθεί συλλήψεις πολιτών. Μεταξύ άλλων, διώκεται και ο πρόεδρος του συνδικάτου δασκάλων για την αγωνιστική του στάση. Παράλληλα, μέσω των υφιστάμενων συλλόγων δεξιών Ισπανών εθνικιστών («εσπανιολίστας») έχουν αρχίσει να γίνονται επίσημες καταγγελίες σε καθηγητές και δασκάλους στα σχολεία με την κατηγορία ότι διαδίδουν ιδέες μίσους. Πρόκειται για καθηγητές και δασκάλους που προσπάθησαν να ευαισθητοποιήσουν τη σχολική κοινότητα τις μέρες του δημοψηφίσματος και της απεργίας. Στην πόλη Seu d urgell και στην Trem έχουν στοχοποιηθεί 8 καθηγητές. Επίσης, ο κόσμος παραλαμβάνει πρόστιμα σπίτι του επειδή θεάθηκε να κλείνει δρόμους την μέρα της απεργίας.
Είναι προφανές ότι η ασκούμενη καταστολή εμπεριέχει την ποινικοποίηση του αγώνα, αλλά επίσης και την ενεργοποίηση μέσα στην κοινωνία της νοοτροπίας του σπιούνου. Προσεγγίζει όλο και πιο έντονα χαρακτηριστικά της καταστολής δικτατορικών καθεστώτων. Η εκτίμηση των αγωνιστριών-ών εδώ είναι ότι η καταστολή θα ενταθεί και πολύ μάλιστα. 
Ως προς τα πολιτικά κόμματα, η αντικαπιταλιστική CUP είναι ήδη στο στόχαστρο. Υπάρχει η εκτίμηση ότι την περιμένουν στη γωνία: ότι μόλις βγουν τα προεκλογικά προγράμματα θα κοιτάξουν να ξεκοκαλίσουν τα συνθήματά της, και αν βρουν κάτι «επικίνδυνο» μπορεί και να τους ακυρώσουν την υποψηφιότητα. 
Το κλίμα στην Καταλονία είναι αρκετά τεταμένο. Υπάρχουν ανεπίσημοι δείχτες που μιλάνε για αύξηση εγκεφαλικών, καρδιακά επεισόδια κ.λπ. Στους δρόμους και στα μπαλκόνια βλέπεις παντού καταλανικές και ισπανικές σημαίες. Ο κόσμος των εθνικιστών οργανώνεται. Ο κόσμος που υπερασπίζεται την αυτοδιάθεση φοβάται… Στον κόσμο αυτό οι τάσεις είναι αμφίδρομες: κάποιοι κάνουν πίσω, ενώ άλλοι δραστηριοποιούνται εντονότερα και οργανώνονται. 
Ο φόβος τους είναι ότι αν κερδίσει τις εκλογές ο «τρικομματισμός» του καθεστώτος (Λαϊκό Κόμμα, Ciudadanos, Σοσιαλιστικό Κόμμα) θα πέσει ταφόπλακα. Οι δημοσκοπήσεις, ως γνωστόν, δείχνουν να υπερτερεί το στρατόπεδο της ανεξαρτησίας, χωρίς όμως να εξασφαλίζει σίγουρα πλειοψηφία ικανή για τον σχηματισμό κυβέρνησης. Η Εσκέρα Ρεπουμπλικάνα (ECR), με σοβαρή αύξηση των δημοσκοπικών ποσοστών της, φαίνεται ότι θα είναι το πρώτο κόμμα. Η επικεφαλής του είναι πλέον η Νάρτα Ροβίρα, η οποία, στην περίπτωση που οι δυνάμεις της ανεξαρτησίας επιτύχουν να σχηματίσουν κυβέρνηση, θα είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος κυβέρνησης μιας Αυτονομίας στα χρονικά του Ισπανικού Κράτους. Τα δύο αριστερά ψηφοδέλτια, της CUP και της Catalunya en Comu, φαίνεται να είναι στάσιμα σε ποσοστά ψήφων, χωρίς όμως να είναι εύκολες οι προβλέψεις σε αυτήν την εξαιρετικά ρευστή κατάσταση.
Γενικότερα, κανείς δεν ξέρει ποια θα είναι η επόμενη μέρα μετά τις εκλογές της 21ης Δεκέμβρη. Κανένα από τα κόμματα της ανεξαρτησίας δεν έχει διατυπώσει ακόμη σαφές πρόγραμμα. Πολλά πράγματα παραμένουν εκκρεμή: Αν, π.χ., εκλεγεί ο Πουτζδεμόντ, δεν μπορεί να γυρίσει στην Καταλονία γιατί θα τον πιάσουν. Η CUP, η οποία συνεχίζει να έχει στο πρόγραμμά της την πλήρη ανεξαρτησία της Καταλονίας, συνεδριάζει αυτές τις μέρες για να καταλήξει σε προτάσεις συγκεκριμενοποίησης του προγραμματικού της στόχου. 
Το πιο ελπιδοφόρο πράγμα στην Καταλονία σήμερα είναι οι Επιτροπές Υπεράσπισης της Ρεπούμπλικα (CDR). Είναι πια περισσότερες από 300 σε όλη την Καταλονία και αυξάνονται. Από περιοχή σε περιοχή διαφέρουν σε μαζικότητα και σε πολιτική κατεύθυνση. Στη Χιρόνα, για παράδειγμα, συμμετέχουν πάνω από 400 άτομα. Συμμετέχουν άνθρωποι κάθε πολιτικής κατεύθυνσης. Μέλη του δεξιού PDECAT, της αριστερής CUP, αναρχικοί, αυτόνομοι, ανένταχτοι. Οι Επιτροπές φύτρωσαν σαν μανιτάρια ενόψει του δημοψηφίσματος: κάθε οικογένεια έχει να πει μια ιστορία για εκείνη την ημέρα του δημοψηφίσματος.  Αυτές οι Επιτροπές πλέον μαζεύονται κάθε βδομάδα. Οργανώνουν κινητοποιήσεις, εκδηλώσεις στις πλατείες, αφισοκολλήσεις. Υπάρχουν τέτοιες επιτροπές και σε χώρους εργασίας, αλλά είναι λιγότερες. Αναπτύσσονται είτε με την ανοχή και τη συνεργασία, είτε ανταγωνιστικά με την Όμνιουμ Κουλτουράλ και την Εθνική Συνέλευση Καταλονίας, τις δύο μεγάλες κοινωνικές οργανώσεις του «επίσημου» ανεξαρτησιακού κινήματος. 
Τέλος, δυο λόγια για το διεθνές μέτωπο της αγωνιστικής αλληλεγγύης με την Καταλονία. Έχουν ήδη φτιαχτεί επιτροπές υπεράσπισης στο Παρίσι και στην Σκοτία. Ευχαριστούν για τις προσπάθειες αλληλεγγύης στην Ελλάδα και ζητούν να συνεχίσουμε. Η επιτροπή για τον συντονισμό της διεθνούς αλληλεγγύης έχει ακόμη σοβαρά προβλήματα οργάνωσης. Είναι λίγοι άνθρωποι, κάνουν πολλά πράγματα και ακόμα προσπαθούν να βρουν τρόπο και τόπο συνάντησης για τη διεθνή συνέλευση που έχει προγραμματιστεί για τον Δεκέμβρη. 

Η σημασία των Επιτροπών Υπεράσπισης της Ρεπούμπλικα

Τ ο Σάββατο, 11 Νοέμβρη, 750.000 άνθρωποι πλημμύρισαν τους δρόμους της Βαρκελώνης για να διαδηλώσουν ενάντια στην φυλάκιση των μισών μελών της καταλανικής κυβέρνησης και των προέδρων των δύο μεγαλύτερων ανεξαρτησιακών οργανώσεων στην Καταλονία (της ANC και της Omnium), των δύο Ζόρντι. Είχε προηγηθεί η γενική απεργία που κάλεσαν «εναλλακτικές» συνδικαλιστικές δυνάμεις, έξω από την CCOO και την UGT (τις μεγαλύτερες, πλειοψηφικές συνομοσπονδίες), η οποία με την υποστήριξη των Επιτροπών Υπεράσπισης της Ρεπούμπλικα (CDR) είχε 20% συμμετοχή και συνοδεύτηκε από αποκλεισμούς κεντρικών δρόμων και μέσων μεταφοράς στην πρωτεύουσα, όπως και από αποκλεισμούς εισόδων/εξόδων στα σύνορα. Αυτά που αναφέραμε είναι τα κορυφαία σημεία των τελευταίων εβδομάδων, αλλά γενικότερο τον τελευταίο μήνα έχουν γίνει εκατοντάδες πρωτοβουλίες σε τοπικό ή εθνικό επίπεδο ενάντια στην κρατική επιθετικότητα, για να μην μένει αυτή αναπάντητη. 
Ένα μήνα μετά την καταλανική εξέγερση, συνεχίζουμε να ζούμε –σε διαφορετική ένταση– μια λιγότερη ή περισσότερο διαρκή δυναμική κινητοποιήσεων και δράσεων. Είναι μια σαφής αλλαγή ρυθμού, σε σχέση με την «καταλανική διαδικασία», όπως την γνωρίζαμε πριν από τον Οκτώβρη. Αυτές οι κινητοποιήσεις ωστόσο, προκύπτουν μόνο ως αντίδραση στις κατασταλτικές ενέργειες από το Ισπανικό Κράτος. 
Αλλά γιατί η κυβέρνηση Ραχόι με το δικαστικό και αστυνομικό σώμα έχουν επιλέξει έναν τέτοιο ανοιχτά κατασταλτικό δρόμο; Η ουσία βρίσκεται στο ότι η αυτοδιάθεση δεν «χωράει» στο υπάρχον σύνταγμα. Το σύνταγμα του 1978 αποκρυστάλλωνε συμβιβασμούς που έγιναν σε ένα πλαίσιο αγώνων του εργατικού κινήματος και ισχυρών εθνικών κινημάτων στις περιφέρειες του Κράτους. Ήταν μια συμφιλίωση μεταξύ παλιών και νέων ελίτ που επιχειρούσε να κατευνάσει την θέληση για αναμέτρηση με τις δεκαετίες δικτατορίας. Ο «καταλανισμός» επιχειρεί έκτοτε να αντιμετωπίσει το ζήτημα της αυτο-διακυβέρνησης, με μια προσέγγιση που ως το 2010 επιχειρούσε να κινηθεί μέσα στα περιθώρια που επέτρεπε το σύνταγμα: το καθεστώς διευρυμένης αυτονομίας. Ένα καθεστώς που υποσκάπτεται και περιορίζεται συστηματικά. Αυτό το «μπλοκάρισμα» έρχεται από πολύ μακριά και κάποια στιγμή θα οδηγούσε σε έκρηξη. Η πρόκληση του δημοψηφίσματος ήταν μια δημοκρατική πρόκληση και έθεσε επί τάπητος τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα του καθεστώτος. Ωστόσο αυτή η πρόκληση δεν αφορά μόνο μια νέα νομική ή εδαφική-θεσμική σχέση, αλλά βάζει σε αμφισβήτηση γενικά το κοινωνικό συμβόλαιο του 1978. Αυτός είναι ο λόγος που η ισπανική κυβέρνηση αρνείται συστηματικά το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Η αντιδραστική στροφή του Λαϊκού Κόμματος, η άνευ όρων υποστήριξη των Ciudadanos και η υπόκλιση του Σοσιαλιστικού Κόμματος, δημιούργησαν μια συνταγματική συμμαχία αντιδημοκρατικής κοπής. Επιχειρούν να βάλουν τέλος στην πολιτική κρίση του καθεστώτος η οποία συνεχίζεται αφότου ξέσπασε το κίνημα 15Μ και από την εμφάνιση του Ποδέμος. Γι’ αυτό και στην Καταλονία επιχειρείται να εμπεδωθεί η αυταρχική στροφή γιατί αλλιώς το ρήγμα στο καθεστώς δεν θα γίνεται να αντιστραφεί. 
Ωστόσο, τα εμπόδια που αντιμετωπίζουμε δεν είναι λίγα. Καταρχήν η στάση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν και αρκετά διεθνή ΜΜΕ κατέγραψαν την καταστολή του Ισπανικού Κράτους, η μεγάλη πλειοψηφία των κρατών-μελών, όπως και η ίδια η ΕΕ, στάθηκαν στο πλευρό της ισπανικής κυβέρνησης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρώπη-φρούριο του κεφαλαίου, απέδειξε για άλλη μια φορά τον αντιδημοκρατικό της χαρακτήρα. Μια στάση που καταβύθισε τις εκτιμήσεις που είχαν για αυτήν οι Καταλανοί. Στο τελευταίο «βαρόμετρο γνώμης» για την ΕΕ στην Καταλονία, μόνο 3 στους 10 οπαδούς της ανεξαρτησίας έχουν θετική γνώμη για αυτήν. Ένα σημαντικό στοιχείο, με δεδομένο ότι η επίσημη γραμμή του καταλανισμού ήταν πως η Ευρώπη θα σώσει την κατάσταση, μόνο που αυτό δεν συνέβη. 
Ένα άλλο εμπόδιο είναι η έλλειψη των κατάλληλων δομών που θα επιτρέψουν να αναπτυχθεί μια «συντακτική διαδικασία». Η παρενόχληση και η καταστολή του καθεστώτος, με την πολιτική και οικονομική «ασφυξία» των καταλανικών θεσμών, συνδυασμένη με την έλλειψη πρόβλεψης (και θέλησης) της καταλανικής κυβέρνησης να πάει σε ρήξη, έχουν δημιουργήσει μια κατάσταση αδιεξόδου. Ο συνδυασμός της υπεράσπισης των καταλανικών θεσμών που δέχονται παρεμβάσεις από το κράτος, με τη δημιουργία «χώρων» λαϊκής οργάνωσης από τα κάτω που θα επιτρέπουν την ανάπτυξη μιας συντακτικής διαδικασίας, είναι το «κλειδί» για να παραμεριστεί αυτό το εμπόδιο που θα συνεχίσει να υπάρχει μετά τις εκλογές στις 21 Δεκέμβρη. 
Αυτοί οι «χώροι» από τα κάτω πρέπει να στηριχθούν στις δομές που ήδη έχουν προκύψει. Γύρω από το στόχο της υπεράσπισης του δημοψηφίσματος δημιουργήθηκαν μαζικές συνελεύσεις: οι Επιτροπές Υπεράσπισης του Δημοψηφίσματος, που σήμερα λέγονται Επιτροπές Υπεράσπισης της Ρεπούμπλικα (CDR). Οι CDR ήταν η δύναμη που αποτέλεσε το «κλειδί» στη διασφάλιση της ψηφοφορίας την 1η Οκτώβρη, οργανώνοντας χιλιάδες ανθρώπους τις μέρες πριν το δημοψήφισμα, καταλαμβάνοντας τα μισά εκλογικά τμήματα σε όλη την Καταλονία. Συμμετείχαν ακτιβιστές, πολιτικοί αγωνιστές, αλλά πάνω απ’ όλα, άνθρωποι των γειτονιών που δεν είχαν ξανασυμμετάσχει σε μια παρόμοια δράση. Μετά την πρώτη τους μέρα, οι Επιτροπές αποτέλεσαν ένα θεμελιώδες τμήμα της κινητοποίησης, όπως και στις δύο γενικές απεργίες (στις 3 Οκτώβρη και στις 8 Νοέμβρη). 
Οι CDR έχουν μια πολύ πλατιά σύνθεση και είναι ανοιχτές στη συμμετοχή ευρύτερων ιδεολογικών ρευμάτων, αν και παραμένει υψηλή η συμμετοχή των μεσαίων στρωμάτων και ισχυρή η φιλο-ανεξαρτησιακή άποψη. Από την άλλη, αν και υπάρχει μεγάλη ανισομέρεια από περιοχή σε περιοχή, υπάρχουν ήδη 300 Επιτροπές σε όλη την Καταλονία και κάθε βδομάδα αυξάνονται. Οι CDR μπορούν δυνητικά να περάσουν από την αντικατασταλτική άμυνα γύρω από την οποία κινούνται οι δυναμικές της κινητοποίησης, προς την ανάπτυξη μιας συντακτικής διαδικασίας. Είναι μια δύναμη που θα πρέπει να παρατάξουμε.
Το τελευταίο εμπόδιο είναι η ανάγκη να διευρυνθεί η κοινωνική πλειοψηφία. Την 1η Οκτώβρη, ψήφισε το 42% των εγγεγραμμένων, ένα εντυπωσιακό ποσοστό αν σκεφτούμε το περιβάλλον καταστολής και πολιτικών διώξεων εκείνες τις μέρες, όπως και τις αστυνομικές επιθέσεις που εξελίχθηκαν σε όλη την Καταλονία την ίδια τη μέρα του δημοψηφίσματος. Παρ’ όλα αυτά, για να αντιμετωπιστεί η καταστολή και να υπάρξει πραγματική υπεράσπιση μιας Ρεπούμπλικα, είναι αναγκαίο να επεκταθεί η πλειοψηφία σε τμήματα της κοινωνίας που ταλαντεύονται. Το «κυβερνητικό» ανεξαρτησιακό κίνημα συντηρεί ένα μόνιμο εμπόδιο σε αυτό το στόχο: δεν συσχετίζει την οικοδόμηση της Ρεπούμπλικα με το τι μοντέλο κοινωνίας κρύβεται πίσω από αυτήν. Σε αυτό το επίδικο θα ξεδιπλωθούν οι διαφορές ανάμεσα στην καταλανική Δεξιά (που περνά τη δική της εκλογική και κοινωνική κρίση), την καταλανική σοσιαλδημοκρατία και τις πτέρυγες που είναι υπέρ της κοινωνικής ρήξης. Πώς θα συνδυαστούν τα δύο βασικά κοινωνικά και πολιτικά ρεύματα που διατρέχουν την πρόσφατη ιστορία της Καταλονίας -το κίνημα 15Μ και η καταλανική διαδικασία;
Η εφαρμογή του Άρθρου 155 συνδυάζει έναν κατασταλτικό χαρακτήρα (φυλακίσεις, διάλυση της κυβέρνησης και του κοινοβουλίου, παρεμβάσεις στους καταλανικούς θεσμούς) με την έκκληση για περιφερειακές εκλογές. Εκλογές οι οποίες έβρισκαν αντίθετες όλες τις ανεξαρτησιακές δυνάμεις και εκλογές τις οποίες όλες αυτές οι δυνάμεις υποχρεώθηκαν να αποδεχθούν. Πώς θα προκύψουν όχι απλώς κάποια σχετικά διαφοροποιημένα αποτελέσματα, αλλά διευρυμένες πλειοψηφίες για τις 21 Δεκέμβρη; Προς το παρόν, καμιά από την ανεξαρτησιακές δυνάμεις δεν έχει ανακοινώσει τα σχέδιά της για μετά τις εκλογές. Ωστόσο είναι θεμελιώδης η ανάγκη να διαμορφωθεί ένα ευρύ συντακτικό μπλοκ ανάμεσα στις δυνάμεις της ανεξαρτησίας και αυτούς που υπερασπίζονται την λαϊκή κυριαρχία και την αυτοδιάθεση της Καταλονίας. Ένα συντακτικό μπλοκ που θα ανοίξει το ζήτημα του ποια κοινωνική πολιτική πρέπει να ακολουθηθεί. Όπου όλες οι δυνάμεις της Αριστεράς πρέπει να θέσουν στο προσκήνιο την ανάγκη για ένα έκτακτο σχέδιο-σοκ απέναντι στην κοινωνική κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, που θα μπορεί να απευθυνθεί σε λαϊκά στρώματα που παραμένουν αναποφάσιστα. Η διαμόρφωση ενός τέτοιου μπλοκ ωστόσο, θα απαιτήσει πολιτική γενναιοδωρία και από τις δύο πλευρές, σε ένα πλαίσιο ισχυρών κινητοποιήσεων. Ένα καθήκον εξίσου δύσκολο όσο και επείγον.