Για μια Αθήνα των κατοίκων της
Ημερ.Δημοσίευσης
Π άνω από οκτώ χρόνια μνημονίων έχουν επιδράσει μέσω της λιτότητας και της οικονομικής εξαθλίωσης στις ζωές μας. Αν θέλαμε, λοιπόν, να περιγράψουμε με μία πρόταση γιατί αγωνίζονται οι πολίτες της Αθήνας –όπως και κάθε περιοχής της Ελλάδας– σήμερα, θα λέγαμε ότι δίνουν τη μάχη της επιβίωσης. Επιβίωση όχι μόνο υπό την καταπίεση των μνημονιακών πολιτικών, αλλά και σε μία πόλη υπό κατάρρευση: απαξιωμένες ανταποδοτικές υπηρεσίες, διαλυμένες υπηρεσίες πρασίνου, μηδαμινές κοινωνικές παροχές προς τους πολίτες. Κατάσταση που έχει αφήσει το αποτύπωμά της στο αστικό τοπίο.
Οι πρώτες εικόνες που έχει κανείς από μία πόλη είναι οι εικόνες που σχηματίζονται, καθώς περπατάει μέσα σε αυτήν. Υπάρχει μεγάλη διαφορά στο τι θα δει κανείς περπατώντας στο ιστορικό κέντρο (κυρίως στις τουριστικές περιοχές) σε σχέση με τα υπόλοιπα διαμερίσματα της Αθήνας. Ενώ το τουριστικό κέντρο είναι φωταγωγημένο, με ικανοποιητική μέριμνα στην αποκομιδή των σκουπιδιών/καθαρισμό κάδων κλπ, τα υπόλοιπα διαμερίσματα της Αθήνας είναι βρόμικα, με ακόμα και κεντρικούς δρόμους της συσκοτισμένους. Τα πάρκα, οι πλατείες και οι ελεύθεροι χώροι βάλλονται –κατά περίπτωση– είτε από την υποβάθμιση, είτε από την εμπορική εκμετάλλευση. Παράλληλα, ένα νέο κύμα «καλόβουλων» επενδυτών απειλεί τα μεγάλα πάρκα της Αθήνας, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση του πάρκου της Ακαδημίας Πλάτωνα.
Τα λιγοστά Δημοτικά Ιατρεία είναι υποστελεχωμένα κι έχουν κατά περιόδους μεγάλες ελλείψεις σε αναλώσιμα, ενώ παράλληλα το πιλοτικό πρόγραμμα εθελοντών ιατρών έγινε μόνιμη πρακτική, αντί να καλυφθούν οι θέσεις με προσλήψεις μόνιμου προσωπικού. Πρόκειται για την ίδια αντίληψη που διακατέχει όλο το φάσμα κοινωνικής πολιτικής του Δήμου Αθηναίων: Οι πολίτες δεν αντιμετωπίζονται ως δικαιούχοι αυτών των παροχών/υπηρεσιών, αλλά ως ωφελούμενοι και μ’ αυτό τον τρόπο ταυτόχρονα οι υποχρεώσεις του Δήμου προς τους πολίτες μετατρέπονται σε «οφέλη», σε δώρα, που «μοιράζονται» εκ περιτροπής. Τον ένα μήνα θα έχει το ένα ιατρείο γάζες, τον επόμενο το άλλο. Το ένα οκτάμηνο θα μπει η μία άστεγη οικογένεια σε διαμέρισμα, το επόμενο θα ξαναπεταχτούν στο δρόμο και θα μπει η επόμενη.
Η διάλυση, όμως, δεν σταματάει εκεί. Στην Αθήνα τα τελευταία χρόνια, αρμοδιότητες αφαιρούνται από τα Κοινοτικά Συμβούλια με αυξητικό ρυθμό, στερώντας παράλληλα με αυτό τον τρόπο και τη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων. Οι αποφασιστικές αρμοδιότητες συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο στο Δήμο, σε επιτροπές παρά του Δημοτικού Συμβουλίου ή και απευθείας στον ίδιο τον Δήμαρχο, ενώ παράλληλα ακόμα και το Δημοτικό Συμβούλιο μετατρέπεται σε απλό επικυρωτή αποφάσεων, που έχουν ήδη ληφθεί αλλού. Τα περισσότερα προγράμματα ή έργα του Δήμου Αθηναίων υλοποιούνται πλέον στο πλαίσιο μνημονίων συνεργασίας του Δημάρχου (ως εκπροσώπου του Δημοτικού Συμβουλίου) με ΜΚΟ και ιδρύματα.
Παράλληλα η ίδια η φυσιογνωμία της πόλης αλλάζει. Ένα μεγάλο μέρος των δημοτών της Αθήνας συμπιέζεται οικονομικά και μετεγκαθίσταται σε πιο οικονομικές περιοχές έξω από την Αθήνα. Ολόκληρες γειτονιές υποβαθμίζονται και στη συνέχεια φαίνεται να προσελκύουν «καλόβουλους» επενδυτές, που τις «αναβαθμίζουν» με στόχο να τις μοσχοπολήσουν. Στα νότια και κεντρικά προάστια, μάλιστα, αυτή η οικονομική συμπίεση σε συνδυασμό με τη ραγδαία τουριστικοποίηση και την έξαρση βραχυχρόνιων μισθώσεων (τύπου air bnb) φαίνεται να έχουν οδηγήσει σε πρώιμα στάδια Αστικού Εξευγενισμού (gentrification). Οι Αθηναίοι πολίτες, όσοι κι όσες δηλαδή έχουν τα πολιτικά τους δικαιώματα στην Αθήνα και άρα αποφασίζουν έστω κατ’ εκπροσώπηση για τη ζωή των κατοίκων της Αθήνας, με αυξητικό ρυθμό αποχώρησης (σε σχέση με παλιότερες εποχές), δεν κατοικούν πλέον στην Αθήνα.
Παράλληλα η μεγάλη συγκέντρωση μεταναστών και προσφύγων στην Αθήνα σε συνθήκες απόλυτης αβεβαιότητας για το μέλλον τους, δημιουργεί ένα σύνολο κατατρεγμένων ανθρώπων, οι οποίοι προσπαθούν να επιβιώσουν, να εργαστούν, να στείλουν τα παιδιά τους σχολείο, μη έχοντας κανέναν απολύτως λόγο για την περιοχή τους.
Οι Αθηναίοι κάτοικοι, λοιπόν, στο μεγαλύτερο βαθμό, δεν είναι Αθηναίοι πολίτες και δεν έχουν κανένα ουσιαστικό ρόλο στην πολιτική που ασκείται στη ζωή τους. Προσπαθούν να χτίσουν τη ζωή τους σε μια πόλη για την οποία είναι αόρατοι.
Όλη αυτή η εικόνα δεν είναι στατική. Μέρα με τη μέρα αλλάζει ακόμα περισσότερο και είναι απαραίτητη μεγάλη επαγρύπνηση προκειμένου να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε και να κατακτήσουμε τα αυτονόητα. Ήδη το νέο σχέδιο νόμου για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, το οποίο βρίσκεται σε διαβούλευση (το σχέδιο Κλεισθένης), περιγράφει ακόμα πιο ζοφερές ημέρες τόσο για τη χρηματοδότηση των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκηση και κατ’επέκταση τις υπηρεσίες προς τους πολίτες, όσο και για τον ίδιο τους τον ρολό, καθώς τους καθιστά διακοσμητικά στοιχεία. Ακόμα και κινήσεις προεκλογικού εντυπωσιασμού, όπως η πρόσφατη εξαγγελία για την υλοποίηση του χρόνιου αιτήματος κατοίκων και κινημάτων για Μητροπολιτικό Πάρκο στο Γουδί, με έναν φορέα διαχείρισης του οποίου, όμως, ο χαρακτήρας δεν περιγράφεται πουθενά, όχι μόνο δεν μας εφησυχάζουν, αλλά μας ανησυχούν ακόμα περισσότερο.
Αντίσταση-αυτοοργάνωση
Την τελευταία περίοδο, όμως, παρατηρούμε ότι αυτή η πόλη δεν είναι τόσο γκρίζα όσο φαίνεται. Υπάρχει και η άλλη της πλευρά. Η πλευρά που αντιστέκεται, αυτοοργανώνεται, δίνει χρώμα και αναδιαμορφώνει τις κοινωνικές σχέσεις στον σύγχρονο αστικό ιστό. Πολιτικές πρωτοβουλίες που δεν συμβιβάστηκαν με τη μίζερη λογική της μνημονιακής και Καλλικρατικής διαχείρισης, δημοκρατικές συλλογικότητες που πετυχαίνουν καθημερινές νίκες, δομές αλληλεγγύης που ξαναδίνουν νόημα στη λέξη «κοινότητα», μικρές πολιτιστικές ομάδες που ενεργοποιούν μεγάλα ακροατήρια. Για εμάς όλος αυτός ο κόσμος αποτελεί τον κρυφό πλούτο αυτής της πόλης που την κάνει μοναδική σε σχέση με τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες ως προς το πεδίο της δημιουργίας, της αντιπαράθεσης, της δυναμικής.
Μαζί με αυτόν τον κόσμο θα πορευτούμε για να αλλάξουμε την Αθήνα. Για να διεκδικήσουμε μια Αθήνα αγωνιστική και αλληλέγγυα που θα αντιστέκεται στην οικονομική εξαθλίωση που επιβάλλουν οι μνημονιακές πολιτικές. Θα μάχεται ενάντια στον εκπλειστηριασμό της κατοικίας των συμπολιτών μας, θα αγκαλιάζει πρόσφυγες και μετανάστες και θα σταθεί με θάρρος απέναντι στη φασιστική απειλή της Χρυσής Αυγής. Μια Αθήνα αντικαλλικρατική κι ενάντια σε κάθε νέο σχέδιο υποβάθμισης και συρρίκνωσης του αποφασιστικού ρόλου των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και ταυτόχρονα με ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων. Μια Αθήνα βιώσιμη, με ουσιαστικές ανταποδοτικές υπηρεσίες και με ελεύθερους χώρους, όπου θα μπορούμε να παίζουμε, να περπατάμε, να τρώμε, να μεγαλώνουμε, να ερωτευόμαστε.
Στις 10 Ιουνίου, ο κύκλος που ανοίξαμε ως Πόλης Ξεκίνημα το Φλεβάρη του 2016 έκλεισε. Παράλληλα, όμως, σε ανοιχτή διαδικασία μαζί με μέλη κοινωνικών συλλογικοτήτων, αλλά και μεμονωμένους ενεργούς πολίτες, συγκροτηθήκαμε σε Δημοτική Κίνηση υπό το όνομα Ανυπότακτη Αθήνα. Ο διάλογος, όμως δεν κλείνει, ίσα ίσα τώρα ανοίγει ακόμα περισσότερο. Κι ευελπιστούμε το επόμενο διάστημα να συναντηθούμε με ακόμα περισσότερα άτομα και συλλογικότητες για να διεκδικήσουμε όλοι κι όλες μαζί την Αθήνα των κατοίκων της.