Ο Βαρουφάκης και η «δημιουργική ασάφεια»

Ο Γιάννης Βαρουφάκης διεκδίκησε την ταυτότητα του ΣΥΡΙΖΑ του 2015, έμεινε μακριά από τις ενδοαριστερές διαμάχες και παρουσίασε μια πολιτική πρόταση. Το ερώτημα όμως παραμένει: Αποτελεί διέξοδο για τους από κάτω ο Γιάννης Βαρουφάκης;
Προσωποκεντρισμός
Ισχυριζόμαστε πως όχι. Και εν μέρει η απάντησή αυτή βασίζεται σε ένα άλλο ερώτημα: Θα μπορούσε να φανταστεί κάποιος άλλος, το εγχείρημα Βαρουφάκη, χωρίς το… Γιάννη Βαρουφάκη; Η αλήθεια είναι ότι η αντιμετώπιση της μνημονιακής λαίλαπας έφερε στο προσκήνιο και νέους τρόπους άσκησης πολιτικής. Δεν είναι λίγα τα παραδείγματα κομματικών σχηματισμών που συσπειρώνονται γύρω από προσωπικότητες, αξιοποιούν το κομμάτι της επικοινωνίας και καταφέρνουν να προσεγγίσουν συγκεκριμένα ακροατήρια για συγκεκριμένα διαστήματα. Αν όμως εκλείψουν αυτές οι προσωπικότητες ή ξεπεραστούν από την επικαιρότητα, ή ακόμη χειρότερα από την πραγματικότητα, τότε τι ακολουθεί;
Τα κόμματα και οι οργανώσεις της Αριστεράς δεν έχουν καμία σχέση με αυτή τη λογική. Με τη λογική της συσπείρωσης γύρω από μια «έξυπνη ιδέα» που έχει κάποιος, συνήθως, τεχνοκράτης ή επιστήμονας. Τα κόμματα και οι οργανώσεις της Αριστεράς χτίζονται με βάση συγκεκριμένες αρχές και ιδεολογικοπολιτικές κατευθύνσεις, οι οποίες αντανακλούνται διαχρονικά τόσο σε επίπεδο αφήγησης, όσο και πολιτικής πρακτικής σε επιμέρους κοινωνικούς χώρους όπως είναι οι χώροι δουλειάς, οι σχολές, οι γειτονιές κλπ. Η αλήθεια είναι ότι ο Γιάννης Βαρουφάκης δεν πατάει πάνω σε αυτό το μοντέλο, ότι πρέπει να υπάρχει διαλεκτική σχέση μεταξύ του κόσμου της εργασίας και των πολιτικών του εκπροσωπήσεων. 
Δεν τον θυμόμαστε να συμμετέχει σε κάποιο εργατικό αγώνα ή σε κάποιο δυναμικό κίνημα. Η εικόνα του Βαρουφάκη χτίστηκε πάντοτε σε επίπεδα κορυφής. Σε Eurogroup, σε κυβερνητικά συμβούλια, σε ακαδημαϊκές αίθουσες και πάντα με μια αξιοσημείωτη υποστήριξη ενός τμήματος των μμε. Με ένα τρόπο αιρετικό ομολογουμένως συγκριτικά με ομολόγους του, όμως σε καμία περίπτωση με πραγματική σύνδεση με την ταξική θέση και τις ανάγκες αυτών που υποτίθεται ότι εκπροσωπεί.
Θολό πρόγραμμα 
Πέραν όμως της δομής και του τρόπου λειτουργίας ενός πολιτικού εγχειρήματος στο οποίο έχει εναποθέσει τις ελπίδες του αρκετός κόσμος με αναφορά στην Αριστερά, προκύπτει και ένα ζήτημα ουσιαστικότερο. Αφορά στην ίδια την πολιτική πρόταση Βαρουφάκη στην ουσία της. Ένα ολόκληρο κυβερνητικό εξάμηνο με το Γιάννη Βαρουφάκη στο τιμόνι του Υπουργείου Οικονομικών πάτησε πάνω στη μέθοδο της «δημιουργικής ασάφειας» και της εξοικονόμησης χρόνου στη διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Η πραγματικότητα αποδείχθηκε πολύ πιο οδυνηρή. Το άμεσο αποτέλεσμά της ήταν η τραγική συμφωνία της 20ης Φλεβάρη του 2015, η οποία αποστράγγισε τα οικονομικά αποθέματα του κράτους κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, χαρίζοντας στην πραγματικότητα στους δανειστές και το καρπούζι και το μαχαίρι.
Η παραπάνω αυτοκτονική επιλογή ονομάστηκε «έντιμη συμφωνία». Η εντιμότητά της φάνηκε λίγους μήνες μετά. Μόλις τον Ιούλιο του 2015. Πρόκειται για πολύ νωπές ακόμη μνήμες. Η βαναυσότητα τις περιόδου ίσως να τις επικαλύπτει, όμως καλό είναι να τις ανασύρουμε και να μη γινόμαστε δέσμιοι της εικόνας. Ο Βαρουφάκης όντως πιστώνεται το ότι δε συνηγόρησε στη πολιτική κωλοτούμπα του ΣΥΡΙΖΑ και αποχώρησε μη εφαρμόζοντας από θέση ευθύνης το μνημόνιο που ψηφίστηκε τον Αύγουστο του 2015. Αυτό του προσδίδει το κύρος και την εν μέρει εκτίμηση που χαίρει μεταξύ απογοητευμένων ανθρώπων της Αριστεράς. Αυτό όμως δεν αναιρεί τις ευθύνες του για το πώς οδηγήθηκαν τα πράγματα στο καλοκαίρι του 2015.
Σήμερα ο Γιάννης Βαρουφάκης εμφανίζεται με την ίδια συνταγή. Παρουσιάζει ένα μεταρρυθμιστικό νεοκεϋνσιανό οικονομικό πρόγραμμα το οποίο έχει απορρίψει η ίδια η πολιτική πραγματικότητα. Η εμπειρία ΣΥΡΙΖΑ και η αντίδραση της κυρίαρχης τάξης στην ΕΕ το απέδειξαν. Δεν μπορεί να υπάρξει μια φιλολαϊκή πολιτική από τη στιγμή που αρνείται αναγκαίες ρήξεις. Το ΜεΡΑ 25 ισορροπεί ανάμεσα στο φόβο των ανθρώπων για χειροτέρευση της ήδη κακής ζωής τους αν συγκρουστούμε με την ΕΕ και στην ελπίδα της καλυτέρευσης των συνθηκών ζωής χωρίς τη σύγκρουση με την ΕΕ. 
Πάνω σε αυτή τη βάση ο ίδιος ο επικεφαλής του ΜεΡΑ 25 ισχυρίζεται ότι το ιδεολογικό εύρος του κόμματός του εκτείνεται από την Αριστερά μέχρι το φιλελευθερισμό. Δεν αρνείται το διάλογο ακόμη και με τη ΝΔ, αν αυτή αποδεχτεί τους όρους του προγράμματός του. Πρόκειται για μια αντίληψη που παρακάμπτει προκλητικά τις κοινωνικές εκπροσωπήσεις των προγραμμάτων, τις ταξικές αντιθέσεις της κοινωνίας και τις πολιτικές παραδόσεις των κομμάτων. Αυτή η μεταμοντέρνα αντίληψη άσκησης της πολιτικής αρνείται την ίδια την πραγματικότητα και προσπαθεί να την ωραιοποιήσει με κραυγαλέες αντιφάσεις. Κάπως έτσι στα ψηφοδέλτια του ΜεΡΑ 25 μπορεί να φιλοξενούνται αρθρογράφοι που υπεράσπιζαν πολιτικές λιτότητας στο παρελθόν, ή ο ίδιος ο επικεφαλής του μπορεί να προσαρμόζεται στην εθνική αφήγηση δηλώνοντας ότι εθνικός κίνδυνος δεν προκύπτει από τη Βόρεια Μακεδονία αλλά από τη Μεγάλη Αλβανία.
Η περίοδος είναι αρκετά δύσκολη και η ριζοσπαστική Αριστερά δείχνει ανήμπορη να απαντήσει άμεσα και αποτελεσματικά στο δίπολο Τσίπρας-Μητσοτάκης. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι πρέπει να ξεχάσουμε πάνω σε ποιες βάσεις και με τι ιδέες συγκροτείται η ριζοσπαστική Αριστερά. Και σε αυτή την υπόθεση δεν προσθέτει τίποτα θετικό το «κόμμα» του Γ. Βαρουφάκη.