Ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών και η Αριστερά

Το νομοσχέδιο αφορά το δικαίωμα στον πολιτικό γάμο και στην τεκνοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια. Έρχεται με μεγάλη χρονική καθυστέρηση, όπως με καθυστέρηση κατοχυρώθηκαν (κυρίως τυπικά) στην Ελλάδα η νομική ισότητα ανδρών-γυναικών, το δικαίωμα της ψήφου στις γυναίκες, η κατάργηση της προίκας, η κατάργηση της ποινικοποίησης της μοιχείας, η κατάργηση της ποινικοποίησης της ομόφυλης σεξουαλικότητας, η θεσμοθέτηση του πολιτικού γάμου, του διαζυγίου με βάση την επιθυμία ενός εκ των συζύγων κλπ. Στην Ελλάδα των «Ελλήνων Χριστιανών», τα αντιδραστικά γνωρίσματα της περιόδου της πρώιμης καπιταλιστικής ανάπτυξης και της αντίστοιχης υπερσυντηρητικής «ηθικής» αποδείχτηκαν ιδιαίτερα ανθεκτικά. 
Ο Μητσοτάκης υποχρεώνεται να προχωρήσει σήμερα σε αυτήν την κατεύθυνση, αφενός, για να ευθυγραμμίσει τη νομοθεσία με τα ισχύοντα στην Ευρώπη και, αφετέρου, γιατί οι κοινωνικές, παραγωγικές, τεχνολογικές κ.ά. εξελίξεις κάνουν απαραίτητες τις «μεταρρυθμίσεις» στο οικογενειακό δίκαιο και τις σχετιζόμενες με αυτό ρυθμίσεις. Είναι απαραίτητο να προσθέσουμε τον παράγοντα της πίεσης των αγώνων των γυναικών και των ΛΟΑΤΚΙ που, από καιρό, έχουν αποδείξει ανθεκτικότητα και διάρκεια. Οι καπιταλιστές και οι κυβερνήσεις τους έχουν από την εποχή του 1960 και του 1970 την πολιτική πείρα ότι η καθυστέρηση «μεταρρυθμιστικών» παρεμβάσεων από τα πάνω, είναι πιθανό να πληρωθεί με την κλιμάκωση των αγώνων και της ριζοσπαστικοποίησης. 
Η άλλη όψη της αστικής πολιτικής εκδηλώνεται από την Εκκλησία, την ακροδεξιά και την ακροσυντηρητική πτέρυγα της ΝΔ. Πατώντας πάνω στα δεδομένα συμπίεσης της εργατικής τάξης και των λαϊκών δυνάμεων που έχουν δημιουργήσει οι 4 δεκαετίες των νεοφιλελεύθερων αντιμεταρρυθμίσεων, υποστηρίζουν μια γενικότερη ιδεολογικοπολιτική αντεπίθεση με την ενίσχυση της εθνικιστικής-ρατσιστικής-σεξιστικής ατζέντας. Σε όλο τον κόσμο η ακροδεξιά απαιτεί μέτρα περιορισμού των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, ισχυριζόμενη ότι έχει αποδυναμωθεί η θέση της «λευκής πατριωτικής αρρενωπότητας». Αυτό είναι το νήμα που ενώνει το παπαδαριό με τους Σπαρτιάτες, με τη Νίκη, με τον Βελόπουλο, με τον Σαμαρά και τον Βορίδη. 
Η στάση της Αριστεράς θα έπρεπε να στηρίζεται σε δύο βασικές θέσεις. Αφενός, να απαιτεί την πλήρη θεσμοθέτηση όλων των δικαιωμάτων για τα ομόφυλα ζευγάρια, την πλήρη ισότητα χωρίς εξαιρέσεις και αστερίσκους. Αφετέρου, να οργανώνει την πάλη για την ουσιαστική επιβολή της ισότητας σε όλους τους κοινωνικούς χώρους, σε όλες τις πτυχές της πραγματικής ζωής, γιατί είναι πικρή η πείρα από το ζήτημα των γυναικών, όπου αποδείχθηκε ότι άλλο είναι η θεσμοθέτηση της τυπικής ισότητας και τελείως άλλο η πραγματικότητα που επικρατεί στην εργασία, στη συνοικία, μέσα στην οικογένεια κλπ. 
Η συζήτηση για το νομοσχέδιο του Μητσοτάκη περιλαμβάνει μια παγίδα. Το ζήτημα της απόκτησης παιδιού μέσω της «παρένθετης μητρότητας». Για τα ετερόφυλα ζευγάρια έχει θεσμοθετηθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2010. Πρόκειται για εμπορευματοποίηση της μήτρας φτωχών και απροστάτευτων γυναικών. Στα χρόνια που προηγήθηκαν, τα 7 στα 10 παιδιά που γεννήθηκαν μέσω «παρένθετης μητρότητας», γεννήθηκαν από μετανάστριες ή προσφύγισσες. Η Ελλάδα έχει γίνει προορισμός ακριβού αναπαραγωγικού ιατρικού «τουρισμού», καθώς η μέθοδος αυτή απαγορεύεται στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό είναι που πρέπει να καταγγέλεται και να αντιμετωπιστεί πρακτικά από την Αριστερά και το κίνημα. Όμως είναι ακραία υποκρισία, τόσο από την πλευρά της κυβέρνησης, όσο και από τη μεριά ποικίλων «αντιρρησιών», να δηλώνεται μια πρόθεση υπεράσπισης των φτωχών και απροστάτευτων γυναικών μέσω του αποκλεισμού της καταφυγής σε «παρένθετη μητρότητα» ειδικά στα ομόφυλα ζευγάρια. 
Ο συντηρητισμός του ΚΚΕ
Τα κόμματα της αντιπολίτευσης θα όφειλαν να βρουν τον τακτικό δρόμο για να απαιτούν και να υποστηρίζουν την πλήρη ισότητα για τα ομόφυλα ζευγάρια, χωρίς να κάνουν πολιτικό σέρβις στον Μητσοτάκη. Δυστυχώς τόσο ο Κασσελάκης όσο και ο Ανδρουλάκης προσανατολίστηκαν σε μια τακτική που «δένει τα κορδόνια στα παπούτσια του Μητσοτάκη». 
Σε αυτήν τη συζήτηση ήταν μια κακή έκπληξη η στάση του ΚΚΕ, που τάχθηκε κατά της θεσμοθέτησης του δικαιώματος του γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια, ακόμα και κατά του Συμφώνου Συμβίωσής τους, συνδέοντας αυτά τα ζητήματα ισότητας και ελευθερίας με απαράδεκτες αντιλήψεις για την τεκνοποίηση και την αναπαραγωγή. 
Το ΚΚΕ διαχωρίζεται από τη στάση της Εκκλησίας σωστά, αλλά μόνο στα λόγια: «Η εναντίωση της Εκκλησίας στον πολιτικό γάμο των ομόφυλων ζευγαριών γίνεται από τη σκοπιά… ότι αντιβαίνει στη δοσμένη “από το Θεό” συμπληρωματικότητα άνδρα-γυναίκας και στον δοσμένο “από το Θεό” θεσμό του γάμου, για να διαμορφώνονται, όπως λέει, συνθήκες αγάπης και ισορροπίας… στη σχέση τους με τα παιδιά». Μόνο που σε αυτή τη φράση, αν αντικαταστήσει κανείς το «δοσμένο από το Θεό» με το «δοσμένο από τη βιολογία», προκύπτει ατόφια… η θέση του ΚΚΕ. 
Το μακρύ κείμενο «Απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ» για να δικαιολογήσει τη στάση του, περιλαμβάνει κρίσιμες αναθεωρήσεις. Η σεξουαλικότητα των ανθρώπων, αλλά και οι ποικίλες μορφές που πήρε η «οικογένεια» στην πορεία της ιστορίας, καθορίστηκαν από τις κοινωνικές σχέσεις. Μας λέει το ΚΚΕ: «Η πατρότητα και η μητρότητα δεν μπορούν να ειδωθούν αποσπασμένες τόσο από το βιολογικό υπόβαθρο, όσο και από τις κοινωνικές σχέσεις…». Μόνο που σε αυτή τη θέση, ο ένας παράγοντας («το βιολογικό υπόβαθρο») είναι άκαμπτος, σταθερός και μόνιμος, ενώ ο δεύτερος παράγοντας (οι «κοινωνικές σχέσεις») είναι μεταβλητός, ασταθής κι εξελισσόμενος. Ποιος είναι ο καθοριστικός; Από την εποχή που ο Ένγκελς έγραψε την «Καταγωγή της Οικογένειας, της Ατομικής Ιδιοκτησίας και του Κράτους» γνωρίζουμε ότι η μαρξιστική απάντηση δίνει όλο το βάρος στις κοινωνικές σχέσεις. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα, σε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές, η μητρότητα ήταν η κυρίαρχη γραμμή αναγνώρισης της καταγωγής των παιδιών και η ανατροφή τους ήταν ζήτημα εκτενέστερων «οικογενειών» μιας και δεν υπήρχε ο γάμος και το μόνιμο γονεϊκό ζευγάρι. Στα Βαλκάνια, μέχρι την αυγή του 20ού αιώνα, στους γεωργούς και στους νομάδες κτηνοτρόφους, οι κυρίαρχες μορφές «οικογένειας» (τσελιγκάτο, ζάντρουγκα, φατριά κλπ) δεν στηρίζονταν στην αποκλειστική «συμπληρωματικότητα» του ζεύγους άνδρας-γυναίκα που προκύπτει από τη βιολογία, αλλά στην απόλυτη εξουσία των πατριαρχών πάνω σε διευρυμένες «οικογένειες» πολλών δεκάδων μελών (εξουσία που δεν περιοριζόταν στη διεύθυνση των δραστηριοτήτων, αλλά επεκτεινόταν σε όλα τα πεδία, συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικότητας…). Ακόμα και στο αστικό δίκαιο στον αναπτυγμένο καπιταλισμό, η πατρότητα και τα συνδεδεμένα με αυτή δικαιώματα και εξουσίες «τεκμαίρονται» εκ του γάμου και δεν χρειάζεται να αποδεικνύονται με βιολογικό υλικό. 
Τα πράγματα γίνονται χειρότερα ως προς τις προοπτικές. Η ΚΕ του ΚΚΕ διάλεξε την επέτειο 100 χρόνων από τον θάνατο του Λένιν για να φορτώσει στον… Λένιν τη σημερινή θέση του ΚΚΕ για το γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Αλλά στην ΕΣΣΔ, αμέσως μετά το 1917, καταργήθηκε για πρώτη φορά η ποινικοποίηση της ομόφυλης σεξουαλικότητας, θεσμοθετήθηκε ο πολιτικός γάμος και το «αυτόματο» διαζύγιο, νομιμοποιήθηκε η έκτρωση, άνοιξε η εποχή που καταργούσε τις εξουσίες των γονέων πάνω στα παιδιά και όριζε την ανατροφή τους ως κοινωνική-συλλογική υποχρέωση. Με αυτά τα μέτρα, μέσα στις πιο δύσκολες συνθήκες, οι Μπολσεβίκοι έδειχναν στην πράξη ότι η «βιολογία» δεν είναι όριο-βραχνάς, ότι η οικογένεια μπορεί και πρέπει να αλλάξει μέσα στις αλλαγές των ευρύτερων κοινωνικών σχέσεων που οργανώνει η εργατική εξουσία. 
Στη δεκαετία του 1930 όλες αυτές οι κατακτήσεις ανατράπηκαν. Οι «σιδερένιοι» νόμοι της βιολογίας κάθισαν ξανά στο τιμόνι. Οι γυναίκες πιέστηκαν να επιστρέψουν στο ρόλο της «Ρωσίας μάνας». Η ομόφυλη σεξουαλικότητα τέθηκε ξανά εκτός νόμου. Το δικαίωμα στην έκτρωση καταργήθηκε και η σεξουαλικότητα συνδέθηκε ξανά με την τεκνοποίηση. 
Σε αυτές τις σκοτεινά συντηρητικές στιγμές, της εποχής της κυριαρχίας του σταλινισμού μέσα στην Αριστερά, γυρίζει η θέση του ΚΚΕ ενάντια στο δικαίωμα στο γάμο και στην τεκνοθεσία για τα ομόφυλα ζευγάρια, και ακόμα χειρότερα η μακρά επιχειρηματολογία που επέλεξε η ΚΕ του ΚΚΕ για να δικαιολογήσει μια απαράδεκτη θέση που προσβάλει τη μεγάλη πλειοψηφία των μελών του. 
Η απαίτηση για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες πρέπει, πράγματι, να συνδυάζεται με αποφασιστική πάλη για να πάρουν πραγματικό περιεχόμενο μέσα στις συγκεκριμένες συνθήκες ταξικής κυριαρχίας, αλλά η άρνησή τους δεν είναι τίποτα άλλο από καλυμμένος (νέο)συντηρητισμός. 

Απόσπασμα από την ανακοίνωση του «Δίκτυου Συντονισμού για τον ΛΟΑΤΚΙ Γάμο και τη Γονεϊκότητα»

[...]
Ο  τρόπος με τον οποίο αναπαράγεται το ζήτημα στα Μέσα προωθεί το αλληλοφάγωμα και τον κοινωνικό κανιβαλισμό. Το φθηνό θέαμα κωμικοτραγικών αντιπαραθέσεων με “πρόσωπα της δημοσιότητας”, της Εκκλησίας και της ακροδεξιάς δε συμβάλλει καθόλου στην ουσιαστική συζήτηση για ίσα δικαιώματα στους λοατκια πολίτες και αποπροσανατολίζει την κοινή γνώμη από άλλα προβλήματα που την αφορούν και ταλανίζουν την χώρα, όπως η εξωφρενική ακρίβεια, η κατάρρευση της Δημόσιας Παιδείας, κτλ.
Στο πλαίσιο αυτό, παρά την κάκιστη μεταχείριση του ζητήματος στον δημόσιο λόγο, το Δίκτυό μας εξακολουθεί να υπογραμμίζει τη σημασία που θα είχε η ψήφιση του νομοσχεδίου για όσες υπέρ της κοινότητας αλλαγές συμπεριλαμβάνει: 
• γάμος για όλα τα ζευγάρια με δικαίωμα παιδοθεσίας, αλλά και αναγνώρισης παιδιών που ήδη υπάρχουν και από τους δύο γονείς
• δικαίωμα «αυτόματης» μετατροπής συμφώνου συμβίωσης σε γάμο, αν το επιθυμεί το ζευγάρι
• άρση της προϋπόθεσης αγαμίας για την αλλαγή εγγράφων των τρανς συζύγων
• δικαίωμα και θρησκευτικού γάμου στα ομόφυλα ζευγάρια απ’ όσες θρησκείες το επιτρέπουν
Ωστόσο, δε γίνεται να μην επισημάνουμε τις σοβαρές παραλείψεις του νομοσχεδίου:
•Δεν καταργεί την τρανσφοβική πρόβλεψη του άρθρου 5, παρ. 2 του ν. 4491/2017 της νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου (με τίτλο “Συνέπειες της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου”), το οποίο αναφέρει χαρακτηριστικά ότι στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών δεν επέρχεται καμία μεταβολή στα στοιχεία του τρανς γονέα που έχει αλλάξει έγγραφα! Επομένως, το συγκεκριμένο νομοσχέδιο, παρόλο που είχε τη δυνατότητα να επιλύσει το εν λόγω ζήτημα, συνεχίζει να ανέχεται την εξακολούθηση αναγραφής του dead name του γονέα στα έγγραφα του παιδιού του (!), ενώ αυτό δεν ισχύει καν για το ίδιο το κράτος. 
• Δεν αναγνωρίζονται οι μη δυικές ταυτότητες φύλου, κάτι που σημαίνει ότι τα non-binary, queer, άφυλα κλπ. άτομα θα έχουν μεν δικαίωμα γάμου, αλλά μόνο ως άνδρες ή γυναίκες.
• Δεν αποκτούν τα ομόφυλα ζευγάρια (ιδίως τα ζευγάρια ανδρών) δικαίωμα στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Είναι αναγκαίο να τονιστεί ότι ο σχετικός νόμος της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και μέσω παρένθετης κύησης υπάρχει από το 2002, και η εξαίρεση των ομόφυλων ζευγαριών από αυτήν είναι καθαρά ομοφοβική. [...] 
Ταυτόχρονα, θα συνεχίσουμε να διεκδικούμε μια πιο συμπεριληπτική εκδοχή του νομοσχεδίου χωρίς τις παραπάνω παραλήψεις. 
Στεκόμαστε απέναντι στους θεσμούς που δαιμονοποιούν τις ΛΟΑΤΚΙΑ+ οικογένειες. Ιδιαιτέρως όταν αποσιωπούν τη βία και την τοξικότητα που χαρακτηρίζει πολλές ετεροκανονικές οικογένειες (βλ. γυναικοκτονίες, παιδοκτονίες, ενδοοικογενειακή βία), μιλώντας για “παραδοσιακά”, άκρως εξιδανικευμένα πρότυπα, που δεν έχουν καμία ρεαλιστική επαφή με την ιστορική πραγματικότητα μιας κοινωνίας με φτώχεια, βία, σεξισμό και ρατσισμό. 
Αρνούμαστε να δεχτούμε ως “προστάτες της οικογένειας” την Εκκλησία και τα συστημικά κόμματα , που επανειλημμένως έχουν αποτύχει να βοηθήσουν ουσιαστικά την ζωή των οικογενειών, καθώς ειδικά οι τελευταίες κυβερνήσεις έχουν επιβάλει πολιτικές πείνας, που καθιστούν όλο και πιο δυσβάσταχτο το να δημιουργήσει κανείς οικογένεια στην χώρα μας (βλ. επίθεση σε εργασιακά δικαιώματα, συμπίεση προς τα κάτω των μισθών, αύξηση του κόστους ζωής, των ενοικίων, ιδιωτικοποίηση βασικών υπηρεσιών των κοινωνικών αγαθών, όπως το ρεύμα και το νερό, την υγεία και την παιδεία κ.α). 
Εμείς επιθυμούμε να επαναπροσδιορίσουμε την εννοιολογική σημασία της λέξης “οικογένεια” ως ένα πλαίσιο συνύπαρξης με αγάπη, αποδοχή, ισότητα και αλληλοκατανόηση. Για να είναι κάτι τέτοιο εφικτό, οφείλουμε να παλέψουμε για μια κοινωνία στην οποία θα μπορούμε να ζούμε όλοι/ες/α με αξιοπρέπεια, πάντα ισότιμα απέναντι στο νόμο, όπου η επιβίωση μας (υλική και μη) δεν θα αποτελεί διακύβευμα. Αυτό είναι συμφέρον όλων μας ανεξαιρέτως και δεν θα κάνουμε ούτε βήμα πίσω.
Σε κάθε περίπτωση, το ότι κατεβαίνει στη Βουλή προς ψήφιση το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αποτελεί μια περήφανη νίκη του λοατκια+ κινήματος στην Ελλάδα. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων 10-15 χρόνων ήταν αδύνατο να αγνοήσουν τα αιτήματά μας, όταν διοργανώνονται πλέον μαζικότατα Pride σε πολλές πόλεις της χώρας και κυρίως στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη με πολλές χιλιάδες συμμετέχοντες πολίτες. Και θα συνεχίσουμε στο δρόμο αυτό. Για έναν άλλο κόσμο συμπεριληπτικό!