Οι διαρκείς διαιρέσεις των αφεντικών της Ευρώπης

Θνησιγενείς οι σύνοδοι της ΕΕ σε συνθήκες βαθιάς καπιταλιστικής κρίσης

Οι αλλεπάλληλες μέχρι σήμερα σύνοδοι κορυφής της ΕΕ και του Eurogroup συνοδεύονταν συνήθως από ιαχές «επιτυχίας» -όχι μόνον από ελληνικής πλευράς, αλλά και από πολλούς Ευρωπαίους παράγοντες. Βέβαια λίγες βδομάδες μετά, τα αποτελέσματα των συνόδων αποδεικνύονταν εντελώς ανεπαρκή και ανεπίκαιρα, καθώς τα ξεπερνούσε η συγκυρία. Έτσι καλούνταν επειγόντως νέες σύνοδοι. Η σύνοδος του Ιουλίου, υποτίθεται, ότι στέφθηκε με απόλυτη επιτυχία, ωστόσο γρήγορα αχρηστεύθηκε. Το ίδιο έγινε και με τη σύνοδο του Οκτωβρίου. Τώρα, στη σύνοδο της 9ης Δεκεμβρίου, η Μέρκελ εξέφρασε «ικανοποίηση» για την έκβασή της, λέγοντας ότι «έγινε το αποφασιστικό βήμα για τη διασφάλιση της σταθερότητας του ευρώ». Η καγκελάριος ήταν ήδη μακριά νυχτωμένη καθώς σε όλο τον ευρωπαϊκό Τύπο αντηχούσε η αποτυχία της συνόδου.

Στις 19/12, δέκα ημέρες μετά τη σύνοδο, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μ. Ντράγκι επέμενε να εκφράζει την αισιοδοξία του για την προοπτική του ευρώ. Όμως την ίδια στιγμή η ίδια του η τράπεζα, στην έκθεση οικονομικής σταθερότητας του Δεκεμβρίου, σημείωνε πως η διάχυση της κρίσης, που έχει επεκταθεί στα κρατικά ομόλογα και στον τραπεζικό τομέα, έχει πάρει συστημικές διαστάσεις ανάλογες «εκείνων μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers».

Αποτυχία

Για πολλούς η αποδοχή της αποτυχίας ξεκίνησε ήδη κατά τη διάρκεια της συνόδου των Βρυξελλών: Η ρήξη της Αγγλίας με τους υπόλοιπους της ΕΕ ήταν το γεγονός που στιγμάτισε τη σύνοδο και απέδειξε για άλλη μια φορά πόσο πολλές είναι οι διαφωνίες μεταξύ των εκπροσώπων των Ευρωπαίων καπιταλιστών, αλλά και πώς προσπαθεί ο καθένας να σώσει το δικό του καπιταλισμό, ακόμη και σε βάρος των άλλων. Η διατύπωση της Μέρκελ είναι χαρακτηριστική: Με εξαίρεση τις διαφωνίες της Αγγλίας, οι «Ευρωπαίοι ηγέτες συζήτησαν σε ατμόσφαιρα ήρεμη και εποικοδομητική». Αυτή η γλώσσα περιγράφει στη διπλωματία συναντήσεις μεταξύ εχθρών, π.χ. μεταξύ Αμερικανών και Ρώσων παλιότερα, ή μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών σήμερα. Δεν περιγράφει συναντήσεις ηγετών, των οποίων οι χώρες υποτίθεται ότι είναι αλληλέγγυες και ζητούν και ενιαία διακυβέρνηση.

Χαρακτηριστικό της «αισιοδοξίας» που επικρατεί στο αστικό στρατόπεδο είναι ότι την ίδια εβδομάδα περίπου που έγινε η σύνοδος των Βρυξελλών, οι «οίκοι αξιολόγησης» υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα μιας σειράς ευρωπαϊκών χωρών και τραπεζικών κολοσσών. Συγκεκριμένα υποβαθμίστηκαν η Bank of America, η Barclays, η BNP Paribas, η Credit Suisse, η Goldman Sachs (ναι, ναι και αυτή), καθώς και η Deutsche Bank. Ο οίκος Standard and Poors υποβάθμισε 10 ισπανικές τράπεζες. Στις 16/12, η Moody’s υποβάθμισε κατά δύο μονάδες το Βέλγιο, επικαλούμενη νέες πιέσεις για τον προϋπολογισμό της χώρας που προέρχονται από τον τραπεζικό κλάδο της χώρας. Νωρίτερα και η Fitch είχε επίσης βάλει στον «προθάλαμο» υποβάθμισης το Βέλγιο, μαζί με άλλες πέντε χώρες της ευρωζώνης (Γαλλία, Κύπρο, Ισπανία, Ιρλανδία, Σλοβενία) ενώ, υπενθυμίζουμε, η Standard & Poor’s έχει ήδη υπό παρακολούθηση για πιθανή υποβάθμιση το σύνολο της ευρωζώνης.

Εξάλλου, και οι «αγορές» αντέδρασαν και πάλι αρνητικά στη σύνοδο και ήδη στις 19/12, προέβλεπαν περαιτέρω πτώση της ισοτιμίας του ευρώ μέσα στο 2012, καθώς οι πωλήσεις του νομίσματος έχουν αγγίξει επίπεδα-ρεκόρ, ακριβώς εξαιτίας  της επιδείνωσης της κρίσης. Συγκεκριμένα, τα πονταρίσματα υπέρ της υποχώρησης του ευρώ αυξήθηκαν στα 19 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τα στοιχεία της αμερικανικής Επιτροπής Προθεσμιακών Συμβολαίων.
Ο πανικός της κατάρρευσης οδηγεί τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς σε αυτοκτονικές παραδοχές: Τα ομόλογα που εκδίδει ο προσωρινός μηχανισμός χρηματοπιστωτικής σταθερότητας EFSF προέβλεπαν ρήτρα διάλυσης της ευρωζώνης. Οι «Financial Times» ανέφεραν ότι το σχετικό συνοδευτικό ενημερωτικό δελτίο περιλάμβανε σαφείς προειδοποιήσεις προς τους «επενδυτές» ότι το ευρώ θα μπορούσε να διασπασθεί ή ακόμη και να παύσει να είναι «νόμιμο νόμισμα». Η διοίκηση του μηχανισμού κατάλαβε τον αυτοκτονικό χαρακτήρα της ρήτρας και την απέσυρε, ωστόσο ο πανικός είχε, για άλλη μια φορά, αποκαλυφθεί.

Έτσι, λοιπόν, δεν είναι τυχαίο ότι ήδη το Βερολίνο και το Παρίσι άρχισαν να ζητούν νέα σύνοδο στις αρχές Φλεβάρη. Τόσο επιτυχημένη ήταν η σύνοδος της 9ης Δεκέμβρη.

Συμφωνίες

Αυτό στο οποίο συμφώνησαν οι 26 χώρες στη σύνοδο του Δεκεμβρίου ήταν ότι πρέπει να υπάρξουν αυστηρότεροι κανόνες για τα ελλείμματα, συγκριτικά ακόμη και με αυτούς που προέβλεπε το παλιό Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Μάλιστα προβλέπονται πλέον αυτόματες νομικές και οικονομικές κυρώσεις σε όσες χώρες δεν τα καταφέρουν. Το έλλειμμα δεν θα μπορεί να υπερβαίνει το 5% και οι «παραβάτες» θα τιμωρούνται. Δεν τους ενοχλεί καθόλου που ένα τόσο χαμηλό έλλειμμα σε τέτοιες συνθήκες κοινωνικής ερήμωσης σημαίνει κυριολεκτικά ότι οι ευρωπαϊκοί πληθυσμοί θα κινδυνεύσουν από ανθρωπιστική καταστροφή.

Το ζήτημα του ρόλου και των αρμοδιοτήτων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, δεν συζητήθηκε. Η Μέρκελ υποχώρησε στην επιμονή της για συμμετοχή των ιδιωτών (δηλ. των τραπεζών κ.λπ.) στο πιθανό «κούρεμα» των χρεών και στο μέλλον (η καγκελάριος είπε ότι το ελληνικό PSI είναι μοναδικό).

Ο ευρωπαϊκός μηχανισμός χρηματοπιστωτικής σταθερότητας «εξοπλίστηκε» με 500 δισ. ευρώ, ποσό που όλοι οι αναλυτές θεωρούν πολύ μικρό για να αντιμετωπίσει πιθανή ανάγκη στήριξης άλλων χωρών, όπως η Ιταλία ή η Ισπανία (σε αυτή την περίπτωση όχι μόνον θα χρειαστούν πολύ περισσότερα χρήματα –πάνω από ένα τρισ. – αλλά και οι «παθούσες» χώρες θα πάψουν να συνεισφέρουν τον οβολό τους στο μηχανισμό σταθερότητας).

Επίσης στις Βρυξέλλες συμφωνήθηκε ότι ο κανόνας της συναίνεσης και της ομοφωνίας αποτελεί δημοκρατικίστικο κατάλοιπο του παρελθόντος: οι αποφάσεις στον μόνιμο μηχανισμό σταθερότητας (ESM) θα λαμβάνονται πλέον με ενισχυμένη πλειοψηφία σε περίπτωση που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΚΤ κρίνουν ότι απαιτείται επείγουσα απόφαση για παροχή οικονομικής βοήθειας και ότι απειλείται η οικονομική σταθερότητα στην ευρωζώνη (πρακτικά δηλ. σε όλες τις περιπτώσεις στο εξής!).

Αλληλεγγύη

Ο θνησιγενής χαρακτήρας των αποφάσεων κάθε καινούργιας συνόδου οφείλεται στο βάθος της κρίσης του παγκόσμιου καπιταλισμού. Κάθε φορά απαιτούνται καινούργια μέτρα και συνήθως λαμβάνονται, όμως το σκηνικό αλλάζει ραγδαία, με όλο και περισσότερες χώρες να μπαίνουν στη ζώνη κινδύνου λόγω χρέους. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες τρέχουν πίσω από τα γεγονότα, αλλά δρουν αποφασιστικά όταν πρόκειται να επιβάλουν στους λαούς τους περαιτέρω λιτότητα. Ωστόσο οι διαφωνίες τους μεγαλώνουν. Τόσο μεταξύ κρατών (βλ. δίπλα για Κάμερον), όσο και στο εσωτερικό των χωρών και μάλιστα στο εσωτερικό των κομμάτων (βλ. Ελεύθερους Δημοκράτες).

Εκτός από τη λιτότητα, την ανεργία, τη διάλυση του κοινωνικού κράτους, η εργατική τάξη της Ευρώπης θα έχει να αντιμετωπίσει όλο και περισσότερο αντιδημοκρατικές θεσμικές αλλαγές. Επίσης, εξαιτίας των διαιρέσεων της άρχουσας τάξης, θα αντιμετωπίζει και τον εθνικισμό με τον οποίο οι άρχουσες τάξεις θα προσπαθούν να τη δηλητηριάσουν προκειμένου να ξεχάσει ότι ο εχθρός βρίσκεται εντός των συνόρων. Οι ευρωσυρράξεις είναι ίσως ακόμη μακριά, παρά τις προβλέψεις αμερικανικών εντύπων και αναλυτών, όμως η Αριστερά οφείλει να παίξει καταλυτικό ρόλο στη σφυρηλάτηση της ενότητας και της αλληλεγγύης όλων των Ευρωπαίων εργαζομένων ενάντια στα αφεντικά τους –ακόμη και στην περίπτωση που αυτά επιλέξουν να τσακωθούν με πολύ πιο βίαιους τρόπους.