Το επίκαιρο βιβλίο του Παντελή Πουλιόπουλου: «Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα;»

Με ιδιαίτερη σφοδρότητα επιτέθηκε η ηγεσία του ΚΚΕ στην Iskra με αφορμή τη δημοσίευση άρθρου του Ν. Ζαχαριάδη στην ιστοσελίδα του Αριστερού Ρεύματος. Ο Μάκης Μαΐλης κατηγόρησε τους «οπορτουνιστές του Αριστερού Ρεύματος και συνολικά του ΣΥΝ/ΣΥΡΙΖΑ» ότι αξιοποιούν αντιφάσεις του Ζαχαριάδη για να πολεμήσουν το ΚΚΕ («Ριζοσπάστης» 8/1).

Το άρθρο του όμως χαρακτηρίζει επίσης την ανάλυση, του πρώην γενικού γραμματέα του ΚΚΕ και προσφάτως πλήρως αποκατεστημένου, ως «λαθεμένη». Γιατί, αναγνωρίζοντας στον ελληνικό καπιταλισμό αστικοτσιφλικάδικα κατάλοιπα, οδηγούσε το ΚΚΕ σε λάθος πολιτική συμμαχιών, που υπηρετούσαν «ενδιάμεσους» στόχους (λαοκρατία, λαϊκή δημοκρατία) αντί του σοσιαλισμού. Ο Μ.Μ. υπογραμμίζει ότι «η συμμετοχή της κάθε αστικής τάξης στους ιμπεριαλιστικούς οργανισμούς (ΕΕ, ΝΑΤΟ, ΔΝΤ) γίνεται οικειοθελώς και με σκοπό να ισχυροποιήσει τη θέση της ενάντια στην εργατική τάξη της χώρας της και σε αυτή άλλων χωρών, οι εξαρτήσεις μπορούν να λυθούν προς όφελος της εργατικής τάξης μόνο με τη νίκη της σοσιαλιστικής επανάστασης και την έξοδο από την ιμπεριαλιστική πυραμίδα».

Μισή αλήθεια

Η εκτίμηση είναι σωστή και καλοδεχούμενη, αν και άργησε δεκαετίες. Κάνοντάς την όμως το ΚΚΕ, λέει τη μισή αλήθεια. Όχι μόνο γιατί την χρησιμοποιεί σαν άλλοθι για να αποφύγει την ενότητα στη δράση. Κυρίως γιατί κρύβει ότι αυτή υποστηρίχτηκε πολύ έγκαιρα μέσα στο ΚΚΕ. Τη διατύπωσε ο Παντελής Πουλιόπουλος –γενικός γραμματέας του ΚΚΕ από το 1924 ως και το 1926– και την υποστήριξε μαζί με άλλα μέλη του κόμματος. Στο ΚΚΕ δόθηκε σκληρή μάχη που κατέληξε στη διαγραφή τους. Κατηγορήθηκαν ως λικβινταριστές (διαλυτικοί), πράκτορες της ασφάλειας, τροτσκιστοφασίστες, μέχρι και συνεργάτες των γερμανοϊταλικών στρατευμάτων κατοχής.

Η αλήθεια ήταν τελείως διαφορετική. Φυλακίστηκαν από τη δικτατορία του Μεταξά και αργότερα το ελληνικό κράτος τους παρέδωσε στο στρατό κατοχής. Πολλοί απ’ αυτούς εκτελέστηκαν ή έπεσαν στη μάχη κατά τη διάρκεια της αντίστασης. Ο ίδιος ο Παντ. Πουλιόπουλος τουφεκίστηκε από ιταλικό απόσπασμα στο Νεζερό, το 1943.

Ο Παντ. Πουλιόπουλος ποτέ δεν αποκαταστάθηκε. Όμως άφησε πίσω του ένα έργο που είναι πολύτιμος οδηγός για τα κρίσιμα ζητήματα στρατηγικής και τακτικής που αντιμετωπίζει και σήμερα η Αριστερά.

6η Ολομέλεια

Το κορυφαίο σημείο της αντιπαράθεσης του Π.Π. με τη νεόφερτη τότε σταλινική ηγεσία του ΚΚΕ ήταν η συζήτηση γύρω από τις αποφάσεις της 6ης Ολομέλειας της ΚΕ (Γενάρης 1934). Με αυτές η ηγεσία Ζαχαριάδη ολοκλήρωνε τη μετατροπή του ΚΚΕ σε σταλινικό ρεφορμιστικό κόμμα. Με πρόσχημα τις καθυστερήσεις στην ανάπτυξη του ελληνικού καπιταλισμού, την επιβίωση «μισοφεουδαρχικών» υπολειμμάτων, κατάργησε τη στρατηγική της σοσιαλιστικής επανάστασης, η οποία από την ίδρυση του κόμματος αποτελούσε σταθερή επιλογή. Την αντικατέστησε με το στόχο ενός ενδιάμεσου σταδίου (λαϊκή δημοκρατία), όπου θα έπρεπε να «ωριμάσει» ο ελληνικός καπιταλισμός, να εξαλειφθούν τα «αντιδημοκρατικά» και εξαρτημένα χαρακτηριστικά του, ως προϋπόθεση για να ανοίξει, κάποτε, ο δρόμος για το σοσιαλισμό.

Ο Παντ. Πουλιόπουλος απάντησε πολύ γρήγορα, το Μάρτη του 1934, με το βιβλίο «Δημοκρατική ή Σοσιαλιστική Επανάσταση στην Ελλάδα;», προειδοποιώντας έγκαιρα για τις καταστροφικές συνέπειες της 6ης Ολομέλειας. Το βιβλίο στο περιεχόμενο και τη μεθοδολογία του παραμένει ακόμα αξεπέραστο.

Ο Π.Π. απαντά σημείο προς σημείο, χρησιμοποιεί στοιχεία επίσημων ερευνών και δικά του, αξιοποιεί εμπειρίες του κόσμου. Θέλει να καταλάβει το κάθε μέλος του ΚΚΕ, ο κάθε δραστήριος εργάτης. Στηρίζεται στη θεωρία της Διαρκούς Επανάστασης του Τρότσκι, αλλά και όλες τις επεξεργασίες των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Λούξεμπουργκ. Κατορθώνει να τις προσαρμόσει στην ελληνική πραγματικότητα, προχωρώντας σε μια οξυδερκή ταξική ανάλυση. Επιμένει στα μαθήματα της Ρωσικής Επανάστασης.

Εξαρχής ξεκαθαρίζει ότι στην εποχή του ιμπεριαλισμού και της διεθνικής αλληλεξάρτησης των εθνικών οικονομιών είναι εντελώς αποπροσανατολιστικό το κριτήριο των μίνιμουμ υλικών προϋποθέσεων σε κάθε χώρα ξεχωριστά για να καθοριστεί ο επαναστατικός στρατηγικός ρόλος του προλεταριάτου. Φέρνει το παράδειγμα της Αγγλίας, εξαρτημένης από τις εισαγωγές πρώτων υλών, για να αποδείξει ότι ακόμα και οι εξελιγμένες οικονομίες μόνο με τις «δικές τους εθνικές προϋποθέσεις» δεν θα έφταναν ποτέ στο σοσιαλισμό.

Θυμίζει το νόμο της ανισόμερης και συνδυασμένης ανάπτυξης στον καπιταλισμό. Αναλύει τον ελληνικό καπιταλισμό και αποδεικνύει ότι δεν είναι μισοφεουδαρχικός, αλλά ο πιο προωθημένος των Βαλκανίων. Δεν κυριαρχούν τα «υπολείμματα», αλλά η βιομηχανική ανάπτυξη. Ο Π.Π. παραδέχεται ότι η βιομηχανία δεν είναι βαριά, αλλά καταρρίπτει το μύθο της «ψωροκώσταινας». Με τα στοιχεία που δίνει, αποδεικνύει ότι από το 1912 μέχρι το 1930 η βιομηχανική ανάπτυξη στην Ελλάδα ξεπέρασε όλες τις γειτονικές χώρες. Από το 1923 ως το 1928 η βιομηχανική παραγωγή αυξήθηκε κατά 124%, η γεωργία στο ίδιο διάστημα μόνο 68%.

Η ελληνική ναυτιλία –το εφοπλιστικό κεφάλαιο– κατείχε στόλο που ήταν έκτος στον κόσμο. Οι τράπεζες (Αγροτική, Εθνική, Αθηνών) οι ισχυρότερες στην ευρύτερη περιοχή.

Το «θαύμα» πατούσε από τη μια στην άγρια εκμετάλλευση της εργατικής τάξης και της φτωχής αγροτιάς και από την άλλη στις ιμπεριαλιστικές εξορμήσεις της αστικής τάξης στα Βαλκάνια στα 1912-1922, όπου το ελληνικό κράτος επέκτεινε τα σύνορά του. Θεαματική ήταν και η αύξηση του αστικού πληθυσμού, των εργατών και των υπαλλήλων. Σε αντίθεση με την άποψη του αδύναμου αριθμητικά προλεταριάτου, αποδεικνύει ότι το ποσοστό του συγκεντρωμένου προλεταριάτου στα εργοστάσια ήταν δεκαπλάσιο απ’ αυτό στη Ρωσία το 1917.

Εξαρτημένη αστική τάξη;

Στις απόψεις για την «εξάρτηση» της αστικής τάξης αξίζει να θυμίσουμε εκείνο το απόσπασμα του βιβλίου όπου ένας αστός εξηγεί στη σταλινική γραφειοκρατία: «Μα δεν μπορώ να κάνω αλλιώς για να μεγαλώσω τα κέρδη μου και να στεριώσω το καπιταλιστικό μου σύστημα. Αντί για 2, δίνω πρόθυμα 20 στον ξένο, αν έτσι θα βγάλω 2.000… Αν μπορούσα να μη δίνω 20, θα το έκανα. Σε αυτό μου δίνετε μια συμβουλή;». Ο Πουλιόπουλος εξηγεί ότι το προλεταριάτο πρέπει να αντιμετωπίζει ενιαία το ντόπιο και το ξένο κεφάλαιο. Καταρχήν γιατί είναι αδύνατο να ξεδιαλεχτούν στην εποχή της διεθνούς αλληλοσύνδεσής τους. Πιο σημαντικό όμως γιατί και τα δύο είναι εξίσου ταξικά αντίπαλα στην εργατική τάξη.

Ο Π.Π. επιμένει ιδιαίτερα ότι στην εποχή του ιμπεριαλισμού ο στόχος δεν είναι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, η παραγωγική ανασυγκρότηση. Ο μόνος τρόπος για να λυθούν αυτά τα ζητήματα είναι η εργατική εξουσία, που θα κάνει όλες τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, ο σοσιαλισμός. Μεγάλο βάρος επίσης δίνει στις κοινωνικές και τις πολιτικές συμμαχίες. Κριτήριο και πάλι είναι το σχέδιο που ανατρέπει την εκμετάλλευση, οι δυνάμεις που θέλουν και μπορούν να επιβάλουν οριστικά την κοινωνική απελευθέρωση.

Μιλώντας για την καταστολή και τον αυταρχισμό της εποχής, τον κίνδυνο της δικτατορίας, λέει ότι είναι απόδειξη του εκφυλισμού της αστικής δημοκρατίας. Για να αντιμετωπιστεί, χρειάζεται η τακτική του Ενιαίου Μετώπου, συνδυασμένη με το στόχο της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Προειδοποίηση

Ο Πουλιόπουλος προειδοποίησε ότι η υποταγή σε άλλα μίνιμουμ σχέδια στο όνομα της «ωριμότητας των συνθηκών» θα ξεδόντιαζε τη δυναμική των εργατικών αγώνων. Επιβεβαιώθηκε τραγικά πολλές φορές, με κορυφαία στιγμή την ήττα του νικηφόρου κινήματος της αντίστασης το 1944.

Ίσως το πιο σημαντικό τμήμα του βιβλίου είναι αυτό με τίτλο «Το άμεσο πρόγραμμα της σοσιαλιστικής επανάστασης στην Ελλάδα». Στη μεγάλη συζήτηση περί προγραμμάτων που γίνεται και σήμερα, αποτελεί μια τεράστια προσφορά. Ανάμεσα στους 12 στόχους που προβάλλει, βρίσκουμε και μια εξαίρετη επιχειρηματολογία για το σημερινό κεντρικό ερώτημα του χρέους. Γιατί κατάργηση των δανείων; Γιατί διακοπή αποπληρωμής των πιστώσεων; Πώς απαντάμε στη φυγάδευση ντόπιου κεφαλαίου;

Διαβάζοντας το βιβλίο, νομίζεις ότι ο Πουλιόπουλος συνομιλεί και απαντά σε όλα τα ζητήματα της σημερινής περιόδου. Οι παρατηρήσεις του κρατούν όλη την ισχύ τους. Τα αντιτροϊκανά ή τα αντιμνημονιακά στάδια της «εθνικής ανασυγκρότησης» ή της «αναθέρμανσης της οικονομίας» μένουν πολύ πίσω από τις απαιτήσεις και τις δυνατότητες. Ο δρόμος του Πουλιόπουλου είναι αυτός που πρέπει να ακολουθήσουμε για μια νικηφόρα απάντηση του κινήματος, για μια νικηφόρα ανασύνταξη της Αριστεράς.