Η ένταση στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας έχει πυροδοτήσει ένα νέο γύρο παζαριού στις πλάτες της εξέγερσης και έχει ρίξει επίσης φως στις ιδιοτελείς προθέσεις των διεθνών δυνάμεων.
Φωτογραφία
Ημερ.Δημοσίευσης
Οι κινήσεις του Ερντογάν (ανταλλαγή πυρών στα σύνορα, εξουσιοδότηση από την τουρκική εθνοσυνέλευση για χρήση των ενόπλων δυνάμεων, απειλές προς τη Συρία) δείχνουν πως η Τουρκία είναι η δύναμη που επιδιώκει την ταχύτερη δυνατή λήξη της σύγκρουσης στη Συρία.
Η συριακή εξέγερση αποδεικνύεται η πιο σκληρή μέχρι σήμερα δοκιμασία στην προσπάθεια του Ερντογάν να εδραιώσει την Τουρκία ως περιφερειακή δύναμη, καθώς αποσταθεροποίησε τα σύνορά της, βύθισε σε κρίση μια χώρα με την οποία είχαν αποκατασταθεί οι καλές σχέσεις και η έκβασή της αφορά πολλές και διαφορετικές δυνάμεις. Για να αποφύγει αυτό το «αγκάθι», αρχικά ο Ερντογάν προσπάθησε να πείσει τον Άσαντ να διαπραγματευθεί με την αντιπολίτευση. Όταν ο Άσαντ κλιμάκωσε την καταστολή, δυναμιτίζοντας την κατάσταση, ο Τούρκος πρωθυπουργός κατέληξε πως η καλύτερη λύση είναι η απομάκρυνσή του.
Σήμερα η κλιμάκωση της σύγκρουσης σε εμφύλιο πόλεμο έχει γιγαντώσει την απειλή αποσταθεροποίησης στην ίδια την Τουρκία. Πάνω από 100.000 Σύριοι πρόσφυγες βρίσκονται στην Τουρκία και ο αριθμός αυξάνεται συνεχώς. Τα χωριά στα τουρκικά σύνορα είναι εκτεθειμένα στα πυρά από τις μάχες στη γειτονική χώρα.
Η ντε φάκτο δημιουργία μιας αυτόνομης κουρδικής περιοχής στη Συρία ως συνέπεια της εξέγερσης (οι δυνάμεις του Άσαντ αποχώρησαν για να αντιμετωπίσουν τους αντάρτες και κουρδικές πολιτοφυλακές ανέλαβαν τον έλεγχο) δημιουργεί ακόμα περισσότερα προβλήματα, καθώς το PKK (Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν) έχει κλιμακώσει τη δράση του.
Είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας η ταχύτερη δυνατή αποκατάσταση της «ομαλότητας» στη Συρία και καθώς οι διεθνείς προσπάθειες για μια λύση «Υεμένης» (απομάκρυνση του δικτάτορα, συμβιβασμός μεταξύ καθεστωτικών και αντιπολίτευσης για «κυβέρνηση εθνικής ενότητας») έχουν κολλήσει, ο Ερντογάν ρίχνει στο «τραπέζι» την πολεμική απειλή, σε μια προσπάθεια να πιέσει όλες τις πλευρές (τον Άσαντ, τους εξεγερμένους, τη Ρωσία, τις ΗΠΑ κλπ) να βρουν λύση.
Δύσκολη επιλογή
Το αν θα τολμήσει να υλοποιήσει τις απειλές του δεν είναι δεδομένο. Έχει να συνυπολογίσει πολλά ζητήματα. Την εσωτερική του κόντρα με την ηγεσία του στρατού. Τον κλυδωνισμό στις (πολύτιμες για τη διψασμένη για φυσικό αέριο τουρκική βιομηχανία) σχέσεις με το Ιράν. Την κοινή γνώμη στο εσωτερικό της χώρας, όπου η πλειοψηφία είναι ενάντια στον πόλεμο.
Πρέπει επίσης να υπολογίσει την έκβαση του ίδιου του πολέμου. Ο συριακός στρατός μπορεί να αδυνατεί να καταστείλει την εξέγερση και τους αντάρτες, αλλά δεν είναι εύκολος αντίπαλος, έχει σχεδιαστεί ώστε να αντέξει δύο χρόνια πολέμου με το Ισραήλ.
Η σημερινή επιθετικότητα δείχνει πως η τουρκική κυβέρνηση προτιμάει να πάρει τα πράγματα στα χέρια της, εκνευρισμένη από τους δισταγμούς της Δύσης.
Αμερικανικοί δισταγμοί
Ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Στρατού των ΗΠΑ ξεκαθάρισε πως η στρατιωτική κλιμάκωση είναι ενάντια στα αμερικανικά συμφέροντα και διευκρίνισε πως και η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων ισοδυναμεί με πόλεμο. Εξέφρασε τους φόβους των ΗΠΑ για το σενάριο «εκτός ελέγχου εξελίξεις στο έδαφος» και την ύπαρξη «ανεξέλεγκτων ομάδων» στους αντάρτες.
Οι ίδιοι φόβοι είχαν εκφραστεί και πριν την επέμβαση στη Λιβύη. Αν και τότε επικράτησαν οι φωνές υπέρ της επέμβασης, σήμερα βαραίνει το πάθημα της Λιβύης (όπου δεν εξαφανίστηκε το αντιαμερικανικό αίσθημα, ενώ τζιχαντιστικές ομάδες στρέφουν τα όπλα τους πλέον κατά των ΗΠΑ), αλλά και η πολύ πιο δύσκολη για τα αμερικανικά συμφέροντα κατάσταση στη Συρία, όπως την περιέγραψε η κορυφαία σύμβουλος του Πενταγώνου Μελίσα Ντάλτον:
«Είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση και η έλλειψη ενότητας της συριακής αντιπολίτευσης είναι πιθανά το μεγαλύτερο πρόβλημα. Δεδομένων των διακυβευμάτων, οι ΗΠΑ προφανώς δεν μπορούν να κάνουν τίποτα. Δεν προκύπτουν καλά σενάρια από αυτή τη σύγκρουση και έτσι η πιο σημαντική στρατηγική για τις ΗΠΑ είναι να προσπαθήσουν να περιορίσουν τα ρίσκα απέναντι στα συμφέροντά τους».
Ο έντονος σκεπτικισμός των ΗΠΑ εξηγείται από την αποτυχία των ξένων δυνάμεων να «βάλουν στο χέρι» την εξέγερση. Το Συριακό Εθνικό Συμβούλιο εκπροσωπεί μόνο τον εαυτό του και δεν έχει επιρροή στη Συρία. Η αυτοεξόριστη «ηγεσία» του Ελεύθερου Συριακού Στρατού έχει επίσης πρόβλημα κύρους μέσα στη Συρία, όπου είναι γνωστοί ως οι τύποι που «κάθονται στην Τουρκία και το μόνο που κάνουν είναι να δίνουν συνεντεύξεις». Κάποιες ισλαμικές ομάδες, που χρηματοδοτούνται από τη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ, δεν αρκούν, ενώ θεωρούνται και αυτές εν δυνάμει επικίνδυνες (ιδιαίτερα μετά την επίθεση στο αμερικάνικο προξενείο στη Βεγγάζη).
Ρωσία και ομαλή μετάβαση
Η αμηχανία και η αμφιταλάντευση των δυτικών έχει δώσει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στην (πολύ πιο αποφασισμένη) Ρωσία. Στην πρόσφατη σύγκληση του Συμβουλίου Ασφαλείας, ο Πούτιν εξασφάλισε μια «χλιαρή» διατύπωση καταδίκης της Συρίας, που δεν αφήνει περιθώρια για ανάληψη στρατιωτικής δράσης εναντίον της. Ταυτόχρονα προγραμματίζεται συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν στην Τουρκία, όπου θα συζητηθούν συνολικά οι διμερείς σχέσεις, αλλά είναι βέβαιο πως στο τραπέζι θα πέσει και η Συρία. Το σχέδιο «ομαλής μετάβασης» ξαναπαίρνει μπροστά, με τη Ρωσία και την Τουρκία να έχουν τον πρώτο λόγο. Διόλου τυχαία, μαζί με το «μαστίγιο» του τουρκικού στρατού ήρθε και το «καρότο»: Το (υποστηριζόμενο από την Τουρκία) Συριακό Εθνικό Συμβούλιο έσπευσε να δηλώσει πως δεν στοχεύει σε «απομπααθοποίηση» και «ξήλωμα» του κράτους, κάνοντας για πρώτη φορά δημόσιο «άνοιγμα» στην ηγεσία του Μπάαθ.
Σε παρόμοιο μοτίβο κινείται μια άλλη, όχι απαραίτητα ανταγωνιστική, πρωτοβουλία. Ο πρόεδρος της Αιγύπτου Μόρσι πρότεινε τη δημιουργία Συμβουλίου Τουρκίας-Αιγύπτου-Ιράν-Σαουδικής Αραβίας που θα έχει στόχο την αποτροπή κάθε παρέμβασης των δυτικών δυνάμεων και την ενίσχυση των δεσμών με το Ιράν (που θα σπάσει τη διεθνή απομόνωση που επιδιώκουν οι ΗΠΑ), με αντάλλαγμα από τη μεριά της Τεχεράνης την εγκατάλειψη του Άσαντ.
Όλες οι δυνάμεις θα ήθελαν να επιβάλουν μια λύση προς τα συμφέροντά τους. Αλλά υπάρχει και ο «ξενοδόχος», δηλαδή η εξέγερση, ο αγώνας των Σύριων να επιβάλουν τη δική τους λύση, για τα δικά τους συμφέροντα, και τα ποτάμια αίματος που χύθηκαν στον αγώνα τους χωρίζουν από το καθεστώς. Οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί και οι εξεγερμένες λαϊκές δυνάμεις στη Συρία κάνουν τις κινήσεις όλων των διεθνών παικτών διστακτικές και μπερδεμένες.