Ε.Ε.: Αδιέξοδα εντός και εκτός ευρώ

Οι εκπρόσωποι των Ευρωπαίων καπιταλιστών συνεχίζουν να τσακώνονται μεταξύ τους σχετικά με το ποια είναι η διέξοδος από την κρίση, την ίδια στιγμή που οι λαοί, ειδικά του νότου, ξεσηκώνονται… Ο μακρύς κατάλογος από συνεδριάσεις των Συνόδων Κορυφής δεν έχει καταφέρει να οδηγήσει ούτε σε τελικές λύσεις ούτε, πολύ περισσότερο, σε αντιστροφή της επιδείνωσης της κρίσης.

Σε κάποια επίπεδα φάνηκε το τελευταίο διάστημα να χαλαρώνει η ένταση. Π.χ. ο επικεφαλής της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι εξέφρασε την αμέριστη στήριξή του στην πρόταση του Σόιμπλε για διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του Ευρωπαίου Επιτρόπου Νομισματικών Υποθέσεων. Επίσης φάνηκε να χαλαρώνει και η διένεξη μεταξύ του Ντράγκι και του προέδρου της Ομοσπονδιακής Τράπεζας της Γερμανίας Γενς Βάιντμαν («έχουμε τον ίδιο στόχο και οι διαφορές στις απόψεις μας για τα σωστά εργαλεία δεν είναι αγεφύρωτες», είπε ο Ντράγκι). Στα μέσα Οκτώβρη ο Όλι Ρεν είχε πει από την Μπανγκόκ ότι τα χειρότερα πέρασαν όσον αφορά την κρίση χρέους στην ευρωζώνη.

Ψευδαίσθηση

Λίγες ημέρες μετά, ωστόσο, ο Σόιμπλε επανέφερε την «τάξη»: σε ένα συνέδριο στο Βερολίνο δήλωσε πως μπορεί «η κρίση χρέους της Ευρώπης να φαίνεται ότι έχει μπει σε μια πιο ήρεμη φάση, ωστόσο αυτό είναι μια ψευδαίσθηση». «Τα χειρότερα είναι μπροστά μας», παραδέχθηκε. Την ίδια γκρίζα εικόνα έδωσε και το στέλεχος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Ι. Μερς, που παραβρέθηκε στο ίδιο συνέδριο. Ο Μερς προειδοποίησε ότι, παρότι έχει επανέλθει η ηρεμία στις αγορές, αυτό μπορεί αποδειχθεί απατηλό. «Η αιμορραγία σταμάτησε, αλλά ο ασθενής δεν την έχει γλιτώσει ακόμη», είπε μεταφορικά.

Και αυτό είναι φυσιολογικό. Ξέρουν καλά ότι το πρόγραμμα στην Ελλάδα δεν τους βγαίνει –γι’ αυτό ο συνήθως αυστηρός Σόιμπλε δήλωσε (23/10) ότι, έχοντας επίγνωση ότι είμαστε όλοι αμαρτωλοί (ως προς τους δείκτες χρέους), «είναι πιθανόν ότι μπορούμε να καταλήξουμε σε μια συμφωνία για μια πολιτική που θα είναι λογική για την Ελλάδα». Αλλά ξέρουν επίσης ότι μπορεί σύντομα να χρειαστούν να χρηματοδοτήσουν την Ισπανία από τον ESM. Σίγουρα τα σημάδια από την Ισπανία δεν είναι καθόλου καλά καθώς ανακοινώθηκε ότι το ΑΕΠ της χώρας συρρικνώθηκε κατά ένα επιπλέον 0,4% στο τρίτο τρίμηνο, έπειτα από μια αντίστοιχη ύφεση και στο δεύτερο τρίμηνο. Η ύφεση αυτή, που συνοδεύτηκε από νέο ρεκόρ στην ανεργία, σχεδόν εξασφαλίζει την πλήρη κατάρρευση της οικονομίας έτσι και εφαρμοστούν στην πράξη τα παρανοϊκά μέτρα λιτότητας που σχεδίασε ο πρωθυπουργός Ραχόι. Όμως η χρηματοδότηση της χώρας από τον ESM απαιτεί να κινηθεί κι άλλο προς τη λάθος κατεύθυνση, δηλ. προς την επιβολή μνημονίων. Το αδιέξοδο είναι προφανές.

Βρετανία
Γι’ αυτό οι ενδοευρωπαϊκές συγκρούσεις κλιμακώνονται ακόμη και στην περίοδο που «φαίνεται ότι η κρίση έχει μπει σε μια πιο ήρεμη φάση». Λίγες ημέρες πριν από τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, βγήκε και πάλι στην επιφάνεια η γνωστή έριδα μεταξύ της Γερμανίας και της Βρετανίας –παρότι και στις δύο χώρες κυβερνούν σκληροί νεοφιλελεύθεροι. Οι τόνοι ανέβηκαν και πάλι όταν ο Ρ. Άνταμ, νούμερο δύο της γερμανικής πρεσβείας στο Λονδίνο, είπε σε αξιωματούχο του βρετανικού υπουργείου Εξωτερικών ότι η άρνηση του Βρετανού πρωθυπουργού Ντ. Κάμερον να συμμετάσχει ουσιαστικά στα τεκταινόμενα στην Ευρώπη σημαίνει ότι η Βρετανία «θα δει το τελευταίο βαγόνι ενός τρένου που έχει ήδη φύγει από το σταθμό». Η λεκτική πρόκληση έγινε λίγες ημέρες πριν από την επίσκεψη της Μέρκελ στο Λονδίνο (7 Νοεμβρίου), για συζητήσεις με τον Κάμερον. Οι συζητήσεις κυρίως θα επικεντρώνονταν στο ζήτημα του επταετούς προϋπολογισμού της ΕΕ, δηλ. εκεί όπου έχει πολλές αντιρρήσεις η Βρετανία.

Ο Κάμερον είχε δηλώσει ότι θα θέσει βέτο σε περίπτωση αύξησης των δαπανών του προϋπολογισμού και ότι δεν τον ενδιαφέρει καθόλου η αδυναμία απόφασης. «Αν δεν υπάρξει συμφωνία, αυτό είναι καλό για τη Βρετανία», είχε πει χαρακτηριστικά. Μάλιστα τη βδομάδα 29/10-2/11 αναμένεται να υπάρξει κρίσιμη ψηφοφορία στη βρετανική βουλή αναφορικά με τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Αν οι ευρωσκεπτικιστές  επικρατήσουν, τότε αυτό θα αποτελέσει ένα σοβαρό χτύπημα στην ενότητα της ΕΕ. Ακόμη και οι Εργατικοί που είναι υπέρ της ΕΕ αναμένεται να καταθέσουν πρόταση για μείωση του προϋπολογισμού, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με τις γερμανικές προθέσεις. Οι Εργατικοί δεν αποκλείουν επίσης να βάλουν στο πρόγραμμά τους αίτημα για δημοψήφισμα στη Βρετανία αναφορικά με την ΕΕ.

Διαφωνίες υπάρχουν αναφορικά και με την Ελλάδα, καθώς, σύμφωνα με την εφημερίδα «Ιντιπέντεντ», η τρόικα ζητά –κατά παραγγελία του ΔΝΤ– να υπάρξει διαγραφή κι άλλου μέρους του ελληνικού χρέους. Πρόκειται για συνέχεια της πρότασης Λαγκάρντ, την οποία είχε ήδη απορρίψει η Μέρκελ τον περασμένο μήνα. Το σχέδιο δεν περιλαμβάνει διαγραφή του ελληνικού χρέους που κατέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ύψους 40 δισ. ευρώ), κι έτσι το μεγαλύτερο μέρος της «ζημιάς» από τη διαγραφή θα φορτωνόταν στα κράτη της ΕΕ που διακατέχουν ελληνικά ομόλογα. Το Βερολίνο συνεχίζει να διαφωνεί και αυτό έγινε και πάλι σαφές σε δήλωση του Σόιμπλε (27/10), ο οποίος είπε ότι σύμφωνα με το γερμανικό νόμο είναι παράνομο να παρέχεται επιπλέον χρηματοδότηση σε χώρα που δεν έχει εκπληρώσει τις δημοσιονομικές δεσμεύσεις της.

Διάλυση;
Σε αντίθεση με τις φωνές που μιλούν για τέλος της κρίσης, η ένταση των προβλημάτων έχει οδηγήσει πλέον σε διαλυτικά φαινόμενα όχι μόνο στο εσωτερικό της ΕΕ και της ευρωζώνης αλλά και στο εσωτερικό των χωρών: Στην Ιταλία έχει ξαναέρθει στην επιφάνεια η απαίτηση τμημάτων της άρχουσας τάξης του βορρά να αποσχιστεί από τον φτωχό νότο. Στο Βέλγιο δυναμώνουν οι εθνικιστικές φωνές των Φλαμανδών που δεν θέλουν τους γαλλόφωνους Βαλόνους. Στη Βρετανία, μεγάλο μέρος της σκοτσέζικης άρχουσας τάξης θεωρεί ότι τη συμφέρει το διαζύγιο με την Αγγλία. Στην Ισπανία, τόσο στη χώρα των Βάσκων όσο και στην Καταλωνία δυναμώνουν ιδιαίτερα οι δυνάμεις που θέλουν αυτοδιάθεση από τη Μαδρίτη.
Η κρίση του καπιταλισμού μοιάζει να πιέζει όλο και περισσότερο την Ευρώπη στον κατακερματισμό, δηλ. σε κατάσταση παρόμοια με εκείνη που οδηγήθηκε (με άλλους όρους και άλλες προοπτικές), εξαιτίας της διαλυτικής κρίσης του αρχαίου κόσμου και της δουλοκτητικής κοινωνίας πριν από χίλια περίπου χρόνια.

Σε κάθε περίπτωση, το πρόβλημα δεν είναι μόνον το ευρώ, ή δεν εξαντλείται στο ευρώ. Στη Βρετανία, που δεν συμμετέχει στο ευρώ έχοντας δικό της νόμισμα, η κρίση έχει επίσης ενσκήψει με ιδιαίτερη οξύτητα. Και οι αντεργατικές πολιτικές που εφαρμόζει η άρχουσα τάξη είναι ολόιδιες με τις πολιτικές της ευρωζώνης, οδηγώντας στην ίδια εξαθλίωση τους εργαζόμενους. Όπως γράφει η «Ιντιπέντεντ» στις 28/10, η χειρότερη ύφεση της Βρετανία μετά τη δεκαετία του 1950 έχει οδηγήσει το 1/5 των εργαζομένων (εργαζόμενοι στη σίτιση, τη διασκέδαση, το λιανικό εμπόριο) να ζει με εισόδημα κατώτερο αυτού που εξασφαλίζει επιβίωση. Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε η εταιρία KPMG, σχεδόν 5 εκατομμύρια εργαζόμενοι αμείβονται με μισθούς που είναι κάτω από το επίπεδο επιβίωσης. Το κατώτερο ωρομίσθιο είναι 7,7 ευρώ την ώρα που η ίδια η KPMG ορίζει ως επίπεδο επιβίωσης τα 10,33 ευρώ την ώρα στο Λονδίνο και τα 9,9 ευρώ στις άλλες πόλεις. Ο υψηλός τιμάριθμος (όπως στην Ελλάδα) και η ραγδαία αύξηση των φόρων (ασφαλώς όπως στην Ελλάδα) μειώνουν ακόμη περισσότερο την πραγματική διαθέσιμη αγοραστική δύναμη των εργαζομένων, σχολιάζει η «Ιντιπέντεντ».

Αντίσταση
Η σύνοδος κορυφής της ΕΕ στα μέσα Νοέμβρη, το πιο πιθανό είναι ότι θα αποφέρει μία από τα ίδια. Όμως η κρίση θα χειροτερεύει και οι άρχουσες τάξεις στο μόνο που θα συνεχίσουν να ομονοούν θα είναι στη μεταφορά του κόστους της κρίσης στην αντίπαλη τάξη. Τα χτυπήματα στα εργασιακά δικαιώματα, στους μισθούς, τις κοινωνικές παροχές και στα δημοκρατικά δικαιώματα πρέπει να αποκρουστούν από το εργατικό κίνημα και την Αριστερά της Ευρώπης. Σε αυτή την κατεύθυνση είναι πολύ θετική η προσπάθεια συντονισμού απεργίας σε πολλές χώρες ταυτόχρονα. Αλλά όλο και περισσότερο θα προκύπτει η ανάγκη και για πολιτικό συντονισμό.